Выбраныя здымкі
Царква-крэпасць у Сынкавічах Фота © Андрей Винтергрин | Дата: 29.07.2017
Фота © К. Шастоўскі | Дата: 29.07.2017
Від з боку апсіды Фота © К. Шастоўскі | Дата: 29.07.2017
Царква Св. Міхаіла стаіць ў глушы, у далечыні ад буйных гарадоў. Царква - адзіны з існуючых помнікаў, які захаваў сваю аўтэнтычнасць, цнатлівасць, што і дазволіла яму стаць помнікам архітэктуры сусветнага значэння. Касметычныя рамонты, якія праводзіліся ў 1841 і 1881 гг. істотна не змянілі аблічча помніка. У розныя часы помнік вывучалі даследчыкі архітэктуры А. Шышка-Богуш, М. Сакалоўскі, Г. Вераб'ёў, Ю. Зубрыцкі, I. Ядкоўскі, М. Шчакаціхін і інш. Цікавыя замалёўкі храма зрабіў у другой палове XIX ст. беларускі краязнаўца і мастак В. Гразноў.
Гісторыкі архітэктуры адышлі ад фантастычнай даціроўкі будаўніцтва храма ў 1407 г., прапануемай краязнаўцамі. Дакладны час збудавання Сынковіцкай Міхайлаўскай царквы невядомы, але агульная гатычная канструкцыя і зорчатае скляпенне дазволілі даследчыкам найбольш верагодным часам лічыць пачатак XVI ст.
Верагодна Міхайлаўская царква была ўзведзена амаль адначасова (але хутчэй — пазней) з віленскай Троіцкай царквой і тымі ж майстрамі. Магчыма, яна мела за фундатара таго ж К. Астрожскага. Асноўным аргументам на карысць гэтага з'яўляецца аналагічнае (даволі незвычайнае) вырашэнне алтарных частак гэтых храмаў. На ўзроўні падлогі яны былі па праваслаўнай традыцыі трохапсіднымі, а на ўзроўні гзымса - аднаапсіднымі. Тры амаль аднолькавыя паўкруглыя апсіды пры дапамозе ступеньчатых арачных тромпаў злучаны ў адну, накрытую высокім кроквенным дахам. Форма і канструкцыя гэтых варонкападобных тромпаў таксама паходзіць з візантыйскай архітэктуры. Ужыты своеасаблівы прыём не толькі ствараў тэхнічна больш выгадную канструкцыю даху, але і ў больш шырокім сэнсе адлюстраваў тэндэнцыю паступовага пераходу ад трохапсіднасці праваслаўных храмаў старажытнарускага перыяду да аднаапсіднасці, характэрнай для беларускага храмабудаўніцтва эпохі барока.
Ёсць у вырашэнні абедзвюх святынь яшчэ адна агульная рыса — наяўнасць аркатурнага пояса вакол усходніх вежаў і алтарных апсід (у віленскай Троіцкай царкве цэнтральная апсіда аздобы не мае). Аркатурны пояс можна разглядаць толькі як дэкаратыўнае ўпрыгожанне, але добра распрацаваная тэорыя сімвалічнай мовы архітэктурных форм праваслаўнага храма сведчыць, што гэты дэкор невыпадковы. Алтар кожнага хрысціянскага храма як яго галоўная святыня ў розныя моманты богаслужэння сімвалізуе розныя сакральныя ідэі (Рай нябесны з дрэвам жыцця, дом Цара Нябеснага, Гроб Гасподзень). Аркатурныя паясы, якія ўзніклі яшчэ ў дойлідстве старажытнарускага перыяду, паэтычна і вобразна распавядалі пра жыццё святых у райскім садзе. «Столбцы» і паўцыркульныя арачкі сімвалізавалі ідэальныя дрэвы райскага саду і г.д. Нават у самым схематычным выглядзе аркатурны пояс храма захоўвае менавіта гэты змест. Больш таго, ідэйны сэнс аркатурных паясоў трэба разглядаць у адзінстве з іншымі падобнымі формамі, якія маюць дэкаратыўна-семантычнае значэнне.
