Дакудава - фота і помнікі

Гісторыя Дакудава

Дакудава ў летапісах упершыню згадваецца ў 1392 г., калі князь Карыбут Альгердавіч запатрабаваў у князя Вітаўта Кейстутавіча вярнуць яму Ліду. Атрымаўшы адмову, выступіў супраць Вітаўта. Войскі князёў сышліся ў верасьні 1392 г. на беразе Нёмана каля вёскі Дакудава. Вось як гэтыя падзеі апісаны ў Віленскім летапісу: "Князь Корбут Олгирдович начя в непослушонстве быти у великого князя Витовта. и начат збирати вои свои, и поиде противу. Князь же великий Витовт посла вои свои Василя Беренковича и Кгнивила противу ему, и ступишася вои на место на Недокудовь, и побежени быша вои князя Корбута, и почата бити, и побито их много. Сам же князь.. Корбут бежи в Новьгородок и ополчися, ту же бе и княгини его и дети. Князь же великий Витовт сбра вои и сам пойде к Новогродку и Новогродок озма и князя Корбута и княгиню его и дети е княцтво посла".

Амаль даслоўна паўтараецца тэкст у летапісе Быхаўца, у Стрыйкоўскага і Даніловіча, у Слуцкім летапісе. У летапісе Археалагічнага таварыства і летапісе Красінскага месца бітвы названа Дакудава. Відавочна так, як зараз існуюць Дакудава-1 і Дакудава-2 раней былі Дакудаў i Недакудаў. Паходжаньне назвы вескі не яснае. Магчыма яна ўзнікла ад пытання "да куда ва". Месца засяленьня вельмі старажытнае. Паблізу археолагі выявілі два паселішчы: адно зь іх 6-8 стагоддзя, другое 11-12 стагоддзя.

У 1436 годзе вялікакняскі двор Дакудаў стаў прыватным упаданьнем Кучука. У 1506 г. Дакудава перайшло да Пятра Аляхновіча — кухмістра (кіраўніка вялікакняскай кухні), намесьніка , пасла Вялікага князя Жыгімонта ў Маскву ў 1507 і 1508 гг. Князь Жыгімонт высока цаніў П. Агяхновіча, давяраў яму складанейшыя дыпламатычныя місіі і спрэчныя зямельныя справы, выдзяляу буйныя сумы грошай.

Затым Дакудава перайшло да гетмана літоўскага, намесьніка лідзкага і смаленскага Станіслава Пятровіча Кішкі (1455-1514). У 1513 г пасьля сьмерці Барбары Кішкі Дакудава атрымаў у спадчыну яе муж — кіеўскі ваявода Юры Мікалаевіч Радзівіл (каля 1480-1541) 315 гадоў пасьля гэтага Дакудава належала Радзівілам.

Юры Радзівіл хутка рухаўся па службе — стараста гарадзенскi ў 1514 г., гетман надворны, кашталян троцкі, кашталян віленскі і нарэшце з 1551 г. гетман Вялікага Княства Літоўскага, а таксама намесьнік валынскі, мейшагольскі, мазырскі, мярэцкі, уценскі, дзяржаўца лідзкі, скідзельск, беліцкі. Юры Радзівіл — адзін з лепшых прадстаўнікоў сям'і Радзівілаў, за шматлікія перамогі яго называлі літоўскім Геркулесам. У 1533 годзе Юры Радзівіл пабудаваў у Дакудаве касьцёл. У 1541 годзе Дакудава перайшло да яго сына Мікалая Радзівіла "Рудога" (1512-1594) — ваяводы троцкага, гетмана Вялікага Княства і яго канцлера, з 1572 года фактычна неабмежаванага кіраўніка Княства, а таксама старасты ашмянскага, слонімскага, 6арысаўскага, мазырскага, дзяржаўцы лідзкага. Па яго жаданьні ў Дакудаве была арганізавана кальвінісцкая суполка, праіснаваўшая да 18-га стагоддзя. Яго ўнук Юры Мікалаевіч Радзівіл (1578-1613) таксама адзначыўся ў гісторыі Дакудава — стварыў вуніяцкі прыход. У 1669 годзе Дакудава атрымала статус мястэчка. А праз стагоддзе ў 1763 годзе ў Дакудава ўсяго 37 двароў і адзіная вуніяцкая царква (вынік шведзкай вайны).

У 1790 годзе велізарная радзівілаўскае багацьце перайшло 40-гадоваму Дамініку Рэдзівілу (1786-1813) — апошняму наўпроставаму прадстаўніку нясьвіжскай мужчынскай лініі. У 1810 годзе Дамінік уступіў у войска герцагства Варшаўснага, ваяеаў на баку Нвпалеона. Вызначыуся ў некалькіх бітвах, пры адступленьні быў сьмяротна паранены ў кастрычніку 1813 г. пад Ханаў. Толькі ён і эканом Несвіжскага замка ведалі, дзе схаваныя 60 пудоў залатых і срэбных вырабаў. Дамінік загінуў, эканом быў павешаны, таямніца скарбаў засталася жыць і вось ужо 185 гадоў не дае спакою скарабашукальнікам.

