Выбраныя здымкі
Чырвоны салён (1914) Фота © Андрэй Горват |
Каменныя лавы перад палацам і сажалка Фота © Андрэй Горват |
Погляд на палац з парку Фота © Андрэй Горват |
Нараўлянскі палац быў пабудаваны ў 1850 годзе для сакаракагадовага двараніна Даніэля Горватта і яго жонкі Іфігеніі Ратынскай. Рэзідэнцыя, узведзеная за сапраўды казачныя грошы, на фоне абсалютнай першаснаці наваколля, што амаль не мянялася на працягу соцен гадоў, выглядала як аазіс вытанчанай культуры і цывілізацыі. Дакладна не вядома, хто з’яўляецца архітэктарам гэтага праекта. Аднак захавалася інфармацыя, што ў аздобе палацавых пакояў прымала ўдзел сама пані гаспадыня дому. Іфігенія мела вялікую прыхільнасць да мастацтва, з замілаваннем і веданнем справы ўпрыгожвала інтэр’ер. Дзіўна, але праз адно пакаленне, калі ў палацы гаспадарыў унук Даніэля і Іфігеніі Эдвард Горватт, яго жонка, Ядзвіга Аскерка, мастачка, улюблёная ў насценны жывапіс, таксама ўнесла свой уклад у аздобу палаца. Варта таксама ўзгадаць імя Тадэвуша Раствароўскага, блізкага сваяка гаспадара дома (яго жонка Сафія Аскерка была роднай сястрой Ядзвігі Аскеркі), мастака і архітэктара, аўтара больш позніх работ у нараўлянскай рэзідэнцыі.
Памяшканні палацу размяшчаліся ў два тракты з калідорамі, якія дзялілі тракты ў бакавых частках. У сярэдняй частцы на восі месціўся хол, такі ж па шырыні, як і франтальны порцік. Па правым і левым баках тут стаялі доўгія дубовыя тапчаны, абітыя жоўтай скурай, а перад імі – сталы з шуфлядамі. Акрамя ўваходных дзвярэй хол меў пяць пар іншых, што вялі ўглыб палацу. Дзверы насупраць прадсення вялі ў бібліятэчную залу. Дзве другія пары вялі ў памяшканні, што былі ў франтальнай частцы палаца, дзве астатнія вялі ў калідоры.
Направа ад холу размяшчаліся тры жылыя пакоі, уваход у якія быў таксама з калідору. Вокны выходзілі на галоўны фасад. Кожны пакой меў арыгінальную абстаноўку і трохі твораў мастацтва. Сярэдні пакой некалі служыў жыллём цесця апошняга гаспадара палаца Эдварда Горватта, сібірскага ссыльнага Александра Аскеркі. Пакой у паўднёва-ўсходнім куце палаца з ванннай быў прыбіральняй гаспадара.
Ідэнтычны падзел на тры памяшканні існаваў тасама і па левым боку франтальнага тракту. Непасрэдна каля холу размяшчаліся парадныя сходы з двума вокнамі на першым паверсе і двума – на другім. Сходы, у ніжняй частцы шырокія, на пляцоўцы паміж паверхамі раздзяляліся на дзве часткі. Далей знаходзіўся, таксама ў два акны, буфет з шафамі, напоўненымі фарфоравымі сервізамі, срэбрам і сталовай бялізнай. Жылы пакой у паўднёва–заходнім куце амаль цалкам быў завешаны рагамі казлоў і ланей.
Непасрэдна побач з холам месцілася вялікая, сягаючая за межы садовага порціка бібліятэчная зала. Усе шафы былі запоўнены некалькітысячным кнігазборам, пераважна з XVIII і XIX стст. Акрамя кнігазбору ў шафах знаходзіліся рукапісы і сямійныя архівы Горваттаў і Аскеркаў.