У плане Сынковіцкая царква нагадвае крыху выцягнуты і перакошаны прамавугольнік памерам 17,5X13 м, з трохнефным чляненнем. Усе нефы маюць амаль аднолькавую 4-метровую шырыню. Таўшчыня сцен — 1,5 метра. Муроўка гатычная, часткова мяшаная, з цэглы памерам 26,5X15X7 см, пакладзенай на вапне. Высокі двухсхільны дах надае будынку абрысы стромкасці і лёгкасці. Інтэр'ер царквы мае выгляд залы. Гэтага ўражання не парушаюць нават 6 гранёных слупоў, на якія абапіраюцца крыжовыя скляпенні з нервюрамі, і тры паўкруглыя апсіды.
Мэтазгоднасць канструкцый і кампазіцыі збудавання непарыўна, звязаны з іх мастацкай выразнасцю. Пояс машыкуляў, якія прызначаны для абароны, з'яўляецца адначасова і выразным дэкаратыўным элементам. Абарончыя вежы, якія фланкіруюць вуглы храма, вырашаны неаднолькава. Каля паўкруглых алтарных апсід яны таксама паўкруглыя (на другім ярусе — круглыя) і ўтвараюць у плане нібыта раскрытую шматпялёсткавую кветку, падобную да хора капэл вакол прэсбітэрыя раманскіх сабораў. Вежы па баках галоўнага фасада — гранёныя, з больш выразнай градацыяй святла і ценю. Пластыку бакавых фасадаў узбагачаюць невялікія, таксама гранёныя контрфорсы паміж высока размешчанымі стральчатымі арачнымі вокнамі.
Ніжні рад байніц (машыкуляў) разлічаны на абстрэл бліжэйшых падыходаў да сцен будынка. Гэта фактычна байніцы падэшвеннага бою. Дзве ўсходнія вежы цыліндрычнай формы і таксама маюць байніцы.
У сярэдзіне вежаў ёсць лесвіцы, якія калісьці вялі да байніц, размешчаных у франтоне і на паддашку. Верхняя частка ўсіх сцен, апрача ўсходняй, ахоплена магутнай аркатурай, што трымаецца на прыступкавых патроеных кранштэйнах. У прамежках паміж аркамі — круглявыя байніцы, якія ідуць амаль усутыч з ніжнімі байніцамі вежаў. Уверсе, па-над байнічнымі праёмамі, зроблены круглыя назіральныя адтуліны, што дазваляла абаронцам сачыць за дзеяннямі праціўніка і весці агонь на далёкую адлегласць. Большасць байніц мае выгляд выцягнутых у даўжыню 4-кутнікаў, якія пашыраюцца вонкі. Унутры байнічных камер, унізе, ёсць некалькі прыступак, дазваляўшых весці стральбу як на далекую, так і на блізкую адлегласць.
Байніцы Сынковіцкай царквы ў першую чаргу служылі мэтам абароны. Аднак яны былі і немалаважным элементам і сродкам упрыгожання вонкавых сцен будынка. Усе ярусы баёў надавалі будынку суровы выгляд гатовага да адпору невялікага замка. Асабліва ўмацаваны заходні бок царквы з уваходам.
Асноўны мастацкі акцэнт зроблены на велічным шчыце галоўнага фасада сынковіцкай царквы. На ім у шэсць ярусаў размешчаны адзінаццаць тыпаў плоскіх ніш розных памераў і канфігурацый — круглых і арачных (паўцыркульных, лучковых, падвесных падвойных і патройных, з рознымі пралётамі). Сёмы, ніжні, ярус — гэта пояс машыкуляў, падзеленых ступеньчатымі кансольнымі прасценкамі, што замяняе гзымс пры пераходзе ад сцяны да шчыта. Рытмічны лад ніш падпарадкаваны цэнтральна-восевай сіметрыі. Гэта надае дэкаратыўнаму вырашэнню шчыта строгі і ў той жа час свабодны і вытанчаны характар. Яго яшчэ больш падкрэсліваў кантраст пабеленых плоскасцей ніш і чырвонай адкрытай муроўкі сцен, нагадваючы чырвона-белыя арнаменты нацыянальных рушнікоў. І гэтае падабенства таксама невыпадковае. У народнай духоўна-бытавой сімволіцы абрадаваму рушніку адводзілася шмат функцый, сярод якіх найважнейшай была функцыя абярога. Рушнік лічылі своеасаблівым «каналам сувязі» паміж чалавекам і Богам. Менавіта з гэтай патрэбы спыняўся чалавек перад уваходам у храм, захоплены музыкай рытмаў і глыбіннай знакавасцю архітэктурнай геаметрыі. Прынамсі такі сакральна-семантычны характар дэкора ў выглядзе выразнага бела-чырвонага арнаменту з плоскіх арачных ніш і фартыфікацыйных элементаў прыўнесены ў тагачаснае замкавае будаўніцтва Беларусі. Гэтакі ж дэкор вежаў і сцен мае самы славуты помнік айчыннага абарончага дойлідства — замак у Міры, пабудаваны ў пачатку XVI ст., амаль адначасова з праваслаўнымі абарончымі храмамі.
