> Хатняя > Гродзенская вобласць > Ашмянскі раён > мястэчка Гальшаны
Гальшаны. Гарадзішча

Гальшаны - фота і помнікі

Першая пісьмовая згадка: 1280?

Магчымыя варыянты:
Гальшаны Гольшаны Holszany Halšany Holszany Golshany Olshan Halszany

Каардынаты:
54° 15'24.21"N, 26° 0'40.62"E

Што паглядзець у Гальшанах

Гісторыя Гальшанаў

Гальшаны - мястэчка на левым беразе ракі Гальшанкі. За 20 км ад Ашмян, 12 км ад чыгуначнай станцыі Багданаў; на шашы Ашмяны — Валожын, 1277 жыхароў, 487 двароў (1993 г.).

Упамінаюцца з 13 ст. Паводле Хронікі Быхаўца, Гольша заклаў горад на р. Карабель, пачаў там княжыць і назваўся князем Гальшанскім. Гісторыкі 19 ст. лічылі, што гэта адбылося каля 1280 г. Гальшаны ўпамінаюцца таксама ў «Хроніцы Літоўскай і Жамойцкай», у «Наўгародскім летапісе» пад 1387 і 1406 гг. Да сярэдзіны 16 ст. ўладанне князёў Гальшанскіх.

У канцы 14 — пачатку 15 ст. вядомы як горад, цэнтр гандлю і рамёстваў, у т. л. вырабу з мясцовай гліны кафлі. 3 15 ст. ў Гальшанах быў касцёл, з 1536 г. згадваецца праваслаўная царква, у 16 ст. дзейнічаў кальвінскі збор. 3 16 ст. ўладанне Сапегаў. Пры іх у 1618 г. пабудаваны новы будынак касцёла францысканцаў, у 17 ст. жылы корпус кляштара, у канцы 16 ст.— пач. 17 ст. Гальшанскі замак, паперня (існавала да канца 17 ст.), якая выпускала вялікую колькасць паперы высокай якасці. У час Паўночнай вайны 1700—21 гг. у выніку баявых дзеянняў мястэчка спалена.

3 1795 г. у Расейскай імперыі, цэнтр воласці Ашмянскага павета. У грамадзянскую вайну 1812 г. тут адбыліся баі расейскіх і напалеонаўскіх войскаў. Пасля паўстання 1830—31 гг. у 1832 г. закрыты кляштар францысканцаў, у яго будынках размясціўся расейскі вайсковы гарнізон. У час паўстання 1863—64 гг. адзін з арганізатараў паўстанняў З. Мінейка планаваў зрабіць Гальшаны цэнтрам паўстання ў павеце. У 1871 адбылося выступленне сялян супраць мясцовага памешчыка і царскіх улад. У 1897 г. 2883 жыхары. У канцы 19 — пач. 20 ст. ў мястэчку 4 невялікія заводы, некалькі майстэрняў, гандлёвыя крамы, млыны, касцёл, праваслаўная царква, 2 капліцы, сінагога, 4 яўрэйскія малітоўныя дамы. Акрамя штотыднёвых, некалькі разоў на год праводзіліся буйныя гальшанскія кірмашы. Спецыфічным заняткам местачкоўцаў было вязанне рукавіц, панчох, «гальшанскіх каптаноў».

У час 1-й сусветнай вайны ў 1915—18 гг. Гальшаны акупаваны германскім войскам. З сакавіка 1918 г. у складзе абвешчанай БНР. На пачатку 1919 г. акупаваны Чырвонай Арміяй, створана бальшавіцкая ячэйка. У ваколіцах дзейнічалі антыбальшавіцкія ўзброеныя фарміраванні. У канцы красавіка 1919 года Гальшаны заняла польскае войска, летам 1920 г. — Чырвоная Армія, пазней зноў палякі. З 1920 г. у складзе Сярэдняй Літвы, з 1922 — Польшчы, цэнтр гміны Ашмянскага павета. Дзейнічалі суд, польская і 2 габрэйскія школы, касцёл, царква, сінагога, крэдытна-ашчадная каса, пастаялы двор, карчма, пошта, тэлефонная станцыя на 10 абанентаў, аптэка, паліцэйскі ўчастак, габрэйскі банк. Быў развіты гандаль. На пачатку 1920-х гадоў у ваколіцах Гальшанаў дзейнічалі партызаны. У 1926 г. 1702 жыхары. З 1939 года Гальшаны ў складзе БССР. У 1941—44 гг. акупаваны ням.-фаш. войскам.

У 1970 г. 1745 жыхароў, 425 двароў.

Захаваліся помнікі архітэктуры: касцёл і кляштар францысканцаў, руіны замка, Георгіеўская царква пач. 20 ст. У вёсцы, на левым беразе р. Гальшанкі, паселішча 15—18 ст., за 1,5 км на Усход ад вёскі гарадзішча і селішча 12—14 ст.

Паводле
Э.С. Корзун
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. Т.2.
Мінск, "Беларуская Энцыклапедыя", 1994


Гальшаны

Гальшаны Краявіды Краявіды

Мястэчка Гальшаны

Гальшаны Царква Святога Георгія Царква Святога Георгія

Выгляд ад дарогі

Гальшаны Млын вадзяны Млын вадзяны

Стары млын

Гальшаны Гарадзішча Гарадзішча

Погляд з гарадзішча ў бок Гальшан

Гальшаны Каплічка прыдарожная Каплічка прыдарожная

Капліца на Замкавай

Гальшаны Капліца (руіны) Капліца (руіны)

Каплiца Барановiчаў на могiлках \"Капiтульшчынa\"