Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Панны Марыі | Браслаў

Больш фотаздымкаў (33) >>

Каля Замкавай гары на гандлёвай плошчы некалі існаваў драўляны касцёл, які, паводле мясцовага падання, быў злучаны з ёй патаемным падземным ходам. Першы віленскі ваявода Войцэх Манівід (памёр каля 1424 г.) з дазволу вялікага князя Вітаўта заклаў у Браславе касцёл Маці Божай і фундаваў на яго «зямлю ворную і борці з сенажацямі, азёрамі і людзьмі... і дзесяціну з пашаў браслаўскіх і опескіх... і карчму ў месце браслаўскім... і возера Цно... і прыклаў яшчэ дзесяціну з дрысвяцкага двара і Обалі». У апошнія гады 15 ст. пры намесніку браслаўскім Юрыі Зяновічы (памёр у 1499 г.) "з Божага дапушчэння касцёл той згарэў".

20 кастрычніка 1500 г. пры наведванні Браслава князь Аляксандр пацвердзіў фундуш Манівіда і пашырыў яго. У сярэдзіне 16 ст. арганізаваны Браслаўскі дэканат Віленскай дыяцэзіі. Паводле інвентара 1554 г., на вул. Вялікай уздоўж воз. Дрывяты стаялі касцёл і кляштар. 4 чэрвеня 1661 г. спалены разам з мястэчкам маскоўскім войскам. У 1668 г. складзены Інвентар касьцёла. Храм размяшчаўся ў прыстасаваным драўляным памяшканні над мураванымі скляпеннямі. З 15 касцельных пляцаў у Браславе 10 было незабудаваных. У 1674-77 гг. касцёл наведаў візітар Віленскай дыяцэзіі суфраган рускі Мікалай Слупскі. Храм яшчэ не быў дабудаваны. У 1772 г. ў складзе Браслаўскага дэканата налічвалася 21 парафіяльны храм, 13 філіяльных. У 1777 г. ўпершыню згадваецца Браслаўская парафіяльная школа, у якой вучылася 28 дзетак. Храм у чарговы раз спалены 11.5.1794 г. падчас захопу Браслава расейскім карным атрадам. Тады згарэлі драўляны касцёл, 9 касцельных будынкаў і будаўнічы матэрыял падрыхтаваны для ўзвядзення новай бажніцы. У 1798 г. Браслаўская парафія налічвала 11135 вернікаў. Да парафіі адносіліся філіяльныя касцёлы ў Опсе, Бяльмонтах, Плюсах, капліца ў Пагошчы. У 1794-1824(5) гг. набажэнствы адбываліся спачатку з уніатамі ў невялічкай драўлянай царкве на Замкавай Гары, пазней у прыстасаваным драўляным памяшканні.

Існуючы зараз касцёл Раства Найсвяцейшай Панны Марыі пабудаваны ў 1824(6) г. каля старажытнага замчышча. Будоўляй кіраваў кс. Ігнат Навіцкі. Працы ў касцёле працягваліся да 1840-х гадоў. У 1841-42 гг. старажытны фундуш касцёла забраны ў казну. Касцёлу пакінута 57 га зямлі, у тым ліку ворнай 24 га. Парафія аднесена да трэцяга класа, згодна з чым ксёндз атрымліваў ад дзяржавы 400 рублёў датацыі. У 1849 г. Браслаўскі (Нова-Аляксандраўскі) дэканат далучаны да Жамойцкай дыяцэзіі. У 1863 г. браслаўскі ксёндз Раюнец асуджаны расейскім палявым судом на 8 гадоў катаргі за сувязь з паўстанцамі. 2 чэрвеня 1876 г. касцёл наведаў суфраган жамойцкі Аляксандр Берасневіч. У гэтым жа годзе ўзведзены новы будынак плябаніі і гаспадарчыя пабудовы. У 1879 г. парафія налічвала 16636 вернікаў. Меліся філіяльныя касцёлы ў Опсе, Бяльмонтах, Плюсах, капліцы ў Бяльмонтах, Пагошчы. 2 траўня 1893 г. касцёл наведваў біскуп жамойцкі Мечыслаў Палюлен.

