Выбраныя здымкі
Свята-Мікалаеўскі сабор у Брэсце
Сабор святога Мікалая Цудатворца ў Брэсце пабудаваны як гарнізонная царква на тэрыторыі крэпасці. Царква была закладзена ў 1851 годзе, калі ў горадзе не было ніводнага дзеючага праваслаўнага храма. Сродкі на яго сабралі афіцэры гарнізона і праваслаўнае духавенства. Храм быў пабудаваны да канца 1850-х гадоў, але царква з-за сваёй вышыні аказалася не падыходзячай стратэгічным мэтам крэпасці, а таму ў сярэдзіне шасцідзесятых гадоў ХІХ ст. яе разабралі. У 1872 годзе царкву перабудавалі, але яе давялося таксама разабраць, бо з прычыны цяжару скляпенняў, царква дала расколіны ў многіх месцах.
У ліпені 1874 паводле праекту акадэміка Расійскай акадэміі мастацтваў Д. І. Грыма пачалося будаўніцтва чарговай крэпасной царквы. Будаўніцтва вёў ваенны інжынер капітан Л. М. Іваноў. Храм будаваўся на адпушчаныя ваенна-інжынерным ведамствам Расійскай імперыі сумы. 21 жніўня 1877 г. царкву ўрачыста асвяцілі. Да 12 чэрвеня 1890 г. царква знаходзілася ў ведамстве Літоўскай епархіі, але затым была пераведзена ў ведамства протапрэсвітэра ваеннага і марскога духавенства. У 1906 году храм быў распісаны ў неараманскім стылі і названы "Мікалаеўскім гарнізонным саборам".

Свята-Мікалаеўскі крэпасны сабор на германскім здымку часоў Першай сусветнай вайныДата фота здымкі: ca. 1915
У 1919 г. перароблены пад гарнізонны касцёл св. Казіміра (паводле іншых звестак, св. Тройцы) паводле праекта архітэктара Лісецкага, у 1928 г. перабудаваны намаганнямі ксяндза А. Мацяйкевіча. Храм цалкам страціў папярэдні праваслаўны характар і «апрануўся» ў фасад, што нагадваў выгляд страчанага касцёла аўгусцінцаў — ступеньчатая 3-нававая аб'ёмная кампазіцыя з сігнатуркай над 2-схільным дахам, плоскасны фасад з фігурным ярусным шчытом. З 1939 года выкарыстоваўся як гарнізонны клуб Чырвонай арміі.

Гарнізонны касцёл у Брэсце, перабудаваны з Свята-Мікалаеўскай царквы ў 1920-х гг.Дата фота здымкі: ca. 1930
Касцёл зруйнаваны ў гады Другой сусветнай вайны. У 1972 г. будынак закансерваваны і ўключаны ў мемарыяльны комплекс. 22.6.1991 г. ўпершыню за пасляваенны час адбылося ўрачыстае набажэнства. У 1994 г. вернуты вернікам і рэстаўраваны. Помніку вернуты арыгінальны выгляд гарнізоннай царквы.
Помнік архітэктуры руска-візантыйскага стылю. Размяшчэнне храма на тэрыторыі абарончага збудавання не дазваляла яго вышынную трактоўку. Таму 3-нававая базіліка, ступеньчатая кампазіцыя якой перакрыта цыліндрычнымі дахамі-бочкамі, атрымала прысадзісты характар. Складаецца з прамавугольнага ў плане асноўнага аб'ёму, завершанага магутным, але нізкім паўсферычным купалам на 16-гранным барабане аб'ёму да якога па падоўжнай восі далучана паўкруглая апсіда.
Галоўны фасад у выглядзе паўкруглай аркі: 1-ы ярус вылучаны арачным уваходным парталам, 2-і — 5-пралетнай аркатурай, над якой размешчаны гадзіннік. Аналагічную трактоўку атрымалі тарцы бакавых прыдзелаў. Гарызантальную развітасць архітэктурнай кампазіцыі падкрэслівалі 3- і 5-часткавыя размежаваныя калонамі арачныя аконныя праёмы бакавых фасадаў. Вуглы храма крапаваны калонамі ў 3 ярусы. Крапоўку масіўных аб'ёмаў храма ўзбагачаюць закамары, аркатура, крыжы-нішы, зубчастыя фрызы, карнізы на сухарыках і інш. Унутры нефы размежаваны магутнымі аркадамі, перакрыты цыліндрычнымі скляпеннямі.
Літ.:
А.М. Кулагін
Праваслаўныя храмы на Беларусі
Мінск, Беларуская Энцыклапедыя, 2001