Выбраныя здымкі
Кальвінскі збор, жнівень 2014 г. Фота © бр. Эмануэль Антон Юран |
Агульны выгляд Фота © Дмитрий Апаликов |
Агульны выгляд Фота © К. Шастоўскі |
Гэты мала вядомы ў гісторыі беларускай архітэктуры кальвінскі збор у в. Кухцічы (пас. Першамайск Уздзенскага раёна), на наш погляд, памылкова ўведзены ў навуковы ўжытак у «Зборы помнікаў» як касцёл. Лічаць, што ён пабудаваны ў 1560—1570-я гг. на сродкі тагачаснага ўладальніка в. Кухцічы Мацея Кавячынскага, вядомага кальвініста, паплечніка С. Буднага. Блізкасць архітэктурнага вырашэння кухціцкага і смаргонскага кальвінскіх збораў дапускае вельмі нязначны разрыў у даце іх пабудовы.
Храм у Кухцічах падвяргаўся значным пераробкам і захаваўся ў моцна змененым выглядзе. Яго асноўны аб'ём мае дванаццацігранную форму, даволі складаную пры рэалізацыі ў будаўніцтве пры тагачасных метадах разбіўкі плана без геадэзічных прылад. Але як і шасцігранны план касцёла Міхаіла Архангела пад Нясвіжам, гэтая геаметрычная форма сімвалізуе гармонію Сусвету, што, відавочна, і з'яўляецца галоўнай ідэяй храма.
Унутраная прастора ўяўляе круглую залу са сценамі, раскрапаванымі пілястрамі і завершанымі прафіляванымі карнізамі (раней яна, верагодна, перакрывалася самкнутым купалам — цяпер у інтэр'еры драўляная столь, а над ёю шатровы дах). Археалагічныя даследаванні паказваюць, што падлога залы з тэракотавых і зялёных паліваных плітак мела шахматны малюнак. Роўную з кафаліконам вышыню мае далучаны да яго з захаду прамавугольны ўваходны аб'ём, у якім ацалела крыжовае скляпенне. Над ім, безумоўна, існавала вежа-званіца, на якую вялі ўсходы ў круглых вежачках, размешчаных па баках уваходнага аб'ёму, але не ў месцы злучэння яго з кафаліконам, як у смаргонскім зборы, а каля франтальнай сцяны. Усе часткі храма аб'яднаны агульнай цягай карніза, над якім узвышаецца невысокі трохвугольны франтон больш позняга паходжання. Відавочна, што храм падвяргаўся рэканструкцыі ў канцы XVIII ст. — у стылі пераходным ад барока да класіцызму: да яго была прыбудавана роўная па памерах плана з уваходным аб'ёмам, але больш нізкая за яго алтарная частка, перакрытая цыліндрычным скляпеннем з распалубкамі. Пра гэта сведчыць спецыфічная «разарваная» цяга карніза на тарцы алтара і вокны-люнеты. Такім чынам, у сваёй аўтэнтычнай будове кухціцкі збор вельмі нагадвае смаргонскі і разам яны ўтвараюць адметную групу рэфармацкіх храмаў, у архітэктоніцы якіх старажытная сімволіка арганічна спалучаецца з познімі праяўленнямі мясцовага рэнесансу і готыкі.
На наш погляд, спалучэнне трох вежаў — цэнтральнай званіцы і лесвічных, што вялі на яе, не паслабляючы канструкцыйную трываласць асноўнай, было адным з этапаў у сакральным дойлідстве, які папярэднічаў альбо быў альтэрнатыўным пашырэнню і фарміраванню двухвежавых барочных фасадаў.
Храм у Кухцічах падвяргаўся значным пераробкам і захаваўся ў моцна змененым выглядзе. Яго асноўны аб'ём мае дванаццацігранную форму, даволі складаную пры рэалізацыі ў будаўніцтве пры тагачасных метадах разбіўкі плана без геадэзічных прылад. Але як і шасцігранны план касцёла Міхаіла Архангела пад Нясвіжам, гэтая геаметрычная форма сімвалізуе гармонію Сусвету, што, відавочна, і з'яўляецца галоўнай ідэяй храма.
Унутраная прастора ўяўляе круглую залу са сценамі, раскрапаванымі пілястрамі і завершанымі прафіляванымі карнізамі (раней яна, верагодна, перакрывалася самкнутым купалам — цяпер у інтэр'еры драўляная столь, а над ёю шатровы дах). Археалагічныя даследаванні паказваюць, што падлога залы з тэракотавых і зялёных паліваных плітак мела шахматны малюнак. Роўную з кафаліконам вышыню мае далучаны да яго з захаду прамавугольны ўваходны аб'ём, у якім ацалела крыжовае скляпенне. Над ім, безумоўна, існавала вежа-званіца, на якую вялі ўсходы ў круглых вежачках, размешчаных па баках уваходнага аб'ёму, але не ў месцы злучэння яго з кафаліконам, як у смаргонскім зборы, а каля франтальнай сцяны. Усе часткі храма аб'яднаны агульнай цягай карніза, над якім узвышаецца невысокі трохвугольны франтон больш позняга паходжання. Відавочна, што храм падвяргаўся рэканструкцыі ў канцы XVIII ст. — у стылі пераходным ад барока да класіцызму: да яго была прыбудавана роўная па памерах плана з уваходным аб'ёмам, але больш нізкая за яго алтарная частка, перакрытая цыліндрычным скляпеннем з распалубкамі. Пра гэта сведчыць спецыфічная «разарваная» цяга карніза на тарцы алтара і вокны-люнеты. Такім чынам, у сваёй аўтэнтычнай будове кухціцкі збор вельмі нагадвае смаргонскі і разам яны ўтвараюць адметную групу рэфармацкіх храмаў, у архітэктоніцы якіх старажытная сімволіка арганічна спалучаецца з познімі праяўленнямі мясцовага рэнесансу і готыкі.
На наш погляд, спалучэнне трох вежаў — цэнтральнай званіцы і лесвічных, што вялі на яе, не паслабляючы канструкцыйную трываласць асноўнай, было адным з этапаў у сакральным дойлідстве, які папярэднічаў альбо быў альтэрнатыўным пашырэнню і фарміраванню двухвежавых барочных фасадаў.
Т.В. Габрусь
Мураваныя харалы
Мінск, "Ураджай", 2001