У 1897 г. па ініцыятыве і пад кіраўніцтвам кс. Францішка Бірутовіча будынак касцёла пашыраны. Па сутнасці ў Браславе ўзвялі новы храм. Будаўнікі разабралі стары касцёл, пакінулі толькі паўночную і ўсходнюю сцены. Гэтыя сцены сталі часткай новага храма. Кавалкі старых муроў выразна вылучаюцца на паверхні. На пачатку 20 ст. Бяльмонцкая, Опсаўская, Плюская філіі Браслаўскай парафіі вылучаны ў асобныя парафіі. У чэрвені 1906 г. пры наведванні Браслава біскупам суфраганам Касперам Цыртаўтам адбылося асвячэнне новага касцёла. У верасні 1915 г. касцёл наведаў біскуп жамойцкі Францішак Корвіч. Пры набліжэнні лініі фронту ў гэтым жа годзе званы і некаторыя дакументы былі вывезены ў Расею, дзе і згінулі.. У 1920-24 гг. існаваў Браслаўскі генеральны вікарыят Жамойцкага біскупства, які складаўся з 14 парафій. У 2-ой палове 20-х гадоў вікарыят далучаны да Віленскай дыяцэзіі. У 1925 г. набыты новыя званы "Язэп" вагой 293 кг і "Антон" вагой 145 кг, зробленыя ў майстэрні братоў Селючынскіх (г. Калуш). 24-25 чэрвеня 1927 г. касцёл наведаў арцыбіскуп віленскі Рамуальд Ялбыкоўскі.

У 1928 г. парафія налічвала 6917 вернікаў, якія жылі ў 108 паселішчах. У 1930 г. ў касцёл праведзена электрычнае святло. 20-21 чэрвеня 1931 г. ў Браславе адбыўся павятовы Эўхарыстычны кангрэс. У мерапрыемствах удзельнічала да 20 тыс. чалавек. 27 чэрвеня 1931 г. Браслаў наведаў прэзідэнт Польшчы Ігнат Масіцкі, які прысутнічаў на ўрачыстым набажэнстве ў касцёле. 2 ліпеня 1939 г. адчынены дом сясцёр-эўхарыстак. У чэрвені 1942 г. ў час знішчэння габрэяў з браслаўскага гета на касцёльным цвінтары трагічна загінуў кс. Мечыслаў Акрэйц. У ліпені 1949 г. браслаўскі кс. Антон Шубзда пад пагрозай арышту НКУС перайшоў на нелегальнае становішча. 11 кастрычніка 1950 г. прыняты рашэнні Браслаўскага райсавета аб закрыцці касцёла ў Браславе і перадачы будынка пад зернасховішча. На тэрыторыі тагачаснага Браслаўскага раёна не засталося ніводнага працуючага каталіцкага храма. 24 кастрычніка 1952 г. прынята пастанова Савета міністраў БССР аб вяртанні касцёла парафіі. У 1981-86 гг. па ініцыятыве кс. Часлава Вільчынскага праведзены капітальны рамонт інтэр'ера, заменены арган. 2 верасня 1991 г. касцёл наведаў арцыбіскуп Мінска-Магілёўскі Казімір Свёнтак. Будынак касцёла, першы ў горадзе, пасля абвяшчэння новай нацыянальнай і дзяржаўнай сімволікі Беларусі, быў упрыгожаны бел-чырвона-белымі сцягамі. 8 верасня 1997 г. ўрачыста адзначана 100-годдзе будынка касцёла. У 2000 г. Браслаўскі Абраз Маці Божай Валадаркі Азёраў біскупам Уладзіславам Блінам абвешчаны дыяцэзіальным санктуарыем Віцебскай дыяцэзіі.

