Zamek | Brześć Litewski

Grodzisko i zamek

Średniowieczny gród brzeski, wymieniany od 1019 roku jako Berescie, początkowo znajdował się pod wpływem Rusi Kijowskiej, kilkakrotnie był zdobywany przez królów polskich, między innymi przez Bolesława Śmiałego i Kazimierz Sprawiedliwego. Później Brześć znalazł się w składzie księstwa turowskiego, następnie włodzimierskiego, wreszcie na początku XIV wieku został opanowany przez książąt litewskich, którzy wybudowali tu nowy zamek, kilkakrotnie atakowany i zdobywany przez Krzyżaków.

W pobliżu zamku, po drugiej stronie Muchawca, powstała osada, do której rozwoju znacznie przyczynił się wielki książę Witold nadając jej w 1390 roku prawa miejskie i wznosząc wiele nowych budynków. Brześć stał się wkrótce jednym z najznaczniejszych miast Wielkiego Księstwa Litewskiego.

W 1500 roku zamek brzeski wytrzymał oblężenie 15-tysięcznego czambułu tatarskiego, który spalił miasto. Zamek i miasto zostały zniszczone i złupione przez oddziały Kozaków Chmielnickiego w 1648 roku. Odbudowanej wkrótce fortecy nie odważyły się zaatakować moskiewskie oddziały wojewodów Urusowa i Boratyńskiego, które podeszły pod miasto w 1655 roku. W dwa lata później, w 1657 roku zamek został zdobyty przez połączone oddziały szwedzkiego króla Karola Gustawa i księcia siedmiogrodzkiego Rakoczego. Niebawem jednak zamek odzyskano w wyniku ataku oddziału szturmowego złożonego ze szlachty województwa brzeskiego, pod dowództwem podczaszego litewskiego Michała Radziwiłła. W 1660 roku niezupełnie jeszcze odbudowany zamek został wzięty szturmem przez moskiewskie wojska Chowańskiego; wojska Rzeczypospolitej odzyskały go w 1661 roku. W 1706 roku, podczas wojny północnej, brzeski zamek został opanowany przez Szwedów pod dowództwem gen. Meyerfieldena. W XVIII wieku drewniane umocnienia zamku zostały wzmocnione ziemnymi bastionami.

Zamek brzeski, XIV wiek, wzniesiony był na planie zbliżonym do trójkąta o wymiarach 234x187x234 m. Jego umocnienia składały się z wysokiego ziemnego wału oraz pięciu wież – czterech drewnianych i jednej murowanej.

W pierwszej połowie XIX wieku, z polecenia władz carskich, na terenie dawnego zamku i starego centrum Brześcia rozpoczęto budowę twierdzy.

Grzegorz Rąkowski
Ilustrowany przewodnik po zabytkach kultury na Białorusi, Burchard Edition, 1997
(A.O.)