Усе стылёвыя асаблівасці раманскай архітэктуры, готыкі і рэнесансу, пераасэнсаваныя мясцовымі будаўнікамі ў адпаведнасці з векавымі традыцыямі беларускай архітэктуры, спарадзілі новы гістарычна яркі ўсплеск беларускага дойлідства, якое найбольш выразна знайшло сваё ўвасабленне ў храмах, падобных Сынковіцкаму. Такое спалучэнне розначасовых архітэктурных стыляў і форм тлумачыцца тым, што Беларусь, і ў прыватнасці яе заходнія землі, была своеасаблівым рубяжом, які аддзяляў дзве культуры, два стылі — заходні, гатычны і ўсходні, візантыйскі. Гэты рубеж не быў глухім, бо вышэйпазначаныя культуры і стылі перахлёствалі праз яго, узаемаўплываючы і ўзбагачаючы адзін другога. I толькі трывалая сувязь з народным дойлідствам, традыцыі і наяўнасць высокакваліфікаваных кадраў дазволілі тагачаснай беларускай архітэктуры не толькі захаваць свае нацыянальнае аблічча, але і прыкметна ўзбагаціцца за кошт візантыйскай і заходнееўрапейскай культур. Такі сінтэз паспрыяў узнікненню і станаўленню самабытных рыс беларускай готыкі, якая знайшла сваё ўвасаблснне як у грамадзянскім, так і ў культавым будаўніцтве.
Сынковіцкая царква — гэта адно са звенняў у ланцугу інкастэляваных пяцівежавых храмаў, пачатак якім паклала на рубяжы XV і XVI ст. Полацкая Сафія. Храм таксама наглядна паказвае, як паступова ішло спрашчэнне сістэмы абароны такіх пабудоў ад 5-вежавых да 2- і 1-вежавых храмаў. Дакументы дазваляюць гэта прасачыць і на прыкладзе самой Сынковіцкай царквы. Так «Акт візітацыі Сынковіцкага храма за 1760 рок» сведчыць, што пасярод даху царквы знаходзіўся вежападобны «купал з железным крыжам». Меў гэты купал якоесьці абарончае прызначэнне або не — сказаць сёння з упэўненасцю нельга. Хутчэй за усе не. Але стылістычныя сувязі пабудовы з 5-вежавымі Сафіяй Полацкай і Супраслеўскім храмамі відавочныя, і факт гэты знамянальны. Цікава, што і купал захаваўся ажно да канца XVIII ст. і знік, відаць, пад час аднаго з пазнейшых рамонтаў будынка. Акт візітацыі паведамляе аб тым, што ў кожнай нарожнай вежы меўся склеп. Вялікі склеп знаходзіўся і пад падлогай храма.
Мы знаходзім тут паведамленне і аб тым, што ў 1760 г. ужо існаваў мураваны бабінец. У спецыяльнай літаратуры, між тым, лічылася, што бабінец узвялі дзесьці паміж 1841 і 1881 г. пад час аднаго з рамонтаў. Сведчанне акта 1760 г. не пярэчыць нашаму меркаванню, што бабінец быў узведзены калі не адначасова з храмам, дык ва ўсякім разе не пазней XVI ст. На карысць гэтага і тэхніка яго муравання. Цікава, што дубовыя дзверы ўнутр будынка былі абабіты жалезам і мелі трывалыя запоры. Яны разам з каванаю герсаю і дзвярыма бабінца надзейна запіралі ўваход унутр.
Нарэшце, акт візітацыі 1760 г. дазваляе падступіцца да вельмі важнага пытання — аб часе ўзвядзення Сынковіцкага храма. Да гэтага часу лічылася, што Сынковіцкі інкастэляваны храм узведзены ў канцы XV — пачатку XVI ст. Акт 1760 г. паведамляе, што будынак быў фундованы ў часы каралевы Боны, а гэта значыць дзесьці паміж 1518 і 1556 гг. Такім чынам, першая палова XVI ст., хутчэй за ўсё яго сярэдзіна, з'яўляецца найбольш верагодным часам узвядзення Сынковіцкай царквы — выдатнага архітэктурнага помніка Беларусі. Выгляд яе з цягам часу застаўся амаль нязменным. Толькі ў 1891 г. перад уваходам збудавалі мураваную званіцу ў чужым маскоўскім стылю, якая, на жаль, выпадае з агульнай стылістыкі будынка.
