Ziemia ojczysta Leona Witana-Dubiejkowskiego

Leon Witan Dubiejkowski

Ten, kto widział kościół Świętych Piotra i Pawła w Dryświatach na Brasławszyźnie - musi zostać wielbicielem jego twórcy – Leona Witan-Dubiejkowskiego.

Piękne usytuowanie kościoła nad urokliwym jeziorem, na wzgórzu wśród wiekowych drzew, harmonia wszystkich elementów budowli, urok i strzelistość wieżyczek. Tego nie sposób zapomnieć.

Bardzo mało jest informacji na temat twórcy tego dzieła. Człowiek dwóch społeczności – białoruskiej i polskiej, wykształcony i o wszechstronnych zainteresowaniach, społecznik. Niezwykle aktywny – zawodowo, polityczne, uczestnik stowarzyszeń o szerokiej gamie celów – architektonicznych, religijnych, politycznych, dziennikarskich. Lecz niewiele o nim się pisze, właściwie nie wiadomo, dlaczego?

Urodzony 7 lipca (19?) 1869 (1867?) w Dubiejkowie w powiecie mścisławskim. Pochodził z bardzo starej rodziny szlacheckiej. Około 1887 roku rozpoczął w Warszawie studia budowlane. Na początku lat 90 XIX wieku, już jako dyplomowany budowniczy, kierował odnawianiem świątyń katolickich w Mścisławiu, Mohylewie, Orszy, Czeczersku, Smolanach.

W 1903 roku ukończył Petersburski Instytut Inżynieryjny. Od 1905 lub 1906 roku w Paryżu; w 1909 roku został absolwentem Francuskiej Akademii Architektury.

W roku 1910 rozpoczął pracę jako architekt w Warszawie; początkowo w pracowni znanych architektów Lilpopa i Jankowskiego, a po trzech latach otworzył własną pracownię. Projektował domy mieszkalne i zakłady przemysłowe Warszawy. Wykładał też zasady budownictwa w średniej szkole przemysłowo-technicznej inżyniera Piotrowskiego. Brał udział w działalności Koła Architektów Polskich.

Od 1916 roku współdziałał w ruchu białoruskim. Był przewodniczącym Białoruskiego Komitetu Narodowego w Warszawie (1919). Kierował misją dyplomatyczną Białoruskiej Republiki Ludowej w Polsce (jako pierwszy konsul wolnej Republiki Białoruskiej). Pomiędzy 25 a 29 września 1921 roku uczestniczył w I Wszechbiałoruskiej Politycznej Konferencji zorganizowanej w Pradze, oddelegowany z ramienia Białoruskiego Komitetu Narodowego w Warszawie.

W 1922 roku przeniósł praktykę zawodową do Wilna i aktywnie uczestniczył w pracach wileńskiego SARP (Stowarzyszenia Architektów Polskich). Na początku lat 20 XX pracował przy przebudowie wileńskich murów bernardyńskich na Wydział Sztuk Pięknych Uniwersytetu im. Stefana Batorego. Zaprojektował drewnianą cerkiew dla starowierców w Widzach.

W 1925 roku założył własną szkołę budowlaną, którą ulokował w przebudowanym przez siebie dawnym browarze braci Lipskch. Założeniem szkoły było kształcenie przybyszów ze wsi, w większości Białorusinów. Czesne było umiarkowane; za szczególnie niezamożnych płaciła gmina. Na zapewnienie uczniom internatu nie uzyskano dotacji ze strony gminy, więc Dubiejkowski wdrożył interesujący eksperyment: założył spółkę pod swoim kierownictwem, w której w wakacje pracowali uczniowie – zarabiając w ten sposób na potrzeby szkoły. I właśnie taka „lotna brygada budowlana” 16-18-latków wykonywała przez dwa letnie sezony wspaniały projekt Dubiejkowskiego – kościół Świętych Piotra i Pawła w Dryświatach. Projekt kościoła wykonany był przez architekta już w 1924 roku; do realizacji przystąpiono w 1927, ukończono w 1929 roku.

W latach 30 XX wieku pod kierunkiem Leona Dubiejkowskiego przywrócono do użytku zeszpecony rosyjskimi przeróbkami kościół franciszkanów (Wniebowzięcia NMP) w Wilnie – usunięto dzielące wnętrze stropy, urządzenia archiwum i magazynów oraz odrestaurowano jego dawną architekturę. Kierował odnawianiem klasztoru ojców marianów w Drui; zaprojektował klasztor w Niepokalanowie koło Warszawy. Napisał książkę o historii budownictwa drewnianego miast i miasteczek – „Ewolucja i reforma budownictwa drewnianego”. Uczestniczył w pracach białoruskiego instytutu gospodarki i kultury; był członkiem rady parafialnej kościoła Św. Mikołaja.

Zmarł 6 listopada 1940 roku w Wilnie, pochowany na wileńskim cmentarzu na Rossie.

A.O.
Na podstawie:
W. Lachowski, „Brasławskija sszytki” 3/1999
Edmund Małachowicz, „Wilno, dzieje, architektura, cmentarze”
Wikipedia, wolna encyklopedia