Плафон бібліятэчнай залы быў разбіты на кесоны, распісаныя алеем у познія часы прыдворным мастаком Мар’янам Жыготам Янушайцісам паводле праекта Тадэвуша Раствароўскага. На Пасху тут ставіўся стол на ўсю даўжыню бібліятэкі. Пакой з трыма вокнамі, што месціўся направа ад бібліятэчнай залы, з падобнай, кесоннай столлю і шалёўкай у ніжняй частцы, служыў як чытальня. Абсталяванне чытальні ўключала ашклёныя шафы з чырвонага дрэва, у якіх змяшчаліся сучасныя выданні, а таксама мяккія крэслы (фатэлі) у стылі Людовіка Філіпа ці клубныя, крытыя светлай скурай. На сценах вісела некалькі палотнаў мастакоў галандскай школы.
Наступны пакой правай, паркавай анфілады, павялічаны за кошт паўночна-ўсходняга рызаліту, служыў як канцылярыя гаспадара дому. Тут стаяў велізарны дубовы пісьмовы стол, аздобленая багатымі барэльефамі шафа для захоўвання паляўнічай зброі, мяккія крэслы, абітыя карычневай скурай. Сцены былі цесна завешаны сямейнымі партрэтамі, пераважна прадстаўнікоў роду Аскеркаў, пэндзля Дамеля і Сухадольскага, таксама карцінамі на батальную тэматыку і пейзажамі. Сярод іншых на даволі відным месцы вісеў тут партрэт Анджэя Раствароўскага, зроблены яго бацькам, Тадэвушам Раствароўскім. Анджэй быў у вобразе пажа, трымаючага сцяг.
З боку паркавага фасаду налева ад холу меліся тры пакоі, таксама ў амфіладзе і з выйсцем у калідор. Два першых былі жылымі. У паўночна-заходнім рызаліце размяшчаўся прыродазнаўчы музей. Уздоўж сцен тут стаялі вялізныя ашклёныя шафы, якія змяшчалі калекцыі чучалаў звяроў і птушак з наваколля. У гэтым пакоі была алебастравая столь. Дзве алегарычныя выявы прадстаўлялі: адна – Дняпро, другая – Прыпяць.
На другім паверсе ўсю шырыню паміж порцікамі займала вялізная працяглая бальная зала з трыма французскімі вокнамі, што выходзілі на поўдзень, і трыма – на поўнач. Яна была найбольш багата аздобленай. Сіметрычна размешчаныя дзверы, што вялі з парадных сходаў і іншых пакояў мелі раскошнае абрамленне ў выглядзе канеліраваных пілястраў. Дэкараваны гірляндамі з лісця аканта карніз “падтрымліваў” плафон, пакрыты чатырма меншымі разеткамі па кутах і дзвюма вялізнымі – пасярэдзіне. З іх звісалі два жырандолі адпаведных памераў з крыштальнымі падвескамі. На вышыні каля 1,5 м ад падлогі залу акаймоўваў карніз у выглядзе расліннай пляцёнкі. Бальную залу аздаблялі два каміны пасярэдзіне кожнай з доўгіх сцен, змешчаныя ў нішах, абрамленых кветкавымі гірляндамі. У выямінах камінаў месціліся скульптуры, што прадстаўлялі антычныя постаці. Каміны вянчалі пакрытыя арнаментамі пастаменты з вазонамі. У бальнай зале візуальныя эфекты, што павялічвалі прастору, давалі чатыры высокія люстэркі, апраўленыя цёмнымі рамамі, з такімі ж кансолямі і сталешніцамі з белага мармуру. На адной з кансоляў стаяў бюст прыгожай маладой дзяўчыны, выразаны з белага мармуру, на іншых – мастацкія вырабы з бронзы, шкла ці керамікі. Сцены пачаткова былі пафарбаваны алеем, пасля былі абітыя матэрыялам светла-крэмавага колеру з гірляндамі і букетамі бледна-ружовых ружаў. Аналагічную абіўку мела і мэбля ў стылі Людовіка Філіпа. На сценах вісела некалькі старых каштоўных карцін. Паблізу паўднёвага вугла стаяла фартэпіяна маркі Bechstein.