Гісторыкі архітэктуры адышлі ад фантастычнай даціроўкі будаўніцтва храма ў 1407 г., прапануемай краязнаўцамі. Дакладны час збудавання Сынковіцкай Міхайлаўскай царквы невядомы, але агульная гатычная канструкцыя і зорчатае скляпенне дазволілі даследчыкам найбольш верагодным часам лічыць пачатак XVI ст.
Верагодна Міхайлаўская царква была ўзведзена амаль адначасова (але хутчэй — пазней) з віленскай Троіцкай царквой і тымі ж майстрамі. Магчыма, яна мела за фундатара таго ж К. Астрожскага. Асноўным аргументам на карысць гэтага з'яўляецца аналагічнае (даволі незвычайнае) вырашэнне алтарных частак гэтых храмаў. На ўзроўні падлогі яны былі па праваслаўнай традыцыі трохапсіднымі, а на ўзроўні гзымса - аднаапсіднымі. Тры амаль аднолькавыя паўкруглыя апсіды пры дапамозе ступеньчатых арачных тромпаў злучаны ў адну, накрытую высокім кроквенным дахам. Форма і канструкцыя гэтых варонкападобных тромпаў таксама паходзіць з візантыйскай архітэктуры. Ужыты своеасаблівы прыём не толькі ствараў тэхнічна больш выгадную канструкцыю даху, але і ў больш шырокім сэнсе адлюстраваў тэндэнцыю паступовага пераходу ад трохапсіднасці праваслаўных храмаў старажытнарускага перыяду да аднаапсіднасці, характэрнай для беларускага храмабудаўніцтва эпохі барока.
Ёсць у вырашэнні абедзвюх святынь яшчэ адна агульная рыса — наяўнасць аркатурнага пояса вакол усходніх вежаў і алтарных апсід (у віленскай Троіцкай царкве цэнтральная апсіда аздобы не мае). Аркатурны пояс можна разглядаць толькі як дэкаратыўнае ўпрыгожанне, але добра распрацаваная тэорыя сімвалічнай мовы архітэктурных форм праваслаўнага храма сведчыць, што гэты дэкор невыпадковы. Алтар кожнага хрысціянскага храма як яго галоўная святыня ў розныя моманты богаслужэння сімвалізуе розныя сакральныя ідэі (Рай нябесны з дрэвам жыцця, дом Цара Нябеснага, Гроб Гасподзень). Аркатурныя паясы, якія ўзніклі яшчэ ў дойлідстве старажытнарускага перыяду, паэтычна і вобразна распавядалі пра жыццё святых у райскім садзе. «Столбцы» і паўцыркульныя арачкі сімвалізавалі ідэальныя дрэвы райскага саду і г.д. Нават у самым схематычным выглядзе аркатурны пояс храма захоўвае менавіта гэты змест. Больш таго, ідэйны сэнс аркатурных паясоў трэба разглядаць у адзінстве з іншымі падобнымі формамі, якія маюць дэкаратыўна-семантычнае значэнне.
У плане Сынковіцкая царква нагадвае крыху выцягнуты і перакошаны прамавугольнік памерам 17,5X13 м, з трохнефным чляненнем. Усе нефы маюць амаль аднолькавую 4-метровую шырыню. Таўшчыня сцен — 1,5 метра. Муроўка гатычная, часткова мяшаная, з цэглы памерам 26,5X15X7 см, пакладзенай на вапне. Высокі двухсхільны дах надае будынку абрысы стромкасці і лёгкасці. Інтэр'ер царквы мае выгляд залы. Гэтага ўражання не парушаюць нават 6 гранёных слупоў, на якія абапіраюцца крыжовыя скляпенні з нервюрамі, і тры паўкруглыя апсіды.
