Гняздзілава Паўночнае - фота і помнікі

Гісторыя Гняздзілава

Гняздзілава – адно са старажытнейшых паселішчаў Докшыччыны. Ёсць неправераная пакуль інфармацыя, што каля Гняздзілава існуе старажытны курганны могільнік. Тут надзвычай доўга захоўваліся перажыткі паганства. Адам Кіркор апісаў такі звычай: напрыканцы 19 стагоддзя тут людзі ў дзень Св. Пятра на могілкі прыводзілі коз, забівалі і там жа смажылі і елі.

У 1407 годзе Вітаўт падараваў Гняздзілава разам з вялізнымі прасторамі зямель Харэцкай воласці Войцеху Манівіду. Пасля смерці Войцеха частка Гняздзілава (Паўднёвая) праз шлюб яго дачкі Соф’і з Мікалаем Радзівілам перайшла да Радзівілаў, другая ж (Паўночная) частка праз шлюб Ядвігі Манівідаўны перайшла да Алехны Судзімонтавіча, потым да Станіслава Мантоўта, якому ў Гняздзілаве ў 1555 годзе належалі 49 дымоў, якія валодалі 43 сохамі (запрэжкамі валоў). Такім чынам гістарычна ўтварыліся два паселішчы – Паўночнае і Паўднёвае Гняздзілава, якія належалі да розных адміністрацыйных адзінак. Пазней праз шлюб дачкі Мантоўта Паўночнае Гняздзілава трапіла да Глябовіча, потым да Станіслава Нарушэвіча (Наружэвіча).

У 1613 годзе сын Станіслава Войцех Нарушэвіч прадаў Гняздзілава Рудаміну-Дусяцкаму, які ў сваю чаргу прадаў маёнтак уладальніку Глыбокага Іосіфу Корсаку, які падараваў Паўночнае Гняздзілава і Вольберавічы заснаванаму ім глыбоцкаму кляштару кармелітаў босых. Тады ж Корсак абавязаў кармелітаў збудаваць капліцы ці касцёлы ў сваіх уладаннях. Таму ў 17 стагоддзі ў Паўночным Гняздзілаве быў узведзены касцёл, які, напэўна, быў страчаны ў часе вайны з Масквой 1654-67 гг і больш не аднаўляўся. Пазней тут узведзена ўніяцкая царква, фундатарам якой выступіў Кішка. У 1842 годзе маёнткі ў кармелітаў канфіскаваны ў расейскі дзяржаўны скарб, а кляштар зачынены.

У 1795 годзе Паўночнае Гняздзілава, як і Паўднёвае, было цэнтрам уніяцкага прыходу. У адным з гэтых паселішчаў уніяцкай плябаніі належалі 8 душ, у другім – 4. Пасля ліквідавання ўніяцтва царкву пераасвяцілі на праваслаўную. Храм існаваў да 1943 года. Згадваюцца таксама млын і карчма, аднак немагчыма дакладна сказаць, у якім з паселішчаў яны былі.

У 19 стагоддзі сяло Паўночнае Гняздзілава знаходзілася ў Докшыцкай воласці Барысаўскага павета Мінскай губерні, у адрозненне ад Паўднёвага, якое ляжала ў Віленскай губерні. Гняздзілава з'яўлялася цэнтрам дзяржаўнага маёнтка, у склад якога ўваходзілі 10 вёсак, у самім Паўночным Гняздзілаве да яго належалі 22 душы (1870). У 1854 годзе тут адчынена школа, дзе настаўнікам працаваў мясцовы святар Вікенцій Урбановіч, а ў 1875 створана народнае вучылішча. У 1890 годзе ў Паўночным Гняздзілаве згадваецца царкоўнапрыходская школа граматы, дзе настаўнічаў М. Парфяновіч і налічвалася 24 навучэнцы. У 1886 годзе тут 32 двары, 324 жыхары, у 1921 годзе 76 двароў, 388 жыхароў.

У 1930 годзе ў Паўночным Гняздзілаве 399 чалавек, 89 двароў, 460 дзесяцін зямлі, праваслаўная царква.

30 верасня 1943 года вёска спалена немцамі. У часе пажару згарэла і царква. У 1949 годзе прымусова створаны калгас “Чырвоная зорка”. У 2004 годзе ў Паўночным Гняздзілаве 103 двары, 277 жыхароў. Царква так і не адноўлена.

Кастусь Шыталь, краязнаўца
ksz@tut.by