> Брэсцкая вобласць > Баранавіцкі раён > вёска Вольна

Вольна на мапе

Вольна - фота і помнікі

Першая пісьмовая згадка: XVII

Магчымыя варыянты:
Вольна Вольно Wolno Volna Wolna Volno

Каардынаты:
53° 17'41.14"N, 26° 14'23.76"E

Што паглядзець у Вольне

Страчаная спадчына

Гісторыя Вольна

Былое мястэчка Вольна, цяпер вёска, цэнтр сельсавета і эксперыментальнай базы «Вольна—Чэрніхава». Размешчана на аўтамабільнай дарозе Сталовічы—Мір, за 30 км на паўночны ўсход ад г. Баранавічы. 854 жыхары (1998).

Па пісьмовых крыніцах вядома як сяло Вольнае з сярэдзіны XVI ст. У 1567 г. маёнтак Вольна шляхецкая ўласнасць Ю.А. Хадкевіча, які выстаўляў у войска 4 коннікі. У 1571 г. маёнтак уласнасць Соф'і Слуцкай, а затым Астафія Валовіча. У 1571 г. на тэрыторыі сядзібы былі 4 дамы, скляпы («піўніцы»), бровар, іншыя гаспадарчыя будынкі.

Каля маёнтка размяшчаліся царква, млын, карчма. Новы гаспадар Вольна наваградскі падстолі Хрыстафор Каменскі разам са сваёй жонкай Аленай Друцкай-Горскай даў у 1632 г. фундуш пад узвядзенне мураванай царквы з базыльянскім кляштарам і збудаваў, відаць, драўляны сядзібны двор. Базыльянскі кляштар спачатку быў жаночы, пасля мужчынскі (ліквідаваны ў 1872 г.).

У 1768 базыльяне пабудавалі касцёл Св. Тройцы. Пры базыльянскім кляштары існавала школа, у якой вучыўся мастацтвазнавец, архітэктар і скульптар Рафал Слізень.

Ян Слізень, а таксама яго старэйшы сын Рафал (1804—1881) набылі маёнтак Вольна ўжо ад Чацвярцінскіх. Дом патрабаваў перабудовы і аднаўлення і быў рэканструяваны новымі гаспадарамі ў стылі моднай неаготыкі. У маёнтку яны сабралі багатую мастацкую калекцыю. На жаль, перад 1939 г. вялікая польска-французская бібліятэка, маляўнічыя творы і цікавы збор вырабаў з фарфору — усё ў асноўным сабранае ў Вольна дзякуючы намаганням скульптара Рафала Слізеня, былі вывезены ў Варшаву апошнім гаспадаром маёнтка Генрыкам Слізенем.

З 1795 г. Вольна — сяло Чэрніхаўскай воласці Навагрудскага павета Менскай губерні. Некаторы час у маёнтку працаваў паэт Я. Чачот. У 1839 г. базыльянскі манастыр ліквідаваны. У яго будынкі ў 1840 г. пераведзены жаночы праваслаўны манастыр з Навагрудка, які праіснаваў да 1873 г. У 1879 г. праваслаўны прыход у с. Вольна налічваў каля 5 тысяч вернікаў, з якіх пісьменныя складалі толькі каля 5 працэнтаў. Пры царкве дзейнічала праваслаўнае папячыцельства.

У першай палове 1880-х гадоў сяло Вольна; 60 двароў, 470 жыхароў, царква, народнае вучылішча (адкрыта ў 1863 г.), непадалёку ад сяла (3 вярсты) — вінакурны завод і млын. У пачатку XX ст. 100 двароў, 400 жыхароў. Побач з сялом знаходзіўся маёнтак Вольна; 3 двары, 30 жыхароў. У 1900 г. у народным вучылішчы 100 хлопчыкаў вучыла настаўніца Ганна Тарановіч. З сакавіка 1918 г. уваходзіць у склад абвешчанай БНР. З 1921 г. ў складзе Польшчы. Паводле перапісу 1921 г., Вольна — вёска Чэрніхаўскай гміны Баранавіцкага павета Навагрудскага ваяводства; 125 дамоў, 724 жыхары. Сумежна з вёскай размяшчаўся фальварак Вольна; 7 дамоў, 35 жыхароў. З 27.12.1925 цэнтр гміны.

3 1939 г. у складзе БССР, у Баранавіцкім павеце, з 12.10.1940 цэнтр сельсавета Гарадзішчанскага раёна. У 2-ю сусветную вайну з чэрвеня 1941 да ліпеня 1944 акупавана ням.-фаш. захопнікамі. 3 25.12.1962 у Баранавіцкім раёне. У 1970 г. 336 двароў, 1084 жыхары. На 1.1.1998 г. 370 двароў, 854 жыхары. На тэрыторыі вёскі размешчаны сядзібы сельсавета і эксперыментальнай базы, механічныя майстэрні, ветэрынарны ўчастак, вінаробны і спіртавы заводы, Дом быту, сярэдняя школа, клуб, бібліятэка, амбулаторыя, аптэка, аддзяленне сувязі і ашчаднага банка, аўтаматычная тэлефонная станцыя, дзіцячы яслі-сад, сталовая, 4 магазіны. Троіцкая царква — помнік архітэктуры XVIII ст., парк пры былой сядзібе Слізняў — помнік паркавага мастацтва XVIII-XIX стст. помнік на брацкай магіле 5 савецкіх вайскоўцаў. На будынку сельскага Дома культуры ўстаноўлена мемарыяльная дошка ў памяць скульптара Рафала Слізеня.

Крыніца:
Г.І. Дулеба
Памяць. Баранавіцкі раён
Мінск. Белта. 1999
В.У. Шаблюк
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. Т.3.
Мінск, "Беларуская Энцыклапедыя", 1996

Вольна. : Адметнасці | фота выбраных помнікаў

Вольна.  Царква Святой Тройцы

Вольна. Царква Святой Тройцы (1768, 1895) Фота © Арцём Аблажэй

Вольна.  Каплічка прыдарожная

Вольна. Каплічка прыдарожная Адноўленая прыдарожная каплічка Фота © Кузіч Мікола | 2022-03-05

Вольна.  Вінакурня

Вольна. Вінакурня Адзіны з самых старых на Беларусі бровараў Фота © Кузіч Мікола | 2022-03-05

Вольна. : Страчаная спадчына | фотаздымкі

Вольна.  Палац Слізняў

Вольна. Палац Слізняў (XIX) Фота © ebay | 1916

Каментарыі