Катэдральны касцёл Узвышэння Святога Крыжа ў Брэсце
Касцёл Узвышэння Святога Крыжа знаходзіцца ў адміністрацыйным цэнтры Брэста, на вуліцы Леніна. Пабудаваны ў 1856 г. на тагачасным Бульварным праспекце як катэдральны з цэглы паводле праекта памочніка архітэктара Якава Фардона. Першы парафіяльны касцёл у Берасці быў фундаваны вялікім князем Вітаўтам пад імем Святога Крыжа і Узнясення Святой Панны Марыі. Існаваў ад 1412 г. да сярэдзіны 19 ст. Размяшчаўся на тэрыторыі акольнага горада Берасця. У 1766 г. з фундацыі кс. Пятра Шпанемберга касцёл быў перабудаваны. Разабраны пад час пабудовы крэпасці ў 1830-я гг.
Касцёл у Брэст-Літоўску на паштоўцы пач. ХХ ст.Фота © www.polona.pl | Дата: ca. 1900
У 1845 г. жыхары Кобрынскага фарштата Брэст-Літоўскай крэпасці Куроўскі, Бучынскі, Малеўскі і інш. звярнуліся да статс-сакратара князя Галіцына з хадайніцтвам аб дазволе пабудаваць касцёл у новым горадзе. Праект быў зацверджаны імператарам 18.11.1849 г. Храм асвячоны архібіскупам В. Жылінскім у 1856 г.
Праект новага парафіяльнага касцёла ў Брэсце-над-Бугам, міжваенны часДата: ca. 1925
У міжваенны час касцёл налічваў каля 10 тысяч парафіян. Да касцёла былі прыпісаны капліцы пры гімназіі імя Р.Траўгута, пры турме, на могілках, у доме сясцёр міласэрнасці св. Сямейства, у школе, пры пажарнай камандзе на чыгуначнай станцыі Брэст-Палескі. У 1920-я гг. быў распрацаваны праект новага парафіяльнага касцёла ў стылі польскага канструктывізму, але ён не быў здзейснены.
Брэсцкі абласны краязнаўчы музей ў будынку былога касцёлаДата: 1987
Касцёл пацярпеў у Другую сусветную вайну. У 1950—57 г. капітальна перабудаваны (зняты 2 вежы на галоўным фасадзе, унутры ўмайстраваныя паверхі). Да 1990-х гг. у будынку быў размешчаны Брэсцкі абласны краязнаўчы музей. Першая Святая Імша, якую адправіў каля муроў святыні кс. Збігнеў Кароляк, адбылася 7 студзеня 1989 года. 12 жніўня 1990 года ўпершыню за 42 гады ў будынку святыні было адпраўлена набажэнства. Але спатрэбілася некалькі гадоў, каб касцёл набыў першапачатковы выгляд. 28 жніўня 1992 года касцёл быў кансэкраваны, тады ж былі пасвечаныя і два новыя званы: «Ян Павел» і «Жыгімонт».
Катэдральны касцёл у БрэсцеФота © К. Шастоўскі | Дата: 12/02/2006
Касцёл - помнік архітэктуры позняга класіцызму. Пабудаваны паводле базілікальнай планіровачнай схемы з паўкруглай апсідай і бакавой сакрысціяй. Галоўны фасад завяршаюць 2 бакавыя вежы з трохвугольным на высокім атыку франтонам паміж імі. Галоўны ўваход вырашаны класічным пілястравым парталам з трохвугольным франтонам. Бакавыя фасады рытмічна расчлянёны прамавугольнымі аконнымі праёмамі на 2 узроўнях, дэкарыраваны падаконнымі панэлямі з разеткамі і пілястрамі ў прасценках.
Інтэр'ер касцёлаФота © radziwill.by
У храме знаходзіцца Цудатворны абраз Маці Божай Берасцейскай, памерам 120х80 см, у срэбным акладзе, датуецца ХVІ ст. На ім прадстаўлена Марыя ў малітоўнай паставе, са складзенымі рукамі. Яна схіляе галаву над Немаўляткам. Праваруч Багародзіцы – св. Ян Хрысціцель, у скрусе. Яго позірк скіраваны на Збавіцеля. Абраз – копія з рымскай базылікі Sancta Maria Maggiori.
Алтар Маці Божай БерасцейскайФота © Грода Надзея
Праўдападобна, абраз Маці Божай падараваў біскупу Адаму Іпацію Пацею Папа Клеменс VІІІ. Біскуп у 1607 г. змясціў святыню ў дамініканскім касцёле ў мястэчку Шараўка на Падоллі. Падчас казацкіх войнаў абраз быў захоплены татарамі, але адбіты ваяводай Міколаем Патоцкім, які змясціў яго ў адмыслова збудаванай радавой капліцы ў Берасці. Яго жонка пасля смерці мужа ў 1676 г. перадала абраз у брэсцкі дамініканскі кляштар. Пасля руйнавання старажытнага Берасця ў 1830-я гг., абраз быў перанесены ў новы катэдральны касцёл, дзе і захоўваўся да канца Другой сусветнай вайны. З 1968 да 1992 г. абраз знаходзіўся ў капліцы на ўскрайку горада, на Кіеўцы.
Каранаваны Абраз Маці Божай БерасцейскайФота © radziwill.by
30 чэрвеня 1996 года абраз быў каранаваны. У святочных урачыстасцях удзельнічалі кардынал Казімір Свёнтэк і нунцый Апостальскай Сталіцы арцыбіскуп Дамінік Грушоўскі, якія супольна прымацавалі да абраза дзве кароны, адну – над Немаўляткам Езусам, другую – над Багародзіцай.
Крыніца.:
1. А.М. Кулагін
Каталіцкія храмы Беларусі
Мінск, Беларуская Энцыклапедыя, 2008
2. http://brestcatholic.by