Выбраныя здымкі
Фота © Алена Паўлоўская | Дата: 2014-09-20
Агульны выгляд Фота © К. Шастоўскі | Дата: 2014-09-20
Помнік Яну Паўлу ІІ ў Мосары. Здымак на памяць (15.08.2005) Фота © Уладзімір Скрабатун | Дата: 2014-09-20
Касцёл парафіяльны Св. Ганны, названы ў гонар фундатаркі, быў фінансаваны Робертам і Ганнай з Плятэраў Бжастоўскімі 8 сакавіка 1792 года тысячай чырвоных злотых. Гэтыя сродкі былі зацверджаны 17 сакавіка таго ж года біскупам віленскім Ігнаціем Масальскім. Храм узведзены ў неакласічным стылі, прамавугольнай у плане формы. На фасадзе змяшчаўся надпіс: "Дом мой ёсць дом малітвы", знішчаны пасля 2-ой сусветнай вайны.
Касцёл — помнік архітэктуры класіцызму. Вырашаны прамавугольным аб'ёмам пад 2-схільным дахам. Галоўны фасад, як і тыльны, завершаны высокім 3-вугольным франтонам, раскрапаваны на 3 часткі канелюраванымі пілястрамі, прарэзаны ў цэнтры прамавугольным дзвярным і арачным аконным праёмамі, па баках дэкарыраваны квадратнымі панэлямі над арачнымі экседрамі са скульптурамі святых. Бакавыя плоскасныя фасады рытмічна расчлянёны прамавугольнымі аконнымі праёмамі ў ліштвах.
Касцёл абкружаны мураванай аркатурнай агароджай. 3 правага боку агароджу фланкіруе 3-ярусная чацверыковая шатровая званіца; 1-ы ярус з бутавай муроўкі, верхні — цагляны атынкаваны з арачнымі прасветамі. Званіца змуравана ў 1926-31 гг. замест драўлянай на сродкі вернікаў па праекту архітэктара Я. Бароўскага. Кошт яе склаў 14 тыс. злотых. Мураваная арачная брама агароджы завершана ступеньчатым атыкам, крапавана пілястрамі і прафіляваным карнізам.
Зала перакрыта люстраным скляпеннем з арнаментальнай размалёўкай. Сцены па ўсім перыметры раскрапаваны канелюраванымі пілястрамі і апяразаны магутным антаблементам з карнізам з сухарыкамі і фрызам, дэкарыраваным трыгліфамі і вытанчаным стукавым раслінным арнаментам. Плоская алтарная сцяна расчлянёна канелюраванымі пілястрамі, паміж якімі ў цэнтры вялікі абраз «Укрыжаванне».
Бакавы алтар вырашаны 4-калонным порцікам з антаблементам з анёламі; у цэнтры абраз «Маці Божая Адзігітрыя». Па перыметры інтэр'ера над вокнамі ў прамавугольных плакетках 14 сюжэтных гарэльефных пано-стацый на тэму Крыжовага шляху Хрыста (мяжа 18—19 ст.). Хоры размешчаны на 4 канелюраваных пілястрах, абгароджаны ажурным трыльяжным парапетам, маюць арган.
У касцёле знаходзяцца мошчы Святога Юстына. У архіве захаваліся дакументы аб асвячэнні касцёла, сапраўднасці рэліквій Св. Юстына, а таксама аб устанаўленні свята Св. Яна. Святы Юстын пакутнік жыў у Рыме ў пачатку II ст. Вывучаў грэчаскую філасофію. Прыняў хрысціянства і шчыра бараніў веру ад Кесара і рымскага сената. Быў асуджаны на смерць праз адсячэнне галавы.
Рэліквіі Св. Юстына былі атрыманы ад Св. айца Бенедыкта XIV праз Антона Кошыца і прывезены з Рыма як асабісты дар у час паломніцтва. Першапачаткова з 1754 года знаходзіліся ў Старым Мядзелі ў фундаваным Кошыцамі касцёле. Праз 78 гадоў пасля закрыцця мядзельскага касцёла Ганна з Кошыцаў Храбніцкая, дачка А. Кошыца, са згоды духоўных і свецкіх улад перавезла мошчы ў касцёл Мосара, дзе сама жыла ў дачкі Барбары графіні Бжастоўскай, у той час уладальніцы Мосара. З 1838 года мошчы знаходзяцца тут па распараджэнню біскупа Мінскага Тадэвуша Ліпскага.
