> obwód witebski > rejon szumiliński > wieś Laskowicze > Pałac Chludzińskich
Laskowicze. Pałac Chludzińskich
Laskowicze. Pałac Chludzińskich

Pałac Chludzińskich | Laskowicze

Nie istnieje
Rok budowy (przebudowy): > 1800
Utracony: > 1914

Albumy zdjęć

Wybrane zdjęcia

Laskowicze. Pałac Chludzińskich

Pałac Chludzińskich w Laskowiczach. Widok od strony podjazdu; przed 1914 r. |

Laskowicze. Pałac Chludzińskich

Fragment salonu, przed 1914 r. |

Laskowicze

Pierwszymi znanymi właścicielami Laskowicz byli Mitkiewiczowie, od których dobra te w pierwszej połowie XIX w. przeszły do Chludzińskich h. Cholewa, wywodzących się z ziemi łomżyńskiej1. Należący do rodziny tej Paweł Chludziński w początkach XVIII w. ożenił się z Teresą Mieńkowską, l-voto Mikołajową Bohuszewiczową. Otrzymawszy w jej posagu dwie wsie, Chorobrów i Waśkowszczyznę, osiedlił się on na stałe na Białej Rusi i zapoczątkował tamtejszą linię2. Zarówno Chorobrów, jak i Waśkowszczyzna były w zastawie. Paweł Chludziński wykupił je więc w 1704 r. na własność. W 1708 r. wniósł do sądu orszańskiego manifest z powodu zrabowania jego domu przez wojska rosyjskie, które zabrały mu też wszystkie dokumenty i kosztowności. Z tego też zapewne powodu jego potomkowie zatracili z czasem świadomość przynależności do właściwego herbu i zaczęli pieczętować się bądź herbem Charytonowicz, bądź Dołęgą.

Aż do nabycia Laskowicz, główną siedzibą Chludzińskich na Białej Rusi był Chorobrów. Tam rezydował m.in. potomek Pawła, Piotr Chludziński, chorąży uwrucki i szambelan króla Stanisława Augusta, żonaty z Rozalią Bohdanowiczówną. Kolejnym dziedzicem był jego syn Ignacy (ur. w 1807), marszałek witebski, obok Chorobrowa właściciel także Babinowic i Laskowicz, nabytych nie wiadomo, czy przez niego samego, czy jeszcze przez ojca, do których prawdopodobnie przeniósł swą siedzibę. Po Ignacym schedę przejął syn Alojzy (ur. w 1832), po Alojzym zaś wszystkie te trzy majętności dostały się z kolei jego synowi Władysławowi (ur. w 1862), żonatemu z margrabianką Emmą Paulucci, z którą miał syna Wojciecha (ur. w 1898). Władysław Chludziński był ostatnim właścicielem Laskowicz z pięknym klasycystycznym pałacem. Zdaje się, że w linii męskiej rodzina Chludzińskich całkowicie wygasła.

Na podstawie zachowanej fotografii można stwierdzić, że pałac był budowlą w zasadzie parterową, ale o bardzo wysokim przyziemiu, wzniesioną na rzucie wydłużonego prostokąta. Dominantę jego jedenastoosiowej elewacji frontowej stanowił portyk, złożony z sześciu smukłych kolumn toskańskich. Cztery z nich stały parami na obu krańcach, dwie zaś pojedyncze flankowały oś główną. Pod portykiem mieścił się obszerny taras, dostępny od podjazdu po około dziesięciu kamiennych stopniach, szerokości całego portyku. Nadawało mu to cech pewnej monumentalności. Gładkie belkowanie portyku, nieco w stosunku do bryły pałacu podniesionego, wieńczył także gładki, trójkątny, ogzymsowany fronton. Dwie osie skrajne fasady wyodrębniały pseudoryzality.

Przyziemie od parteru oddzielał dość mocno zarysowany gzyms. Drugi gzyms, profilowany, obiegał pałac ponad oknami kondygnacji górnej. Kwadratowe, dzielone na cztery części, szeroko rozstawione okna przyziemia nie miały żadnych obramień, zaś duże, prostokątne okna parteru akcentowały jedynie skromne poziome naczółki. Pałac wieńczył szeroki gzyms profilowany. Strona ogrodowa, zapewne z wydatniejszymi ryzalitami po bokach, nie jest znana. Nie może jednak ulegać wątpliwości, że miejsce frontowego portyku zajmował tam taras widokowy. Pałac nakrywał niezbyt wysoki, gładki dach czterospadowy, pobity blachą, z sześcioma szerokimi, poprzecznie ponad kalenicę wyprowadzonymi otynkowanymi kominami i niewielkimi lukarnami.

Po obu stronach portyku i wzdłuż elewacji frontowej rosły jakieś wysokie krzewy dekoracyjne. Przed całym domem rozciągał się wielki, kolisty, niezadrzewiony gazon, od strony zewnętrznej okalającej go drogi, ożywiony barwnymi rabatami kwiatowymi. Tę otwartą i nasłonecznioną część ogrodu krajobrazowego z trzech stron obejmowały skupiska starych drzew. Podobny otwarty gazon założony był z pewnością także i po przeciwnej stronie pałacu.

Dzięki dwom innym zachowanym fotografiom znany jest również wygląd jednego z salonów pałacu laskowickiego. Miał on plan kwadratu, malowane gładko na jasny kolor ściany, belkowany sufit i posadzkę parkietową, skomponowaną z układanych w szachownicę ciemnych pól kolistych, wpisanych w kwadratowe ramy. Dwa wysokie piece rogowe, wyłożone białymi kaflami, wieńczyły rzeźby w postaci orłów z rozpostartymi skrzydłami. Mogły one wskazywać na powstanie pałacu w okresie napoleońskim. Podobny orzeł, wykonany w drewnie lub metalu, widniał nad drzwiami wiodącymi do sąsiedniego pokoju. Trzymał on w szponach końce udrapowanych na ścianie pasów słuckich, obok których wisiała jeszcze niewielka kolekcja broni białej. Stylowe meble salonu pochodziły także z pierwszej połowy XIX w. Na wybrzuszonych ćwierćkoliście komodach i na fortepianie ozdobionym lirą stały kandelabry. Pokój dekorowały wreszcie duże prostokątne lustra w ciemnych ramach oraz portrety rodzinne, zaopatrzone u dołu w długie, objaśniające napisy.

1. Słownik geograficzny, t. 5, Warszawa 1884, s. 87.
2. A. Boniecki, Herbarz polski, t. 2, Warszawa 1900, s. 379 i n.
Materiał ikonograficzny dotyczący pałacu zawdzięczam A. Ciechanowieckiemu z Londynu.

Roman Aftanazy
Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej.
Tom I
Wydawnictwo Ossolineum. Wrocław. 1991