Камаі - фота і помнікі

Гісторыя Камаяў

Былое мястчэка, сёння вёска, Камаі знаходзіцца за 18 км ад Паставаў, за 12 км ад чыгуначнай станцыі Гадуцішкі, на скрыжаванні дарог Паставы—Лынтупы і Нарач—Адуцішкі (Літва), на беразе Малога і Вялікага Камайскіх азёр.

Узгадваецца ў пачатку XVI ст. як маёнтак князя Глеба Юр'евіча Пронскага. Пасля яго гібелі ў 1513 г. у бітве з татарамі пад Менскам Камаямі валодала яго ўдава, з 1533 г. яго сыны Андрэй і Фрыдрых (Сямён). Пасля смерці Фрыдрыха (1555 г.), ваяводы кіеўскага, уладальнікам Камаяў з 1572 г. стаў яго сын Аляксандр. Ён распрадаў большасць сваіх маёнткаў, у т.л. і Камаі, якія дасталіся Тамашу Рудаміну-Дусяцкаму, а з 1592 г. браслаўскаму войскаму Яну Рудаміну-Дусяцкаму, які ў 1603—1606 гг. пабудаваў тут мураваны касцёл Яна Хрысціцеля. З 1643 г. пры касцёле існаваў шпіталь на 5 мужчын і 13 жанчын, падараваны П. і М. Рудамінамі.

Як мястэчка Камаі ўпершыню згадваюцца ў 1550 г. У 1690 г. у Ашмянскім павеце; 130 дымоў. З 1722 г. належалі Сулістроўскім. У сярэдзіне XVII ст. касцёл згарэў, аднак адбудаваны ў 1673 г. і асвячоны віленскім біскупам-суфраганам М. Слупскім. У 1778 г. на сродкі Войнаў і Козелаў прыбудавана капліца. У алтары знаходзіўся абраз Божай Маці (у 18 ст. лічыўся цудатворным).

Пасля 2-га падзелу Рэчы Паспалітай з 1795 г. Камаі ў складзе Расейскай імперыі, у Віленскім павеце. У 1847 г. тут існавала яўрэйская абшчына (199 душ). У 1873 г. мястэчка Камаі цэнтр воласці Свянцянскага павета Віленскай губерні; 134 рэвізскія душы. У 1861 г. маёнтак Танскага. Жыхары маёнтка прымалі ўдзел у паўстанні 1863—1864 гг. Паўстанцкі грамадскі начальнік Свянцянскага павета Апалінарый Танскі забяспечваў паўстанцаў грашыма, а ў яго маёнтках Камаі і Бежанцы нарыхтоўвалася харчаванне. Апалінарый Танскі быў арыштаваны царскімі ўладамі 13 кастрычніка 1863 г. і высланы на пасяленне ў Пензенскую губерню.

У сярэдзіне 1880-х гадоў Камаі — маёнтак і мястэчка; 366 жыхароў, 50 двароў, касцёл, яўрэйская малітоўная школа, шпіталь, 4 крамы, карчма, вінны бровар, млын, праводзілася 8 кірмашоў у год. У 1886 г. цэнтр Камайскай воласці Свянцянскага павета Віленскай губерні, мястэчка, 28 двароў, 314 жыхароў, валасное праўленне, касцёл, багадзельня, школа, 4 лаўкі, карчма, 7 кірмашоў у год. У 1897 г. існавала вучылішча. У 1905 г. у маёнтку 63 жыхары, 454 дзесяціны зямлі, у мястэчку 431 жыхар, 515 дзесяцін зямлі, прыход Свянцянскага дэканата, народнае вучылішча, крама, паштовае аддзяленне, 7 ярмарак у год. У 1909 г. 35 двароў, 378 жыхароў, 298 дзесяцін зямлі. У 1915 г. у Камаях быў ксяндзом вядомы паэт пачатку XX ст. Казімір Сваяк (Кастусь Стаповіч). З 25 сакавіка 1918 г. мястэчка Камаі ўваходзіла ў склад абвешчанай БНР.

З 1921 г. у складзе Польшчы, цэнтр гміны Свянцянскага павета Віленскага ваяводства. У 1937 г. у маёнтку 4 двары, 93 жыхары; у мястэчку 79 двароў, 485 жыхароў. З 1939 г. у БССР. З 25.11.1940 г. вёска, цэнтр сельсавета ў Гадуцішскім, а потым у Пастаўскім раёнах. У 1945 г. працаваў механічны млын. У 1971 г. 432 жыхары, 164 гаспадаркі; сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, бальніца, аптэка, дзіцячы сад, млын, швейная майстэрня, аддзяленне сувязі, сталовая. У 2001 г. 294 двары, 779 жыхароў, сярэдняя школа, дзіцячы сад, Дом культуры, бібліятэка, пошта, 2 магазіны, лясніцтва, участковая бальніца.

Камаі — радзіма вядомага арганіста Браніслава Рудкоўскага (1898—1964), імя якога носіць адна з вуліц Кракава, а таксама зала Кракаўскай кансерваторыі.

Крыніца:
В.У. Мальцоў
Памяць. Пастаўскі раён
Мінск, БЕЛТА, 2001