З боку галоўнага фасаду налева ад бальнай залы месціліся парадныя сходы. Далей шла малая сталовая, а вуглавы паўднёва-заходні пакой был жылым. Малая сталовая мела руставаныя сцены ў шэрым колеры, падзеленыя вертыкальна белымі іанічнымі пілястрамі. У сцяне, што прылягала да лесвічнай клеткі, мелася арачная ніша-экседра з пастаўленай на высокім пастаменце скульптурай. Над абрамлённай простымі белымі рамамі кафлянай печчу, цалкам умараванай у калідорную сценку, у паўкруглым полі была бачная выкананая з тынку дзявочая галоўка. На сценах, на адпаведных падпорках, стаялі бюсты слынных мужоў. Жырандоль са спіртоўкамі і бра на сценах дапаўнялі дэкор малой сталовай. Пакой з боку галоўнага фасаду направа ад бальнай залы быў жылым. Наступны пакой у тым самым паўднёвым тракце направа ад бальнай залы служыў прыбіральняй гаспадыні.
Апошні ў паўднёва-ўсходнім куце пакой займала спальня гаспадароў. Быў вытрыманы ў чырвоным колеры. Там стаяла мэбля выключна з чырвонага дрэва: два ложкі, два цудоўныя столікі з “галерэйкамі” з дэлікатнай бронзы, люстэрка ў разной раме, зашклёная шафа з фарфоравымі фігуркамі і г.д. Над ложкамі вісеў вялікі абраз Мадонны з дзіцём, а ў іншых месцах – некалькі іншых карцінаў.
Па правы бок ад бальнай залы у паўночным тракце знаходзіўся выцягнуты салон “чырвоны” ў тры акны. Менавіта ў гэтым колеры была вытрымана атласная абіўка сцен, ці вертыкальныя поласы кветкавых кошыкаў. Столь салону апіраўся на цудоўна аздоблены карніз. Вышэй і ніжэй карнізу беглі яшчэ два ляпныя паясы. Трэці пояс аддзяляў верхнюю частку абітых атласам сцен ад ніжняй, роўна пафарбаванай алейнай фарбай ці таксама пакрытай матэрыялам без узораў. Сярэдзіну столі займала вялікая разетка з кветкавымі і расліннымі матывамі. З яе звісаў бронзавы жырандоль са свечкамі, забяспечаны адначасова чатырма спіртавымі лямпамі. У двух супрацьлеглым вокнам кутах стаялі простакутныя печы, падобныя да печаў у бальнай зале, складзеныя з трох частак. Найвялікшай аздобай “чырвонага” салону быў паркет, варты знакамітых кальбушоўскіх майстроў. Інтарсія паркетнай падлогі была выкладзена з некалькіх гатункаў дрэва, складала арабскую кампазіцыю, напамінала ўсходнія дываны.
Мэблевае абсталяванне салону “чырвонага” складалася з некалькіх камплектаў мэблі, таксама ў стылі Людовіка Філіпа: пяць рознай велічыні сталоў, тры канапы, больш дзесяці фатэляў, крытых ідэнтычным са сценамі матар’ялам. Вісела тут таксама некалькі каштоўных твораў польскіх мастакоў ХІХ ст., сярод якіх партрэт Ядвігі Горватт з Аскеркаў, прадстаўленай у чырвонай сукенке, намаляваны ў гэтым жа салоне Людамірам Яноўскім. Мастак за гэты партрэт атрымаў срэбраны медаль на выставе ў Парыжу.
Паўночна-ўсходні кут з рызалітам займаў “сіні” салон, што адначасова служыў будуарам гаспадыні. Пакой гэты меў падобны дэкор, як і ў “чырвоным” салоне, толькі крыху сціплейшы. Яго сцены былі абітыя атласам гранатавага колеру. Столь з разеткай былі пафарбаваны ў блакітны колер і ўяўлялі неба з залатымі зоркамі. І тут знаходзіўся камін, хоць і ў іншай форме, бронзавы жырандоль. На сценах віселі каштоўныя карціны розных школ і розных эпох. Паркетная падлога была стылізавана пад дно ракі, у якой плавала розная рыба, большая і меншая. Размешчаная ў “сінім” салоне сентэнцыя казала: “I dziwić się, że pod Twoimi stopami kwiaty nie rosną. Ty raju, ty maju, ty wiosno” (“Я дзіўлюся, што пад Тваімі нагамі не растуць кветкі. Ты рай, ты май, ты вясна”).
