Выбраныя здымкі
Фота © Сяржук Гайко | Дата: 2008
Касьцёл на паштоўцы пач. ХХ ст. Фота © Сяржук Гайко | Дата: 2008
Галоўны алтар Фота © Ціжоўка Алег (bystar) | Дата: 2008
Троіцкі касцёл (Святога Роха, Залатагорскі) ўздымаецца на Залатой горцы каля перакрыжавання пр. Ф. Скарыны з вул. Даўгабродскай. Першы Троіцкі касцёл быў пабудаваны з дрэва каралём Ягайлам, але 14.8.1409 г. ён згарэў. Пасля закрыцця парафіяльных набажэнстваў у касцёле дамініканцаў 19.7.1832 г. ксёндз М. Ліпіц перанёс службу ў невялікую капліцу на Залатой горцы, якая з 1842 г. стала парафіяльным касцёлам.
Сама капліца была ўзведзеная з дрэва ў 1796 г., праз тры гады пасля адкрыцця могілак, і асвечаная пад тытулам Усіх Святых. Гэта была пабудова ў стылі класіцызму - з 4-калонным порцікам, вежай-званіцай над уваходам і сігнатуркай над апсідай. У алтары знаходзіўся абраз Божай Маці з Дзіцяткам. Пад капліцай была зробленая крыпта «для пахавання даўніх фундатараў і духоўных асобаў».
Стаўшы парафіяльным касцёлам, святыня была ўпрыгожаная яшчэ 2 алтарамі - св.Роха (злева) і Укрыжавання (справа). Па баках галоўнага алтара былі ўстаноўлены фігуры св. Яна і св. Станіслава. Справа перад уваходам у касцёл была пабудаваная драўляная, крытая гонтаю, з выяваю Божага Вока на франтоне, каплічка св. Роха, дзе знаходзілася цудоўная фігура святога, якая, як лічылася, выратавала Менск ад пошасці. Трапіла яна сюды са скасаванага касцёла баніфратаў.
Каталіцкія могілкі узніклі тут ля скрыжавання Барысаўскага тракта і дарогі ў Сляпянку і на фальварак Доўгі Брод у 1793 г. Пазней яны былі значна пашыраны ва ўсходнім кірунку пасля дзвюх эпідэмій халеры, якая лютавала ў Менску ў 1848 і 1853 гг. Памерла тады некалькі тысяч чалавек. Тэрыторыя могілак у гэты час размяшчалася паміж вуліцамі Захар'еўскай, Даўгабродскай, Сляпянскай, Залатагорскай (сёння Чырвоназорнай) і Могілкавым завулкам (сёння вуліца Радыстаў). Да сярэдзіны ХІХ ст. драўляны будынак касцёла Найсвяцейшай Тройцы «зусім струхлеў». Нягледзячы на ўціск каталіцкага жыцця і забарону новага касцельнага будаўніцтва, біскуп А. Вайткевіч 6.7.1861 г. здолеў атрымаць дазвол на пабудову новага мураванага касцёла, які быў узведзены за 3 гады (1861—1864) па праекту акадэміка Пецярбургскай акадэміі мастацтваў М. Сівіцкага, кіраваў будаўнічымі справамі ксёндз Ф. Гарбачэўскі.
1 лістапада 1864 г. святыня была асвечаная пад падвойным тытулам Унебаўзяцця Найсвяцейшай Марыі Панны і святога Роха. Аднак захаваўся і тытул Найсвяцейшай Тройцы. Святыня будавалася на сродкі, пакінутыя па тастамэнту стацкага саветніка Шымана Леановіча і ягонай жонкі Юзэфы, а таксама на ахвяраванні Ігнацыя Лясковіча, Антаніны Камінскай і інш.
