Выбраныя здымкі
Фота © Иван Бай |
Пятніцкая царква ў 1807 г. Малюнак І. Трутнева Фота © Иван Бай |
Галоўны фасад Фота © К. Шастоўскі |
Паводле пісьмовых крыніц гэта самая старажытная праваслаўная царква Вільні. Першая царква была пабудавана ў 1345—1346 гг. па загаду віцебскай князёўны Марыі Яраслаўны, першай жонкі Альгерда.
У 1557 і 1610 гг. царкву моцна пашкодзіў пажар. Паводле сведчання нямецкіх купцоў, у 1587 царква мела хоры і была падобна на кіеўскія і наўгародскія храмы. Не выключана, што тады гэты помнік у асноўным захоўваў першапачатковы выгляд. У 1611 г., калі Жыгімонт ІІІ перадаў яе з прылеглымі будынкамі ордэну базыльян, царква мела моцна пашкоджаны выгляд. У 1655 зноў пацярпела ад пажару і не дзейнічала да 1700—02. Потым яе аднавілі і асвяцілі ў гонар св. Параскевы. У канцы 18 ст. царква зноў апынулася ў непрыдатным стане і доўгі час не рамантавалася.
У 19 ст. Пятніцкая царква аказалася ў запусценні і ў 1864 г. ад яе засталася толькі адна сцяна. У 1865-74 гг. пабудавана новая царква паводле праекта М. Чагіна. Помнік уяўляе сабой крыжова-купальную аднаапсідную пабудову. У 1-ю сусветную вайну царква не дзейнічала.
У канцы 1920-х г. па ініцыятыве беларускага святара А. Каўша кансісторыя перадала царкву Віленскай беларускай гімназіі, і ў ёй пачаліся службы на беларускай мове. Пасля 2-й сусветнай вайны зрабілі толькі вонкавы рамонт і яна была зачынена. У 1986—1988 гг. будынак рэстаўравалі, аднак пры гэтым не было праведзена архітэктурна-археалагічнае даследаванне помніка. Будынак быў прыстасаваны пад музей малых мастацкіх формаў. Цяпер уласнасць рускай праваслаўнай епархіі.
У 1557 і 1610 гг. царкву моцна пашкодзіў пажар. Паводле сведчання нямецкіх купцоў, у 1587 царква мела хоры і была падобна на кіеўскія і наўгародскія храмы. Не выключана, што тады гэты помнік у асноўным захоўваў першапачатковы выгляд. У 1611 г., калі Жыгімонт ІІІ перадаў яе з прылеглымі будынкамі ордэну базыльян, царква мела моцна пашкоджаны выгляд. У 1655 зноў пацярпела ад пажару і не дзейнічала да 1700—02. Потым яе аднавілі і асвяцілі ў гонар св. Параскевы. У канцы 18 ст. царква зноў апынулася ў непрыдатным стане і доўгі час не рамантавалася.
У 19 ст. Пятніцкая царква аказалася ў запусценні і ў 1864 г. ад яе засталася толькі адна сцяна. У 1865-74 гг. пабудавана новая царква паводле праекта М. Чагіна. Помнік уяўляе сабой крыжова-купальную аднаапсідную пабудову. У 1-ю сусветную вайну царква не дзейнічала.
У канцы 1920-х г. па ініцыятыве беларускага святара А. Каўша кансісторыя перадала царкву Віленскай беларускай гімназіі, і ў ёй пачаліся службы на беларускай мове. Пасля 2-й сусветнай вайны зрабілі толькі вонкавы рамонт і яна была зачынена. У 1986—1988 гг. будынак рэстаўравалі, аднак пры гэтым не было праведзена архітэктурна-археалагічнае даследаванне помніка. Будынак быў прыстасаваны пад музей малых мастацкіх формаў. Цяпер уласнасць рускай праваслаўнай епархіі.
Літаратура:
Аляксандр Кушнярэвіч
Віленская Пятніцкая царква
Вялікае княства літоўскае. Энцыклапедыя. Том 1.
Мінск. Беларуская Энцыклапедыя. 2005
А.М. Кушнярэвіч
Культавае дойлідства Беларусі XIII-XVI стст.
Мінск. Навука і тэхніка. 1993