Шэраг рэпрэзентацыйных пакояў паўночнаго тракту на другім паверсе замыкала яшчэ адна вялікая зала, што займала ўсю прастору паміж знадворнай заходняй сцяной і бальнай залай. Яна служыла як вялікая сталовая, але досыць рэдка ўжывалася. Яе аздоба была скончана толькі ў пачатку ХХ ст. У вялікай сталовай столь абапіраўся на карніз, амаль як у “чырвоным” салоне. Замест адной вялікай разеткі тут былі дзве меншыя разеткі, таксама з раслінным арнаментам і са звісаючымі з іх бронзава-крышталёвымі жырандолямі. Пад верхнім карнізам ішоў фрыз белай тынкоўкі ў выглядзе гірлянд з кветак на больш цёмным фоне. У аздобе вялікай сталовай прыняла ўдзел жонка апошняга гаспадара палаца Эдварда Горватта Ядзвіга з Аскеркаў.
Для сталовай залы Тадэвуш Раствароўскі намаляваў больш дзесяці карцін. Мадэлямі былі шматлікія цёткі, кузіны, кузінкі, а сын мастака, Анджэй Раствароўскі, часта выступаў у якасці пажа ці амура. Авалы над люстэркамі Тадэвуш Раствароўскі запоўніў партрэтамі галовак найпрыгажэйшых паненак з наваколля. Верагодна, не змог ён запоўніць усіх пустых месцаў у сталовай, але згодна з жаданнем уладальніка, сталовая павінна была атрымаць яго імя. Залу абагравалі дзве высокія печы з абсалютна гладкай белай кафлі, што стаялі па вуглах. Паркетная падлога складалася са светлых квадратаў, большых і меншых, у цёмных рамах.
Апрача сталоў і мноства крэслаў у стылі Людовіка XVI, пакрытых белым лакам і пазалотай, не было тут іншай дадатковай мэблі, бо ўсе прыгатаванні да харчавання адбываліся ў прылеглым калідоры. На кожным паверсе было па некалькі ванных памяшканняў. Адно з іх было аздоблена Ядзвігай Горватт з Аскеркаў. Ніз сцен уяўляў сабой чыстае дно ракі, з якога вырасталі водараслі; у вадзе плавалі рыбкі, на дне месцамі можна было ўбачыць каменьчыкі і слімакоў. На паверхні вады купалася жанчына – партрэт адной з сясцёр Ядзвігі. На карнізе над дзвярыма, што вялі ў ванную “сядзелі” дзве астатнія сястры мастачкі.
Памяшканні палацу размяшчаліся ў два тракты з калідорамі, якія дзялілі тракты ў бакавых частках. У сярэдняй частцы на восі месціўся хол, такі ж па шырыні, як і франтальны порцік. Па правым і левым баках тут стаялі доўгія дубовыя тапчаны, абітыя жоўтай скурай, а перад імі – сталы з шуфлядамі. Акрамя ўваходных дзвярэй хол меў пяць пар іншых, што вялі ўглыб палацу. Дзверы насупраць прадсення вялі ў бібліятэчную залу. Дзве другія пары вялі ў памяшканні, што былі ў франтальнай частцы палаца, дзве астатнія вялі ў калідоры.
Направа ад холу размяшчаліся тры жылыя пакоі, уваход у якія быў таксама з калідору. Вокны выходзілі на галоўны фасад. Кожны пакой меў арыгінальную абстаноўку і трохі твораў мастацтва. Сярэдні пакой некалі служыў жыллём цесця апошняга гаспадара палаца Эдварда Горватта, сібірскага ссыльнага Александра Аскеркі. Пакой у паўднёва-ўсходнім куце палаца з ванннай быў прыбіральняй гаспадара.
Ідэнтычны падзел на тры памяшканні існаваў тасама і па левым боку франтальнага тракту. Непасрэдна каля холу размяшчаліся парадныя сходы з двума вокнамі на першым паверсе і двума – на другім. Сходы, у ніжняй частцы шырокія, на пляцоўцы паміж паверхамі раздзяляліся на дзве часткі. Далей знаходзіўся, таксама ў два акны, буфет з шафамі, напоўненымі фарфоравымі сервізамі, срэбрам і сталовай бялізнай. Жылы пакой у паўднёва–заходнім куце амаль цалкам быў завешаны рагамі казлоў і ланей.