У 1851 годзе біскупам Вацлавам Жылінскім рэліквіі апячатаны і, згодна з адпаведнымі дакументамі, змешчаны ў драўляную з пасярэбранай бляхай пахавальную труну, у якой асвятляюцца верхняя і пярэдняя часткі і якая абабіта знутры шаўковай тканінай. На труне перш стаялі дзве фігуры анёлаў пасярэбраных і дзве з бляхі, а таксама карона. Арцыбіскуп Рамуальд Ябжыкоўскі мітрапаліт віленскі ў 1928 годзе спецыяльным лістом пацвердзіў належнасць рэліквій Мосарскаму касцёлу: "Нашчадкі фундатара перадалі мошчы Святога Юстына ў Мосар на вечныя часы". Цудатворныя мошчы заўсёды былі гонарам і любоўю народа не толькі каталіцкага, але і праваслаўнага і баранілі храм ад закрыцця ў розныя перыяды яго існавання. "Рэліквіі заўсёды былі на вачах народа, які зросся з імі, і сталі яго сімвалам і гонарам. Акружаны ўвагай не толькі мясцовых прыхаджан, але таксама і жыхароў далёкіх ускраін, размешчаных больш як за 100 км. На працягу года іх наведваюць некалькі тысяч пілігрымаў, сярод якіх большая частка праваслаўных. Усё гэта стварыла Мосару аўру", — пісаў у 1928 годзе настаяцель Мосарскага касцёла Станіслаў Клім. Да 1928 года цудатворныя мошчы знаходзіліся на галоўным алтары. У нашы дні перанесены ў бакавую капліцу і змешчаны ля алтара Маці Божай. У час парафіяльных урачыстасцяў у дзень Святога Яна Хрысціцеля, 24 ліпеня, натоўпы набожнага народа збіраюцца ў касцёле Мосара, знаходзячы палёгку ў пакутах, здароўе і розныя дабрадзействы, аб якіх прыходзяць прасіць Святога Юстына.
Будынак касцёла быў рэстаўраваны ў 1922 г. і 90-х гг. З левага боку агароджы пабудавана капліца Маці Божай Вастрабрамскай; асвячона 16 лістапада 1996 года ў свята Маці Божай Вастрабрамскай. Капліца — 2-павярховае прамавугольнае ў плане збудаванне пад 2-схільным дахам.
У 1990-х гг. перад храмам устаноўлена "Піета" — беласнежная скульптурная копія знакамітага твора Мікеланджэла "Аплакванне Хрыста". Закладзены парк з рэдкімі раслінамі, мноствам кветак, фантанамі і садам камянёў.
Перад апошнім абнаўленнем былі знішчаны астанкі фундатараў касцёла, якія знаходзіліся ў касцёльным склепе. Ва ўшанаванне іх памяці ксёндз-пробашч Юзаф Булька побач з храмам устанавіў драўляную скульптуру Пана Езуса.
У 1945-46 гг. набажэнства ў касцёле вёў кс. Баляслаў Гаймар. З 1948-га па 54-ы даязджаў Рычард Стагандаль з Параф'янава. У 1954-61 гг. — Міхаіл Сухарэвіч, які вярнуўся з сібірскай ссылкі. Да 1988 года пастаяннага настаяцеля не было, потым парафію прыняў Уладзіслаў Завальнюк з Глыбокага. Ён цяпер узначальвае парафію касцёла Св. Сымона і Алены ў Мінску.
З 1990 года ў Мосар прызначаны ксёндз-пробашч Юзас Булька, які прыбыў з Літвы — адмысловы пастыр, архітэктар і садоўнік. Божым помыслам і духам таленту гэтага Чалавека, натхняючага прыхаджан і ўсіх мясцовых жыхароў, Мосар і ваколіцы, як бліжэйшыя, так і аддаленыя, якіх краналася яго руплівая і шчодрая рука, ператварыліся ў цудоўны квітнеючы край, зямны тутэйшы рай.
Кс.-пр. Юзас Булька апраўляў касцёлы ў Шаркаўшчыне, Удзеле і Дунілавічах. Завяршаў будаўніцтва каталіцкай святыні ў Варапаеве і рэстаўрацыю капліцы Друцкіх-Любецкіх у Казлоўске (Казлоўшчыне). Пачынае будаўніцтва ў Гуце і Навадруцку. Абслугоўвае таксама парафіі Варапаева і Удзела.
15 жніўня 2005 года, ва ўрачыстай абстаноўцы, у Мосары, ля сцяны тутэйшага касьцёла, пры вялікай колькасьці вернікаў, асвечаны помнік Яну Паўлу ІІ.