Спадкаемцай нясьвіжскай лініі Радзівілаў была вызначала дачка Дамініка — 4-гадовая Сьцяфанія Радзівіл. Яна выхоўвалася ў сям'і фельдмаршала Пятра Хрысціянавіча Вітгеійштэйна і ў 19 гадоў па асабістаму дазволу імператара Мікалая І была выдадзена замуж за князя Льва Пятровіча (Людвіка Лявона) Вітгенштэйна. Пасьля сьмерці Сьцяфаніі пры родах у 1832 годзе , Людвік- Лявон Вітгенштэйн (1799-1866) ператварыўся ў буйнейшага землеўладальніка Паўночна-Заходняга краю. Яму перайшлі радзівілаўскія ўладаньні плошчаю каля 1.2-1,3 млн дзесяцін і ня менш 40 тысяч душ прыгонных, а таксама мястэчкі Гпыбокае, Мір, Карэлічы, Любча, Смалявічы , Дакудава.

Таксама, як і ў іншых мястэчках і вёсках Беларусі ў 1834-1839 гг., Дакудаўская вуяніяцкая царква была пераведзена ў праваслаўе. Сьвятар і вернікі, больш 900 чалавек — пярэчылі супраць новаўвядзеньняў, еле распараджэньне было адзначаным ".... ужываць далейшае настойваньне для ўсталяваньня тут праваслаўнага іканастаса". "Настойваньне" было бяз жартаў і праваслаўная царква атрымала назву Раства — Багародзіцы, Лідзкага дабрачыньня.

Людвік Вітгенштэйн сваю спадчыну пакінуў сыну Пятру, які памёр у 1887 годзе без наўпроставых нашчадкаў. Уладаньні былі падзелены паміж бліжэйшымі сваякамі. Так па частках распалася спадчына Радзівілаў.

На працягу 1885-1901 г.г. ад Дакудаўскага прыходу ў суседніх весках былі арганізаваны школы пісьменства, першыя — у Альхоўцы, Пудзіна і Васілевічах — у 1885 г, затым у Філонаўцах — у 1894 г. ,у Скаменным Бары — у 1899 г. у Біскупцах Місурах і Анацках — у 1901 г. У пачатку XX стагоддзя у Дакудаве жыў 871 жыхар (484 мужчынскага полу і 387 жаночага), якія валодалі 665 дзесяцінамі зямлі. У мястзчку былі валасная ўправа, царкоўна-прыхадзкая школа, Дакудаўская народная вучэльня, лаўка, жыў ураднік, Дакудава было другім па колькасьці насельніцтеа — пасля Беліцы — сельскім населеным пунктам Лідчыны ў сучасных межах. Тут жа разьмяшчаўся маёнтак князя Вітгенштэйна — 6000 дзесяцін, 62 работнікі. Князю належалі таксама фальваркі Банева (300 дзесяцін. 24 работнікі) Капланаўшчызна (200 дзосяцін. 18 работнікаў), засьценак Банева (9 работнікаў). У суседняй Ганчарскай воласьці за князем лічыліся маёнткі Сялец і Стокі, фальваркі Дзякавічы. Жамойдзь — Заброды, Пескі, Саламянка —- усяго па двух валасьцях 9605 дзесяцін зямлі 253 душы.

У 1915 годзе пры наступленьні нямецкай арміі ў Заходняй Беларусі была праведзена эвакуацыя царкоўнай маёмасьці. Абразы, крыжы, кнігі, царкоўны посуд, упакованыя ў скрынкі, былі разьмешчаны ў кляштарах і храмах Масквы. У 1921 годзе царкоўная маёмасьць Дакудаўскай царквы яшчэ знайходзілася ў Маскоўскім Данілавым кляштары.

3 Дакудава зьвязаны імёны некалькіх вядомых асобаў.

3 студзеня 1738 г у маёнтку Яшнец Дакудаўскай воласьці, месцазнаходжаньне мне невядома, нарадзіўся Казімір Датэль Нарбут — аўтар першага польскага падручніка логікі, манах-піяр, 52 гады жыцьця прысвяціўшы працы на ніве адукацыі.

5 жніўня 1886 года ў Дакудаве нарадзіўся вядомы мастак, вольнаслухач Мастацкай Акадэміі ў Пецярбургу, прафесар Віленскага універсітэта Браніслаў Ямант. Яго малодшы брат, які нарадзіўся ў маёнтку Дакудава праз год, быў дырэктарам Віленскага гандлёвага банка ў Лідзе, дзе і памёр ў 1932 годзе ва ўзросьце 35 гадоў.

У 1920-х гадах фальварак Банева быў перададзены ва ўладаньне асадніку Путраменту . Яго сын - Ежы (Юры) Путрамант, які 4 гады, з 1925 па 1929 вучыўся ў лідзкай гімназіі, стаў вядомым польскім пісьменнікам, сябрам ЦК ПОРП, генеральным сакратаром польскіх пісьменнікаў.

Крыніца:
В. СЛІЎКІН
"Лідскі летапісац" №3,4,6
Павет
http://pawet.net/