Велікарыта - фота і помнікі

Гісторыя Велікарыты

Былое мястэчка Велікарыта (мясц. Рыта, Велькорыта) сёння вёска - цэнтр Велікарыцкага сельсавета, за 22 км на поўнач ад Маларыты, 8 км ад чыгуначнай станцыі Пажэжын. У мінулым — цэнтр Велікарыцкага войтаўства (XVII—XVIII ст.), Велікарыцкай воласці, затым гміны.

У XVI ст. у складзе Ляхаўскага войтаўства Палескай воласці Берасцейскага павета. У 1566 г. налічвалася 30 зямельных участкаў, 59 сем'яў. Ільінская царква, вадзяны млын.

Звесткі пра населены пункт у пісьмовых крыніцах часоў Рэчы Паспалітай: 1668 г. (рэвізія), 1713 г., 13 кастрычніка (камісарскі ліст аб падачы зямлі Яну Блюмскаму), 1724 і 1758 гг. (канстатацыя Аўгуста III Івану і Сафіі Блюмскім на 3,5 увалокі зямлі), 1786 г. (інвентар). Звесткі пра царкву: 1668, 1724, 1786 гг. У 1864 г. адкрыта земскае народнае вучылішча.

У 1860-я гады ў вёсцы было 680 рэвізскіх душ (337 жанчын, 343 мужчыны), адносіліся да маёнтка Руда памешчыка Ягміна. Сельская грамада Велікарыцкая. У 1886 г. 68 двароў, 1022 жыхары, карчма, лаўка, земскае народнае вучылішча, праваслаўная царква. Цэнтр праваслаўнай парафіі, у 1885 г. каля 1500 вернікаў. У 1886 г. у вучылішчы навучалася 45 хлопчыкаў, у 1900 г. — 61, з іх толькі адна дзяўчынка. Настаўнікам працаваў Восіп Невядомскі.

У 1905 г. 901 жыхар, у 1921 г. — 113 двароў, 648 жыхароў, з іх 644 праваслаўныя, 4 католікі; у 1930 г. 137 двароў. Драўляная царква спалена партызанамі ў 2-ю сусветную вайну.

Захаваліся старадаўні парк і будынак паштовай станцыі XIX ст. Цагляная Свята-Ільінская царква адбудавана ў 1995 г. Ёсць сярэдняя школа, дзіцячы сад, участковая бальніца, магазін, сельскі дом культуры, бібліятэка, ашчадная каса, аптэка. У 1998 г. 149 двароў, 389 жыхароў.

Крыніца:
Памяць. Маларыцкі раен.
Белта, Мінск, 1998