Касцёл уяўляў сабой аднанававы, аднавежавы, прамавугольны ў плане будынак з 5-граннай апсідай і 2 закрыстыямі па баках. Стыль неаготыкі, у якім пабудавалі святыню, дакладна вытрыманы ў падзеле фасадаў 3-ступеньчатымі контрфорсамі, завершанымі невялікімі фіяламі, стральчатых завяршэннях нішаў, аконных праёмаў, уваходнага партала з акном-ружай над ім. Дамінантай кампазіцыі стала 2-ярусная вежа-званіца пад шатровым дахам над галоўным фасадам, дзе знаходзіліся 4 званы "Браніслава", "Леанард", "Стэфан", і малы безыменны з надпісам "Roku Panskiego 1799". Бакавыя фасады рытмічна расчлянёны стральчатымі вокнамі і контрфорсамі ў прасценках, апяразаны карнізам і фрызам. Неагатычны стыль вытрыманы і ў інтэр'еры касцёла, перакрытым цыліндрычным скляпеннем з распалубкамі. Такімі ж неагатычнымі былі і алтары, і амбона, і агароджа хораў. Усё гэта было выканана з дрэва і распісана пад мармур. На хорах былі ўстаноўленыя арганы «на 18 галасоў». У крыпце пад касцёлам знайшлі спачын фундатары і ахвяравальнікі святыні.
У 3-ярусным галоўным алтары касцёла ў 2-й пал. ХІХ ст. знаходзіўся абраз Маці Божай з Дзіцяткам Езусам у шаце і абраз Найсвяцейшай Тройцы, напісаны на палатне. Бакавыя алтары падзяляліся вертыкальна на тры часткі, завершаныя пінаклямі. Цэнтральную нішу правага алтара займала цудоўная фігура святога Роха, перанесеная са старой, разабранай у 1901 г., каплічкі. Яе вельмі ўшаноўвалі: на свята св. Роха - 16 жніўня - на Залатой Горцы збіраліся тысячы пілігрымаў. Пад тытулам св. Роха касцёл больш вядомы і сёння. У бакавым алтары касцёла ў ХІХ ст. фігуру св. Роха атачалі фігуры. св. Міхала і св. Габрыэля. У левым бакавым алтары на фоне абраза Збаўцы стаяла фігура св. Антонія ў атачэнні выяваў св. Лукі і св. Яна. Злева ад увахода знаходзілася капліца з алтаром Гробу Панскага.
Цвінтар каля касцёла быў абнесены драўлянай агароджай з мураванай брамай (1893 г.), таксама вырашанай ў стылі неаготыкі - аркавы партал, увенчаны двума пінаклямі. Два слупкі па баках брамы ўтваралі яшчэ дзве брамкі. Святыня стаяла сярод зеляніны на адкрытым пляцы, удалечыні ад будынкаў і не пакідала сучаснага прыкрага ўражання цеснаты. Вакол размяшчаліся могілкі, якія ў 1893 г. былі закрыты ўладамі. Касцёл перажыў страшэнныя нягоды, але выстаяў. Пры ім ксяндзом Сенчыкоўскім была заснавана знакамітая школа арганістаў. На канец ХІХ ст. у Троіцкай парафіі налічвалася амаль 7000 чалавек. Безумоўна, умясціць усіх сваіх парафіянаў невялікі касцёл ужо не мог. У 1910-я гг. варшаўскім архітэктарам Г. Дзеконьскім быў распрацаваны праект 2-вежавай 3-нававай базылікі з чырвонай ліцавой цэглы ў стылі неаготыкі, але яго здзяйсненне не адбылося.
3 мая 1922 г. канфіскавана серабра вагой 1 пуд 54 залатнікі, золата — 45 долей, з капліцы побач з касцёлам забрана серабра 13 фунтаў 60 залатнікоў. У 1930-я гг. касцёл зачынілі. Са святыні вынеслі алтары, арганы, касцельныя каштоўнасці, знікла і знакамітая фігура св. Роха. У 1942 г. набажэнствы аднавіліся, але пасля вайны святыня зноў была зачыненая і прыстасаваная пад кнігасховішча. Пасля таго, як Захар'еўская вуліца стала Ленінскім праспектам (цяпер пр. Францыска Скарыны), могілкі на Залатой Горцы, іх агароджа і брама былі знішчаны, а сам касцёл, вакол якога пабудавалі высокія дамы, апынуўся ўнутры квартала. Пасля рэстаўрацыі ў 1983 г. будынак касцёла, аб'яўлены помнікам архітэктуры рэспубліканскага значэння, прыстасавалі пад залу камернай музыкі Белдзяржфілармоніі. У апсідзе ў 1984 г. чэхаславацкімі майстрамі ўстаноўлены сучасны электрычны арган. Вокны дэкарыраваны арнаментальнымі вітражамі.