Непасрэдна побач з холам месцілася вялікая, сягаючая за межы садовага порціка бібліятэчная зала. Усе шафы былі запоўнены некалькітысячным кнігазборам, пераважна з XVIII і XIX стст. Акрамя кнігазбору ў шафах знаходзіліся рукапісы і сямійныя архівы Горваттаў і Аскеркаў.
Плафон бібліятэчнай залы быў разбіты на кесоны, распісаныя алеем у познія часы прыдворным мастаком Мар’янам Жыготам Янушайцісам паводле праекта Тадэвуша Раствароўскага. На Пасху тут ставіўся стол на ўсю даўжыню бібліятэкі. Пакой з трыма вокнамі, што месціўся направа ад бібліятэчнай залы, з падобнай, кесоннай столлю і шалёўкай у ніжняй частцы, служыў як чытальня. Абсталяванне чытальні ўключала ашклёныя шафы з чырвонага дрэва, у якіх змяшчаліся сучасныя выданні, а таксама мяккія крэслы (фатэлі) у стылі Людовіка Філіпа ці клубныя, крытыя светлай скурай. На сценах вісела некалькі палотнаў мастакоў галандскай школы.
Наступны пакой правай, паркавай анфілады, павялічаны за кошт паўночна-ўсходняга рызаліту, служыў як канцылярыя гаспадара дому. Тут стаяў велізарны дубовы пісьмовы стол, аздобленая багатымі барэльефамі шафа для захоўвання паляўнічай зброі, мяккія крэслы, абітыя карычневай скурай. Сцены былі цесна завешаны сямейнымі партрэтамі, пераважна прадстаўнікоў роду Аскеркаў, пэндзля Дамеля і Сухадольскага, таксама карцінамі на батальную тэматыку і пейзажамі. Сярод іншых на даволі відным месцы вісеў тут партрэт Анджэя Раствароўскага, зроблены яго бацькам, Тадэвушам Раствароўскім. Анджэй быў у вобразе пажа, трымаючага сцяг.
З боку паркавага фасаду налева ад холу меліся тры пакоі, таксама ў амфіладзе і з выйсцем у калідор. Два першых былі жылымі. У паўночна-заходнім рызаліце размяшчаўся прыродазнаўчы музей. Уздоўж сцен тут стаялі вялізныя ашклёныя шафы, якія змяшчалі калекцыі чучалаў звяроў і птушак з наваколля. У гэтым пакоі была алебастравая столь. Дзве алегарычныя выявы прадстаўлялі: адна – Дняпро, другая – Прыпяць.
На другім паверсе ўсю шырыню паміж порцікамі займала вялізная працяглая бальная зала з трыма французскімі вокнамі, што выходзілі на поўдзень, і трыма – на поўнач. Яна была найбольш багата аздобленай. Сіметрычна размешчаныя дзверы, што вялі з парадных сходаў і іншых пакояў мелі раскошнае абрамленне ў выглядзе канеліраваных пілястраў. Дэкараваны гірляндамі з лісця аканта карніз “падтрымліваў” плафон, пакрыты чатырма меншымі разеткамі па кутах і дзвюма вялізнымі – пасярэдзіне. З іх звісалі два жырандолі адпаведных памераў з крыштальнымі падвескамі. На вышыні каля 1,5 м ад падлогі залу акаймоўваў карніз у выглядзе расліннай пляцёнкі. Бальную залу аздаблялі два каміны пасярэдзіне кожнай з доўгіх сцен, змешчаныя ў нішах, абрамленых кветкавымі гірляндамі. У выямінах камінаў месціліся скульптуры, што прадстаўлялі антычныя постаці. Каміны вянчалі пакрытыя арнаментамі пастаменты з вазонамі. У бальнай зале візуальныя эфекты, што павялічвалі прастору, давалі чатыры высокія люстэркі, апраўленыя цёмнымі рамамі, з такімі ж кансолямі і сталешніцамі з белага мармуру. На адной з кансоляў стаяў бюст прыгожай маладой дзяўчыны, выразаны з белага мармуру, на іншых – мастацкія вырабы з бронзы, шкла ці керамікі. Сцены пачаткова былі пафарбаваны алеем, пасля былі абітыя матэрыялам светла-крэмавага колеру з гірляндамі і букетамі бледна-ружовых ружаў. Аналагічную абіўку мела і мэбля ў стылі Людовіка Філіпа. На сценах вісела некалькі старых каштоўных карцін. Паблізу паўднёвага вугла стаяла фартэпіяна маркі Bechstein.
