Касцёл Святых апосталаў Пятра й Паўла і кляштар бэрнардынаў | Іўе

Больш фотаздымкаў (60) >>

Петрапаўлаўскі касцёл і кляштар бернардзінцаў ў Іўі

Касцёл бернардзінцаў у Іўі пабудаваны ў XVII ст. з цэглы. Да мураванага касцёла далучаўся жылы корпус (захаваліся заходняе і часткова ўсходняе крылы). Кляштар аддзелены ад мястэчка насыпам, які меў абарончае значэнне.

У 1600—33 гг. быў пабудаваны фарны драўляны касцёл (замест парафіяльнага 1563 г.) па фундацыі мсціслаўскага ваяводы Мікалая Кішкі, які ў 1631 г. заснаваў пры касцёле з дазволу віленскага біскупа Абрама Войны кляштар бернардзінцаў. У час вайны Расеі з Рэччу Паспалітай 1654—67 гг. касцёл спалены. Новы храм асвячоны ў 1787 г. У 1858 г. кляштар скасаваны.

Архітэктура касцёла мае рысы готыкі, рэнесансу, барока і ракако. Двухсхільны дах асноўнага аб'ёму пераходзіць у гранёнае пакрыццё больш нізкай 5-граннай апсіды з буйнымі контрфорсамі па вуглах (рудыменты готыкі, сцены храма і апсіды ўзведзены ў тэхніцы гатычнай муроўкі). Лагічным працягам гэтай ступеньчатасці з'яўляецца вышынны франтальны фасад. Яго пластычная распрацоўка адлюстроўвае розныя этапы будаўніцтва: простая і строгая з выразнай пілястравай крапоўкай сцяны і яе падзелам карнізам на 2 ярусы — рэнесанс пачатку 17 ст.; вытанчаныя і насычаныя вертыкальна выцягнутыя вежы з фігурнымі ківорыямі ў завяршэнні і фігурны шчыт паміж імі — ракако сярэдзіны 18 ст. Цэнтральны ўваход вырашаны лучковым праёмам, над якім высокае паўцыркульнае акно хораў. Гладкія бакавыя сцены прарэзаны паўцыркульнымі аконнымі праёмамі і апяразаны тонкапрафіляваным карнізам. У 19 ст. да паўночнай сцяны касцёла прыбудавана капліца.

Унутраная прастора 4 магутнымі слупамі падзелена на 3 крыжова-скляпеністыя нефы, у цэнтральны з якіх выступае хвалістая галерэя хораў. Пластыка-дэкаратыўным упрыгожаннем інтэр'ера з'яўляюцца 6 алтароў (2-я палавіна 18 ст.). Галоўны з іх — стукавая архітэктанічная 2-ярусная калонна-пілястравая кампазіцыя, завершаная акругла-выгнутым крапаваным антаблементам з лучковым франтонам і скульптурнымі паліхромнымі выявамі анёлаў, святых Пятра і Паўла, Укрыжавання. Скульптурай і арнаментальнай разьбой дэкарыраваны бакавыя драўляныя алтары. У пачатку 20 ст. сцены і скляпенні размаляваны ў карычнева-чырвонай і шэра-блакітнай гаме.

Архітэктура 2-павярховага жылога корпуса, які ўтварае прамавугольны ўнутраны двор з паўночнага боку касцёла, захоўвае рысы ранняга барока. Будынак, пакрыты вальмавым дахам, утвараў прамавугольны ў плане ўнутраны двор, па перыметры якога з трох бакоў праходзіў калідор, злучаны з апсідай. Вуглавыя памяшканні выступалі з агульнага прамавугольнага абрысу плана. Ва ўнутраны двор вядзе арачны праезд каля паўночна-заходняга вугла касцёла. Сцены корпуса прарэзаны прамавугольнымі аконнымі праёмамі і завершаны карнізам. У інтэр'еры ўсходняга крыла будынка мастацкую каштоўнасць мае абліцоўка печы тэракотавай кафляй 17 ст. з раслінным і геаметрычным арнаментам.

Літ.:
А.М. Кулагін
Каталіцкія храмы на Беларусі
Мінск, Беларуская Энцыклапедыя, 2000