3 1991 г. у касцеле Найсвяцейшай Тройцы аднавілі набажэнствы (пакуль што ў вольны ад канцэртаў час). 16 жніўня 1998 г. фігура св. Роха, цяпер зробленая з металу скульптарам В. Янушкевічам, зноўку заняла сваё месца ў правым алтары. Гэты ж скульптар з'яўляецца аўтарам фігуры Найсвяцейшай Марыі Панны ў левым алтары, стацыяў Крыжовага Шляху, Укрыжавання і мэмарыяльнага знаку перад лесвіцай вядучай на касцельны пляц.
Сама капліца была ўзведзеная з дрэва ў 1796 г., праз тры гады пасля адкрыцця могілак, і асвечаная пад тытулам Усіх Святых. Гэта была пабудова ў стылі класіцызму - з 4-калонным порцікам, вежай-званіцай над уваходам і сігнатуркай над апсідай. У алтары знаходзіўся абраз Божай Маці з Дзіцяткам. Пад капліцай была зробленая крыпта «для пахавання даўніх фундатараў і духоўных асобаў».
Стаўшы парафіяльным касцёлам, святыня была ўпрыгожаная яшчэ 2 алтарамі - св.Роха (злева) і Укрыжавання (справа). Па баках галоўнага алтара былі ўстаноўлены фігуры св. Яна і св. Станіслава. Справа перад уваходам у касцёл была пабудаваная драўляная, крытая гонтаю, з выяваю Божага Вока на франтоне, каплічка св. Роха, дзе знаходзілася цудоўная фігура святога, якая, як лічылася, выратавала Менск ад пошасці. Трапіла яна сюды са скасаванага касцёла баніфратаў.
Каталіцкія могілкі узніклі тут ля скрыжавання Барысаўскага тракта і дарогі ў Сляпянку і на фальварак Доўгі Брод у 1793 г. Пазней яны былі значна пашыраны ва ўсходнім кірунку пасля дзвюх эпідэмій халеры, якая лютавала ў Менску ў 1848 і 1853 гг. Памерла тады некалькі тысяч чалавек. Тэрыторыя могілак у гэты час размяшчалася паміж вуліцамі Захар'еўскай, Даўгабродскай, Сляпянскай, Залатагорскай (сёння Чырвоназорнай) і Могілкавым завулкам (сёння вуліца Радыстаў). Да сярэдзіны ХІХ ст. драўляны будынак касцёла Найсвяцейшай Тройцы «зусім струхлеў». Нягледзячы на ўціск каталіцкага жыцця і забарону новага касцельнага будаўніцтва, біскуп А. Вайткевіч 6.7.1861 г. здолеў атрымаць дазвол на пабудову новага мураванага касцёла, які быў узведзены за 3 гады (1861—1864) па праекту акадэміка Пецярбургскай акадэміі мастацтваў М. Сівіцкага, кіраваў будаўнічымі справамі ксёндз Ф. Гарбачэўскі.
1 лістапада 1864 г. святыня была асвечаная пад падвойным тытулам Унебаўзяцця Найсвяцейшай Марыі Панны і святога Роха. Аднак захаваўся і тытул Найсвяцейшай Тройцы. Святыня будавалася на сродкі, пакінутыя па тастамэнту стацкага саветніка Шымана Леановіча і ягонай жонкі Юзэфы, а таксама на ахвяраванні Ігнацыя Лясковіча, Антаніны Камінскай і інш.
Касцёл уяўляў сабой аднанававы, аднавежавы, прамавугольны ў плане будынак з 5-граннай апсідай і 2 закрыстыямі па баках. Стыль неаготыкі, у якім пабудавалі святыню, дакладна вытрыманы ў падзеле фасадаў 3-ступеньчатымі контрфорсамі, завершанымі невялікімі фіяламі, стральчатых завяршэннях нішаў, аконных праёмаў, уваходнага партала з акном-ружай над ім. Дамінантай кампазіцыі стала 2-ярусная вежа-званіца пад шатровым дахам над галоўным фасадам, дзе знаходзіліся 4 званы "Браніслава", "Леанард", "Стэфан", і малы безыменны з надпісам "Roku Panskiego 1799". Бакавыя фасады рытмічна расчлянёны стральчатымі вокнамі і контрфорсамі ў прасценках, апяразаны карнізам і фрызам. Неагатычны стыль вытрыманы і ў інтэр'еры касцёла, перакрытым цыліндрычным скляпеннем з распалубкамі. Такімі ж неагатычнымі былі і алтары, і амбона, і агароджа хораў. Усё гэта было выканана з дрэва і распісана пад мармур. На хорах былі ўстаноўленыя арганы «на 18 галасоў». У крыпце пад касцёлам знайшлі спачын фундатары і ахвяравальнікі святыні.