З боку галоўнага фасаду налева ад бальнай залы месціліся парадныя сходы. Далей шла малая сталовая, а вуглавы паўднёва-заходні пакой был жылым. Малая сталовая мела руставаныя сцены ў шэрым колеры, падзеленыя вертыкальна белымі іанічнымі пілястрамі. У сцяне, што прылягала да лесвічнай клеткі, мелася арачная ніша-экседра з пастаўленай на высокім пастаменце скульптурай. Над абрамлённай простымі белымі рамамі кафлянай печчу, цалкам умараванай у калідорную сценку, у паўкруглым полі была бачная выкананая з тынку дзявочая галоўка. На сценах, на адпаведных падпорках, стаялі бюсты слынных мужоў. Жырандоль са спіртоўкамі і бра на сценах дапаўнялі дэкор малой сталовай. Пакой з боку галоўнага фасаду направа ад бальнай залы быў жылым. Наступны пакой у тым самым паўднёвым тракце направа ад бальнай залы служыў прыбіральняй гаспадыні.
Апошні ў паўднёва-ўсходнім куце пакой займала спальня гаспадароў. Быў вытрыманы ў чырвоным колеры. Там стаяла мэбля выключна з чырвонага дрэва: два ложкі, два цудоўныя столікі з “галерэйкамі” з дэлікатнай бронзы, люстэрка ў разной раме, зашклёная шафа з фарфоравымі фігуркамі і г.д. Над ложкамі вісеў вялікі абраз Мадонны з дзіцём, а ў іншых месцах – некалькі іншых карцінаў.
Па правы бок ад бальнай залы у паўночным тракце знаходзіўся выцягнуты салон “чырвоны” ў тры акны. Менавіта ў гэтым колеры была вытрымана атласная абіўка сцен, ці вертыкальныя поласы кветкавых кошыкаў. Столь салону апіраўся на цудоўна аздоблены карніз. Вышэй і ніжэй карнізу беглі яшчэ два ляпныя паясы. Трэці пояс аддзяляў верхнюю частку абітых атласам сцен ад ніжняй, роўна пафарбаванай алейнай фарбай ці таксама пакрытай матэрыялам без узораў. Сярэдзіну столі займала вялікая разетка з кветкавымі і расліннымі матывамі. З яе звісаў бронзавы жырандоль са свечкамі, забяспечаны адначасова чатырма спіртавымі лямпамі. У двух супрацьлеглым вокнам кутах стаялі простакутныя печы, падобныя да печаў у бальнай зале, складзеныя з трох частак. Найвялікшай аздобай “чырвонага” салону быў паркет, варты знакамітых кальбушоўскіх майстроў. Інтарсія паркетнай падлогі была выкладзена з некалькіх гатункаў дрэва, складала арабскую кампазіцыю, напамінала ўсходнія дываны.
Мэблевае абсталяванне салону “чырвонага” складалася з некалькіх камплектаў мэблі, таксама ў стылі Людовіка Філіпа: пяць рознай велічыні сталоў, тры канапы, больш дзесяці фатэляў, крытых ідэнтычным са сценамі матар’ялам. Вісела тут таксама некалькі каштоўных твораў польскіх мастакоў ХІХ ст., сярод якіх партрэт Ядвігі Горватт з Аскеркаў, прадстаўленай у чырвонай сукенке, намаляваны ў гэтым жа салоне Людамірам Яноўскім. Мастак за гэты партрэт атрымаў срэбраны медаль на выставе ў Парыжу.
