Ятра - фота і помнікі

Гісторыя Ятры

Ятра - вёска, цэнтр сельсавета і Таварыства з Абмежаванай Адказнасцю (ТАА) "Ятра" у Навагрудскім раёне, на р.Ятранка (прыток Моўчадзі), за 28 км. на Пдз. ад Навагрудка, за 15 км. ад чыгуначнай станцыі Наваельня, каля аўтадарогі Карэлічы-Наваельня, 289 жыхароў, 133 двары (2002 г.).

Упершыню згадваецца ў 1554 г., як двор Ю.В. Цішковіча. У другой палове ХVІ ст. была ўласнасцю некалькіх шляхцічаў, пераважна татар. У 1562 г. атрыманы дазвол вялікага князя Жыгімонта Аўгуста на заснаванне мястэчка, права мець корчмы, праводзіць базары ў нядзелю і кірмашы "на Пятра". З 1670 г. Ятра - маёнтак С. Незабытоўскага, 14 дымоў. У 1672 г. фундушавы маёнтак Навагрудскага іезуіцкага калегіума. У 1717 г. - маёнтак С. Незабытоўскага, 46 дымоў. Ятра Обрынская, маёнтак інфлянцкага стольніка Цудкалера, які ён атрымаў ад рэктара Навагрудскага іезуіцкага калегіума. У 1761 г. заснавана уніяцкая царква Багародзіцы. З 1777 г. маёнтак Кашыца. У маёнтку 1 дым, 2 фальваркі (2 дымы), 13 вёсак (170 дымоў). З 1795 г. у Расейскай імперыі, уласнасць Я.Кашыца, палкоўніка былых войск Рэчы Паспалітай.

У час паўстання 1830-31 гг. у мястэчка Ятра яго уладальнік, былы напалеонаўскі афіцэр Юзэф Кашыц сфарміраваў першы на Навагрудчыне паўстанцкі атрад, які 22.07.1831 г. увайшоў у Навагрудак. Паўстанцы вызвалілі палітычных вязняў, пашкодзілі частку спраў ніжняга земскага суда, паліцыі і ратушы, канфіскавалі правіянт з запаснага магазіна. Да паўстанцаў далучыўся і Францішак Міцкевіч, які быў прызначаны часовым кіраўніком горада. Ю.Кашыц, прызнаны ўрадам дзяржаўным злачынцам 1-й катэгорыі, эмігрыраваў у Францыю. Маёнтак Ятра быў канфіскаваны і перададзены ў казну.

У 1851 г. у Ятры адкрыта першае ў Навагрудскім павеце прыходскае вучылішча, у якім вучыўся Яўхім Карскі. У другой палове ХІХ ст. - пачатку ХХ ст. вёска, цэнтр сельскай грамады Пачапаўскай воласці Навагрудскага павета, Ятранскага праваслаўнага прыходу. У 1870 г. 105 рэвізскіх душ былых дзяржаўных сялян. У 1876 г. маёнтак калежскага саветніка М.В.Селіверстава паводле купчай 1869 г. Яго Імператарскай Вялікасці, як ўзнагарода за службу; вадзяны млын, карчма; гаспадаркай займаўся арандатар. У 1897 г. сяло, 328 жыхароў, 49 двароў, царква, народнае вучылішча, 2 крамы, збожжазапасны магазін, піцейны дом, вадзяны млын. У 1909 г. 398 жыхароў, 55 двароў.

З 1921 г. у складзе Польшчы, вёска Пачапаўскай гміны Навагрудскага павета Навагрудскага ваяводства, 384 жыхароў, 67 жылых дамоў, фальварак. З 1939 г. у БССР, цэнтр сельсавета, з 15.01.1940 г. у Валеўскім раёне, з 12.10.1940 г. у Карэліцкім раёне Баранавіцкай вобласці, з 08.01.1954 г. Гродзенскай вобласці, з 25.12.1962 г. у Навагрудскім раёне Гродзенскай вобласці. У Ятры Заполле-Ятраўская агульнаадукацыйная школа, дзіцячы сад, бібліятэка, аддзяленне сувязі, магазін, комплексны прыёмны пункт, помнік воінам-землякам, якія загінулі ў гады 2 сусветнай вайны, мемарыяльны помнік камандзіру партызанскага атрада С.К. Камышову, 4 брацкія магілы, у якіх пахаваны 8 партызан, праваслаўная царква Багародзіцы (1946 г.).

Мікалай Гайба