Мэтазгоднасць канструкцый і кампазіцыі збудавання непарыўна, звязаны з іх мастацкай выразнасцю. Пояс машыкуляў, якія прызначаны для абароны, з'яўляецца адначасова і выразным дэкаратыўным элементам. Абарончыя вежы, якія фланкіруюць вуглы храма, вырашаны неаднолькава. Каля паўкруглых алтарных апсід яны таксама паўкруглыя (на другім ярусе — круглыя) і ўтвараюць у плане нібыта раскрытую шматпялёсткавую кветку, падобную да хора капэл вакол прэсбітэрыя раманскіх сабораў. Вежы па баках галоўнага фасада — гранёныя, з больш выразнай градацыяй святла і ценю. Пластыку бакавых фасадаў узбагачаюць невялікія, таксама гранёныя контрфорсы паміж высока размешчанымі стральчатымі арачнымі вокнамі.
Ніжні рад байніц (машыкуляў) разлічаны на абстрэл бліжэйшых падыходаў да сцен будынка. Гэта фактычна байніцы падэшвеннага бою. Дзве ўсходнія вежы цыліндрычнай формы і таксама маюць байніцы.
У сярэдзіне вежаў ёсць лесвіцы, якія калісьці вялі да байніц, размешчаных у франтоне і на паддашку. Верхняя частка ўсіх сцен, апрача ўсходняй, ахоплена магутнай аркатурай, што трымаецца на прыступкавых патроеных кранштэйнах. У прамежках паміж аркамі — круглявыя байніцы, якія ідуць амаль усутыч з ніжнімі байніцамі вежаў. Уверсе, па-над байнічнымі праёмамі, зроблены круглыя назіральныя адтуліны, што дазваляла абаронцам сачыць за дзеяннямі праціўніка і весці агонь на далёкую адлегласць. Большасць байніц мае выгляд выцягнутых у даўжыню 4-кутнікаў, якія пашыраюцца вонкі. Унутры байнічных камер, унізе, ёсць некалькі прыступак, дазваляўшых весці стральбу як на далекую, так і на блізкую адлегласць.
Байніцы Сынковіцкай царквы ў першую чаргу служылі мэтам абароны. Аднак яны былі і немалаважным элементам і сродкам упрыгожання вонкавых сцен будынка. Усе ярусы баёў надавалі будынку суровы выгляд гатовага да адпору невялікага замка. Асабліва ўмацаваны заходні бок царквы з уваходам.
Асноўны мастацкі акцэнт зроблены на велічным шчыце галоўнага фасада сынковіцкай царквы. На ім у шэсць ярусаў размешчаны адзінаццаць тыпаў плоскіх ніш розных памераў і канфігурацый — круглых і арачных (паўцыркульных, лучковых, падвесных падвойных і патройных, з рознымі пралётамі). Сёмы, ніжні, ярус — гэта пояс машыкуляў, падзеленых ступеньчатымі кансольнымі прасценкамі, што замяняе гзымс пры пераходзе ад сцяны да шчыта. Рытмічны лад ніш падпарадкаваны цэнтральна-восевай сіметрыі. Гэта надае дэкаратыўнаму вырашэнню шчыта строгі і ў той жа час свабодны і вытанчаны характар. Яго яшчэ больш падкрэсліваў кантраст пабеленых плоскасцей ніш і чырвонай адкрытай муроўкі сцен, нагадваючы чырвона-белыя арнаменты нацыянальных рушнікоў. І гэтае падабенства таксама невыпадковае. У народнай духоўна-бытавой сімволіцы абрадаваму рушніку адводзілася шмат функцый, сярод якіх найважнейшай была функцыя абярога. Рушнік лічылі своеасаблівым «каналам сувязі» паміж чалавекам і Богам. Менавіта з гэтай патрэбы спыняўся чалавек перад уваходам у храм, захоплены музыкай рытмаў і глыбіннай знакавасцю архітэктурнай геаметрыі. Прынамсі такі сакральна-семантычны характар дэкора ў выглядзе выразнага бела-чырвонага арнаменту з плоскіх арачных ніш і фартыфікацыйных элементаў прыўнесены ў тагачаснае замкавае будаўніцтва Беларусі. Гэтакі ж дэкор вежаў і сцен мае самы славуты помнік айчыннага абарончага дойлідства — замак у Міры, пабудаваны ў пачатку XVI ст., амаль адначасова з праваслаўнымі абарончымі храмамі.