3-нававая базіліка касцёла ў Браславе — помнік архітэктуры неараманскага стылю. Падоўжаны прамавугольны ў плане аб'ём накрыты 2-схільным дахам. Сілуэт галоўнага фасада фармуюць вуглавыя пінаклі са шпілямі і высунутая наперад ярусная шатровая вежа-званіца, да якой вядзе выкладзеная з буйных вапняковых блокаў лесвіца. Элементы архітэктурнай пластыкі — пінаклі, арачны партал бакавога і галоўнага ўваходаў (над ім — біфорыум і арачнае акно), падкарнізная аркатура, ступеньчатыя контрфорсы. Круглыя люкарны і разеткі вымураваны чырвонай цэглай, якая ў спалучэнні з ружовым бутавым каменем утварае цёплую каларыстычную гаму. У муроўцы старадаўніх (1824-26) сцен выкарыстаны мясцовы прыём так званай браслаўскай мазаікі (спалучэнне колатых бутавых камянёў з канцэнтрычнымі і арнаментальнымі мазаікамі з маленькіх каменьчыкаў па вапнавай рошчыне).

Зала асветлена высокімі бакавымі арачнымі аконнымі праёмамі, алтарная частка — вялікім круглым акном-ружай. Стылізаваны пад барока драўляны алтар вырашаны ўзнятым на высокі пастамент 4-калонным порцікам з крапаваным антаблементам, дэкарыраваны пазалочанай арнаментальнай разьбой па дрэве ў выглядзе аканта. У цэнтры алтара абраз Маці Божай Браслаўскай, паміж канеліраванымі калонамі скульптуры апосталаў. Твор разьбярскага мастацтва — амбон. На хорах устаноўлены арган.

Галоўнай святыняй Браслаўшчыны з'яўляецца абраз Маці Божай Браслаўскай. Ён зберагаецца ў алтары касцёла і адкрываецца ў час найбольш урачыстых набажэнстваў. Абраз паходзіць з браслаўскага мужчынскага манастыра, які існаваў на адным з вастравоў возера Неспіш. Праваслаўны манастыр заснаваны ў 15 ст. Каля 1500 г. вялікая княгіня Алена падаравала мніхам 15 сялян з зямлёй, сенажацямі, млынам, возерам. Наданне зацвердзіў Аляксандр Ягайлавіч. У 1635 г. манастыр перадаецца ўніяцкаму ордэну базыльянаў. На востраве размяшчалася невялікая царква, некалькі жылых і гаспадарчых пабудоў. Да манастыра адносіліся цэрквы св. Юр'я каля в. Шавуры і св. Духа на Замкавай гары Браслава. Храм на востраве славіўся цудадзейным абразам Маці Божай. У пэўныя дні на полі перад востравам збіраўся вялізны натоўп вернікаў. Абраз выносілі з царквы, каб усе маглі ўбачыць святыню. Пра шматлікія цуды абраза сведчаць воты. Некаторыя з іх зберагліся да сённяшняга часу.

У пач. 19 ст. падрыхтавана гравюра з выявай цудадзейнага абраза. На ёй змешчаны абраз, які падтрымліваюць укленчаны вернік і Нептун з трызубцам. Выява Нептуна павінна была нагадваць пра астраўное размяшчэнне манастыра. Мастак намаляваў і сам востраў з манастырскімі пабудовамі, мастом. У 1832 г. манастыр згарэў ад маланкі, але абраз ацалеў. Існуе некалькі паданняў пра абставіны гібелі манастыра і выратаванне абраза. Паводле аднаго з іх святыню на наступны дзень пасля пажару знайшлі на суседнім востраве. Абраз некалькі разоў пераносілі ў браслаўскі касцёл, але ён кожны раз з'яўляўся на старым месцы. Нехта параіў, каб абраз занеслі ў храм злодзеі, якія пакаяліся ў грахах. Гэта дапамагло - абраз застаўся ў алтары касцёла.

Маці Божую Браслаўскую называюць яшчэ Валадаркай азёраў. Яна лічыцца заступніцай Браслава і ўсяго краю.

Крыніцы:
Гістарычныя частка —
Браслаўскі касцёл
Архітэктурная частка —
А.М. Кулагін
Эклектыка
Мінск, Ураджай, 2000