Паўночна-ўсходні кут з рызалітам займаў “сіні” салон, што адначасова служыў будуарам гаспадыні. Пакой гэты меў падобны дэкор, як і ў “чырвоным” салоне, толькі крыху сціплейшы. Яго сцены былі абітыя атласам гранатавага колеру. Столь з разеткай былі пафарбаваны ў блакітны колер і ўяўлялі неба з залатымі зоркамі. І тут знаходзіўся камін, хоць і ў іншай форме, бронзавы жырандоль. На сценах віселі каштоўныя карціны розных школ і розных эпох. Паркетная падлога была стылізавана пад дно ракі, у якой плавала розная рыба, большая і меншая. Размешчаная ў “сінім” салоне сентэнцыя казала: “I dziwić się, że pod Twoimi stopami kwiaty nie rosną. Ty raju, ty maju, ty wiosno” (“Я дзіўлюся, што пад Тваімі нагамі не растуць кветкі. Ты рай, ты май, ты вясна”).
Шэраг рэпрэзентацыйных пакояў паўночнаго тракту на другім паверсе замыкала яшчэ адна вялікая зала, што займала ўсю прастору паміж знадворнай заходняй сцяной і бальнай залай. Яна служыла як вялікая сталовая, але досыць рэдка ўжывалася. Яе аздоба была скончана толькі ў пачатку ХХ ст. У вялікай сталовай столь абапіраўся на карніз, амаль як у “чырвоным” салоне. Замест адной вялікай разеткі тут былі дзве меншыя разеткі, таксама з раслінным арнаментам і са звісаючымі з іх бронзава-крышталёвымі жырандолямі. Пад верхнім карнізам ішоў фрыз белай тынкоўкі ў выглядзе гірлянд з кветак на больш цёмным фоне. У аздобе вялікай сталовай прыняла ўдзел жонка апошняга гаспадара палаца Эдварда Горватта Ядзвіга з Аскеркаў.
Для сталовай залы Тадэвуш Раствароўскі намаляваў больш дзесяці карцін. Мадэлямі былі шматлікія цёткі, кузіны, кузінкі, а сын мастака, Анджэй Раствароўскі, часта выступаў у якасці пажа ці амура. Авалы над люстэркамі Тадэвуш Раствароўскі запоўніў партрэтамі галовак найпрыгажэйшых паненак з наваколля. Верагодна, не змог ён запоўніць усіх пустых месцаў у сталовай, але згодна з жаданнем уладальніка, сталовая павінна была атрымаць яго імя. Залу абагравалі дзве высокія печы з абсалютна гладкай белай кафлі, што стаялі па вуглах. Паркетная падлога складалася са светлых квадратаў, большых і меншых, у цёмных рамах.
Апрача сталоў і мноства крэслаў у стылі Людовіка XVI, пакрытых белым лакам і пазалотай, не было тут іншай дадатковай мэблі, бо ўсе прыгатаванні да харчавання адбываліся ў прылеглым калідоры. На кожным паверсе было па некалькі ванных памяшканняў. Адно з іх было аздоблена Ядзвігай Горватт з Аскеркаў. Ніз сцен уяўляў сабой чыстае дно ракі, з якога вырасталі водараслі; у вадзе плавалі рыбкі, на дне месцамі можна было ўбачыць каменьчыкі і слімакоў. На паверхні вады купалася жанчына – партрэт адной з сясцёр Ядзвігі. На карнізе над дзвярыма, што вялі ў ванную “сядзелі” дзве астатнія сястры мастачкі.
Скрочана
Андрэй Горват
Нараўлянская рэзідэнцыя Горваттаў
Літаратура:
Andrzej Rostworowski, “Ziemia, której już nie zobaczysz. Wspomnienia Kresowe”, Warszawa, 2001
Roman Aftanazy, “Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej”, Warszawa, 1991, tom I, st. 105-116.
Antoni Kieniewicz, “Nad Prypecią dawno temu…”, Warszawa, 1989;
Antoni Urbański, “Podzwonne na zgliszczach Litwy i Rusi”, Warszawa, 1928, st.113-115;
“Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów sławiańskich”, Т.6, Warszawa, 1885, st. 917.