Stolin - zabytki | zdjęcia

Historia Stolina

Zabudowania Stolina są rozciągnięte na krawędzi doliny Horynia. Miasto leży na suchej grzędzie zwanej Przyhoryniem, szerokiej na kilka i długiej na kilkadziesiąt kilometrów, która stanowi najsuchszy i najgęściej zaludniony fragment Zarzecza.

Pierwsze wzmianki o Stolinie pochodzą z XII-XIII wiecznych latopisów. Jest on w nich wymieniany jako jeden z nadhoryńskich grodów księstwa turowsko-pińskiego. Później miejscowe dobra były królewszczyzną, nadawaną przez monarchów zasłużonym rodom.

W XVI wieku Stolin określany już jako miasteczko, a należał do kniaziów Sołomereckich. Według niektórych źródeł w XVII wieku otrzymał formalne prawa miejskie, ale nie wiadomo na ten temat nic pewnego.

Ogromne zniszczenia przyniosła wojna Rzeczypospolitej z Rosją w latach 1654-1667: we wrześniu 1655 roku wojska moskiewskie kniazia Dymitra Wołkońskiego rozbiły Polaków w bitwie pod Perebrodami na Zahoryniu, a następnie spaliły Stolin.

W XVIII wieku miasteczko wraz z okolicznymi dobrami należało do Wiśniowieckich, a następnie kolejno do Korzeniowskich, Pociejów i Sołtanów. Korzeniowscy wznieśli tu pałac. W 1816 roku w Stolinie powstała pierwsza na Polesiu szkoła agronomiczna. Działała wtedy także przystań rzeczna na Horyniu i ważna stacja pocztowa na skrzyżowaniu gościńców z Pińska, Mozyrza i Wołynia. W pierwszej połowie XIX wieku miejscowe dobra należały do Skirmunttów.

Podczas Powstania Styczniowego przez Stolin przechodził ze swym oddziałem Romuald Traugutt po zwycięskiej bitwie pod Woronianami. Powstańcy kwaterowali w pałacu, który został w odwecie spalony przez kozacki pościg. Późniejsi właściciele, Stachowscy i Halaszkiewiczowie – już go nie odbudowali, mieszkali w przebudowanym budynku gospodarczym.

Do rangi ośrodka administracyjnego Stolin awansował dopiero w niepodległej Polsce, kiedy stał się stolicą powiatu w województwie poleskim i znacznie się rozbudował, a liczba jego mieszkańców, która w końcu XIX wieku wynosiła zaledwie 1,5 tysiąca, wzrosła do 8 tysięcy w 1939 roku. W okresie międzywojennym, zapewne po śmierci ostatniego właściciela Mariana Halaszkiewicza (zmarł w 1930), miejscowy majątek przeszedł na własność państwa.

Obecnie Stolin jest stolicą rejonu w obwodzie brzeskim i liczy 12 tysięcy mieszkańców.

Grzegorz Rąkowski
”Czar Polesia”, Rewasz, Pruszków 2001
(A.O.)