Касцёл — помнік архітэктуры класіцызму. Вырашаны прамавугольным аб'ёмам пад 2-схільным дахам. Галоўны фасад, як і тыльны, завершаны высокім 3-вугольным франтонам, раскрапаваны на 3 часткі канелюраванымі пілястрамі, прарэзаны ў цэнтры прамавугольным дзвярным і арачным аконным праёмамі, па баках дэкарыраваны квадратнымі панэлямі над арачнымі экседрамі са скульптурамі святых. Бакавыя плоскасныя фасады рытмічна расчлянёны прамавугольнымі аконнымі праёмамі ў ліштвах.
Касцёл абкружаны мураванай аркатурнай агароджай. 3 правага боку агароджу фланкіруе 3-ярусная чацверыковая шатровая званіца; 1-ы ярус з бутавай муроўкі, верхні — цагляны атынкаваны з арачнымі прасветамі. Званіца змуравана ў 1926-31 гг. замест драўлянай на сродкі вернікаў па праекту архітэктара Я. Бароўскага. Кошт яе склаў 14 тыс. злотых. Мураваная арачная брама агароджы завершана ступеньчатым атыкам, крапавана пілястрамі і прафіляваным карнізам.
Зала перакрыта люстраным скляпеннем з арнаментальнай размалёўкай. Сцены па ўсім перыметры раскрапаваны канелюраванымі пілястрамі і апяразаны магутным антаблементам з карнізам з сухарыкамі і фрызам, дэкарыраваным трыгліфамі і вытанчаным стукавым раслінным арнаментам. Плоская алтарная сцяна расчлянёна канелюраванымі пілястрамі, паміж якімі ў цэнтры вялікі абраз «Укрыжаванне».
Бакавы алтар вырашаны 4-калонным порцікам з антаблементам з анёламі; у цэнтры абраз «Маці Божая Адзігітрыя». Па перыметры інтэр'ера над вокнамі ў прамавугольных плакетках 14 сюжэтных гарэльефных пано-стацый на тэму Крыжовага шляху Хрыста (мяжа 18—19 ст.). Хоры размешчаны на 4 канелюраваных пілястрах, абгароджаны ажурным трыльяжным парапетам, маюць арган.
У касцёле знаходзяцца мошчы Святога Юстына. У архіве захаваліся дакументы аб асвячэнні касцёла, сапраўднасці рэліквій Св. Юстына, а таксама аб устанаўленні свята Св. Яна. Святы Юстын пакутнік жыў у Рыме ў пачатку II ст. Вывучаў грэчаскую філасофію. Прыняў хрысціянства і шчыра бараніў веру ад Кесара і рымскага сената. Быў асуджаны на смерць праз адсячэнне галавы.
Рэліквіі Св. Юстына былі атрыманы ад Св. айца Бенедыкта XIV праз Антона Кошыца і прывезены з Рыма як асабісты дар у час паломніцтва. Першапачаткова з 1754 года знаходзіліся ў Старым Мядзелі ў фундаваным Кошыцамі касцёле. Праз 78 гадоў пасля закрыцця мядзельскага касцёла Ганна з Кошыцаў Храбніцкая, дачка А. Кошыца, са згоды духоўных і свецкіх улад перавезла мошчы ў касцёл Мосара, дзе сама жыла ў дачкі Барбары графіні Бжастоўскай, у той час уладальніцы Мосара. З 1838 года мошчы знаходзяцца тут па распараджэнню біскупа Мінскага Тадэвуша Ліпскага.
У 1851 годзе біскупам Вацлавам Жылінскім рэліквіі апячатаны і, згодна з адпаведнымі дакументамі, змешчаны ў драўляную з пасярэбранай бляхай пахавальную труну, у якой асвятляюцца верхняя і пярэдняя часткі і якая абабіта знутры шаўковай тканінай. На труне перш стаялі дзве фігуры анёлаў пасярэбраных і дзве з бляхі, а таксама карона. Арцыбіскуп Рамуальд Ябжыкоўскі мітрапаліт віленскі ў 1928 годзе спецыяльным лістом пацвердзіў належнасць рэліквій Мосарскаму касцёлу: "Нашчадкі фундатара перадалі мошчы Святога Юстына ў Мосар на вечныя часы". Цудатворныя мошчы заўсёды былі гонарам і любоўю народа не толькі каталіцкага, але і праваслаўнага і баранілі храм ад закрыцця ў розныя перыяды яго існавання. "Рэліквіі заўсёды былі на вачах народа, які зросся з імі, і сталі яго сімвалам і гонарам. Акружаны ўвагай не толькі мясцовых прыхаджан, але таксама і жыхароў далёкіх ускраін, размешчаных больш як за 100 км. На працягу года іх наведваюць некалькі тысяч пілігрымаў, сярод якіх большая частка праваслаўных. Усё гэта стварыла Мосару аўру", — пісаў у 1928 годзе настаяцель Мосарскага касцёла Станіслаў Клім. Да 1928 года цудатворныя мошчы знаходзіліся на галоўным алтары. У нашы дні перанесены ў бакавую капліцу і змешчаны ля алтара Маці Божай. У час парафіяльных урачыстасцяў у дзень Святога Яна Хрысціцеля, 24 ліпеня, натоўпы набожнага народа збіраюцца ў касцёле Мосара, знаходзячы палёгку ў пакутах, здароўе і розныя дабрадзействы, аб якіх прыходзяць прасіць Святога Юстына.