Усе стылёвыя асаблівасці раманскай архітэктуры, готыкі і рэнесансу, пераасэнсаваныя мясцовымі будаўнікамі ў адпаведнасці з векавымі традыцыямі беларускай архітэктуры, спарадзілі новы гістарычна яркі ўсплеск беларускага дойлідства, якое найбольш выразна знайшло сваё ўвасабленне ў храмах, падобных Сынковіцкаму. Такое спалучэнне розначасовых архітэктурных стыляў і форм тлумачыцца тым, што Беларусь, і ў прыватнасці яе заходнія землі, была своеасаблівым рубяжом, які аддзяляў дзве культуры, два стылі — заходні, гатычны і ўсходні, візантыйскі. Гэты рубеж не быў глухім, бо вышэйпазначаныя культуры і стылі перахлёствалі праз яго, узаемаўплываючы і ўзбагачаючы адзін другога. I толькі трывалая сувязь з народным дойлідствам, традыцыі і наяўнасць высокакваліфікаваных кадраў дазволілі тагачаснай беларускай архітэктуры не толькі захаваць свае нацыянальнае аблічча, але і прыкметна ўзбагаціцца за кошт візантыйскай і заходнееўрапейскай культур. Такі сінтэз паспрыяў узнікненню і станаўленню самабытных рыс беларускай готыкі, якая знайшла сваё ўвасаблснне як у грамадзянскім, так і ў культавым будаўніцтве.
Сынковіцкая царква — гэта адно са звенняў у ланцугу інкастэляваных пяцівежавых храмаў, пачатак якім паклала на рубяжы XV і XVI ст. Полацкая Сафія. Храм таксама наглядна паказвае, як паступова ішло спрашчэнне сістэмы абароны такіх пабудоў ад 5-вежавых да 2- і 1-вежавых храмаў. Дакументы дазваляюць гэта прасачыць і на прыкладзе самой Сынковіцкай царквы. Так «Акт візітацыі Сынковіцкага храма за 1760 рок» сведчыць, што пасярод даху царквы знаходзіўся вежападобны «купал з железным крыжам». Меў гэты купал якоесьці абарончае прызначэнне або не — сказаць сёння з упэўненасцю нельга. Хутчэй за усе не. Але стылістычныя сувязі пабудовы з 5-вежавымі Сафіяй Полацкай і Супраслеўскім храмамі відавочныя, і факт гэты знамянальны. Цікава, што і купал захаваўся ажно да канца XVIII ст. і знік, відаць, пад час аднаго з пазнейшых рамонтаў будынка. Акт візітацыі паведамляе аб тым, што ў кожнай нарожнай вежы меўся склеп. Вялікі склеп знаходзіўся і пад падлогай храма.
Мы знаходзім тут паведамленне і аб тым, што ў 1760 г. ужо існаваў мураваны бабінец. У спецыяльнай літаратуры, між тым, лічылася, што бабінец узвялі дзесьці паміж 1841 і 1881 г. пад час аднаго з рамонтаў. Сведчанне акта 1760 г. не пярэчыць нашаму меркаванню, што бабінец быў узведзены калі не адначасова з храмам, дык ва ўсякім разе не пазней XVI ст. На карысць гэтага і тэхніка яго муравання. Цікава, што дубовыя дзверы ўнутр будынка былі абабіты жалезам і мелі трывалыя запоры. Яны разам з каванаю герсаю і дзвярыма бабінца надзейна запіралі ўваход унутр.
Нарэшце, акт візітацыі 1760 г. дазваляе падступіцца да вельмі важнага пытання — аб часе ўзвядзення Сынковіцкага храма. Да гэтага часу лічылася, што Сынковіцкі інкастэляваны храм узведзены ў канцы XV — пачатку XVI ст. Акт 1760 г. паведамляе, што будынак быў фундованы ў часы каралевы Боны, а гэта значыць дзесьці паміж 1518 і 1556 гг. Такім чынам, першая палова XVI ст., хутчэй за ўсё яго сярэдзіна, з'яўляецца найбольш верагодным часам узвядзення Сынковіцкай царквы — выдатнага архітэктурнага помніка Беларусі. Выгляд яе з цягам часу застаўся амаль нязменным. Толькі ў 1891 г. перад уваходам збудавалі мураваную званіцу ў чужым маскоўскім стылю, якая, на жаль, выпадае з агульнай стылістыкі будынка.
Крыніца:
Т.В. Габрусь
Мураваныя харалы
Мінск, "Ураджай", 2001
Міхась Ткачоў
Замкі Беларусі
Мінск, Полымя, 1977