У 3-ярусным галоўным алтары касцёла ў 2-й пал. ХІХ ст. знаходзіўся абраз Маці Божай з Дзіцяткам Езусам у шаце і абраз Найсвяцейшай Тройцы, напісаны на палатне. Бакавыя алтары падзяляліся вертыкальна на тры часткі, завершаныя пінаклямі. Цэнтральную нішу правага алтара займала цудоўная фігура святога Роха, перанесеная са старой, разабранай у 1901 г., каплічкі. Яе вельмі ўшаноўвалі: на свята св. Роха - 16 жніўня - на Залатой Горцы збіраліся тысячы пілігрымаў. Пад тытулам св. Роха касцёл больш вядомы і сёння. У бакавым алтары касцёла ў ХІХ ст. фігуру св. Роха атачалі фігуры. св. Міхала і св. Габрыэля. У левым бакавым алтары на фоне абраза Збаўцы стаяла фігура св. Антонія ў атачэнні выяваў св. Лукі і св. Яна. Злева ад увахода знаходзілася капліца з алтаром Гробу Панскага.
Цвінтар каля касцёла быў абнесены драўлянай агароджай з мураванай брамай (1893 г.), таксама вырашанай ў стылі неаготыкі - аркавы партал, увенчаны двума пінаклямі. Два слупкі па баках брамы ўтваралі яшчэ дзве брамкі. Святыня стаяла сярод зеляніны на адкрытым пляцы, удалечыні ад будынкаў і не пакідала сучаснага прыкрага ўражання цеснаты. Вакол размяшчаліся могілкі, якія ў 1893 г. былі закрыты ўладамі. Касцёл перажыў страшэнныя нягоды, але выстаяў. Пры ім ксяндзом Сенчыкоўскім была заснавана знакамітая школа арганістаў. На канец ХІХ ст. у Троіцкай парафіі налічвалася амаль 7000 чалавек. Безумоўна, умясціць усіх сваіх парафіянаў невялікі касцёл ужо не мог. У 1910-я гг. варшаўскім архітэктарам Г. Дзеконьскім быў распрацаваны праект 2-вежавай 3-нававай базылікі з чырвонай ліцавой цэглы ў стылі неаготыкі, але яго здзяйсненне не адбылося.
3 мая 1922 г. канфіскавана серабра вагой 1 пуд 54 залатнікі, золата — 45 долей, з капліцы побач з касцёлам забрана серабра 13 фунтаў 60 залатнікоў. У 1930-я гг. касцёл зачынілі. Са святыні вынеслі алтары, арганы, касцельныя каштоўнасці, знікла і знакамітая фігура св. Роха. У 1942 г. набажэнствы аднавіліся, але пасля вайны святыня зноў была зачыненая і прыстасаваная пад кнігасховішча. Пасля таго, як Захар'еўская вуліца стала Ленінскім праспектам (цяпер пр. Францыска Скарыны), могілкі на Залатой Горцы, іх агароджа і брама былі знішчаны, а сам касцёл, вакол якога пабудавалі высокія дамы, апынуўся ўнутры квартала. Пасля рэстаўрацыі ў 1983 г. будынак касцёла, аб'яўлены помнікам архітэктуры рэспубліканскага значэння, прыстасавалі пад залу камернай музыкі Белдзяржфілармоніі. У апсідзе ў 1984 г. чэхаславацкімі майстрамі ўстаноўлены сучасны электрычны арган. Вокны дэкарыраваны арнаментальнымі вітражамі.
3 1991 г. у касцеле Найсвяцейшай Тройцы аднавілі набажэнствы (пакуль што ў вольны ад канцэртаў час). 16 жніўня 1998 г. фігура св. Роха, цяпер зробленая з металу скульптарам В. Янушкевічам, зноўку заняла сваё месца ў правым алтары. Гэты ж скульптар з'яўляецца аўтарам фігуры Найсвяцейшай Марыі Панны ў левым алтары, стацыяў Крыжовага Шляху, Укрыжавання і мэмарыяльнага знаку перад лесвіцай вядучай на касцельны пляц.
Літ.:
Каталіцкія святыні
Мінск, Про Хрысто, 2003
А.М. Кулагін
Эклектыка
Мінск, Ураджай, 2000