Будынак касцёла быў рэстаўраваны ў 1922 г. і 90-х гг. З левага боку агароджы пабудавана капліца Маці Божай Вастрабрамскай; асвячона 16 лістапада 1996 года ў свята Маці Божай Вастрабрамскай. Капліца — 2-павярховае прамавугольнае ў плане збудаванне пад 2-схільным дахам.
У 1990-х гг. перад храмам устаноўлена "Піета" — беласнежная скульптурная копія знакамітага твора Мікеланджэла "Аплакванне Хрыста". Закладзены парк з рэдкімі раслінамі, мноствам кветак, фантанамі і садам камянёў.
Перад апошнім абнаўленнем былі знішчаны астанкі фундатараў касцёла, якія знаходзіліся ў касцёльным склепе. Ва ўшанаванне іх памяці ксёндз-пробашч Юзаф Булька побач з храмам устанавіў драўляную скульптуру Пана Езуса.
З гісторыі касцёла
У 1870, а таксама ў 90-х гг. XIX ст. сярод вернікаў мелі месца хваляванні на спробы ператварыць касцёл у царкву. У 1929 годзе ўтварыліся некалькі рэлігійных аб'яднанняў: "Таварыства Св. Ружанца" і "Жывы Ружанец". Колькасць вернікаў у гэты перыяд складала звыш 5700 чалавек. Галоўнае парафіяльнае свята, устаноўленае Папам Півусам Х у 1908 г., — фэст у гонар Святога Яна Хрысціцеля — урачыста адбываецца 24 чэрвеня.У 1945-46 гг. набажэнства ў касцёле вёў кс. Баляслаў Гаймар. З 1948-га па 54-ы даязджаў Рычард Стагандаль з Параф'янава. У 1954-61 гг. — Міхаіл Сухарэвіч, які вярнуўся з сібірскай ссылкі. Да 1988 года пастаяннага настаяцеля не было, потым парафію прыняў Уладзіслаў Завальнюк з Глыбокага. Ён цяпер узначальвае парафію касцёла Св. Сымона і Алены ў Мінску.
З 1990 года ў Мосар прызначаны ксёндз-пробашч Юзас Булька, які прыбыў з Літвы — адмысловы пастыр, архітэктар і садоўнік. Божым помыслам і духам таленту гэтага Чалавека, натхняючага прыхаджан і ўсіх мясцовых жыхароў, Мосар і ваколіцы, як бліжэйшыя, так і аддаленыя, якіх краналася яго руплівая і шчодрая рука, ператварыліся ў цудоўны квітнеючы край, зямны тутэйшы рай.
Кс.-пр. Юзас Булька апраўляў касцёлы ў Шаркаўшчыне, Удзеле і Дунілавічах. Завяршаў будаўніцтва каталіцкай святыні ў Варапаеве і рэстаўрацыю капліцы Друцкіх-Любецкіх у Казлоўске (Казлоўшчыне). Пачынае будаўніцтва ў Гуце і Навадруцку. Абслугоўвае таксама парафіі Варапаева і Удзела.
15 жніўня 2005 года, ва ўрачыстай абстаноўцы, у Мосары, ля сцяны тутэйшага касьцёла, пры вялікай колькасьці вернікаў, асвечаны помнік Яну Паўлу ІІ.
Літ.:
Іосіф Зямчонак
Ваколіцы Парыжа. Старонкі гісторыі Пастаўскага Паазер'я
Паставы, "Сумежжа", 2004
А.М. Кулагін
Каталіцкія храмы на Беларусі
Мінск, Беларуская Энцыклапедыя, 2000