> Брэсцкая вобласць > Камянецкі раён > вёска Воўчын
Воўчын. Касцёл Святой Тройцы

Воўчын - фота і помнікі

Першая пісьмовая згадка: XVI

Магчымыя варыянты:
Воўчын Волчин Wołczyn Voŭčyn Voucyn Wolczyn Volchin Vouczyn

Каардынаты:
52° 17'8.94"N, 23° 18'37.26"E

Што паглядзець у Воўчыне

Страчаная спадчына

Гісторыя Воўчына

Воўчын - вёска на р. Пульва, за 55 км на ПдЗ ад Камянца, 10 км ад чыг. ст. Высока-Літоўск. 193 двары, 502 жыхары (1992 г.).

У XVI ст. мястэчка Воўчын належала роду Солтанаў. Першым вядомым гаспадаром Воўчынскага ключа быў Аляксандр Солтан, які ў 1528 г. выставіў у войска ВКЛ 37 конных ваяроў. Пасля яго смерці ў 1554 г. Воўчын па спадчыне перайшоў да яго сына Івана Солтана. У 1586 г. Яраслаў Солтан, верагодна, сын Івана, староста астрынскі, разам з жонкай Марыяй пабудавалі ў Воўчыне праваслаўную царкву ў гонар Святога Мікалая.

У пачатку XVII ст. Воўчынскі ключ перайшоў да роду Гасеўскіх. Вядома, што адзін з нашчадкаў гэтага роду Аляксандр Гасеўскі, ваявода смаленскі, увайшоў у гісторыю Воўчына як ініцыятар і фундатар узвядзення тут у 1639 г. першага драўлянага касцёла, пазней адноўленага віленскім біскупам Абрамам Войнам. Аляксандр Гасеўскі і ягоная жонка Ева Пац падзялілі маёнтак паміж сынамі наступным чынам: старэйшы сын, Крыштоф атрымаў у спадчыну Стары Воўчын і фальварак Грымяча, а малодшы, Вінцэнт — Новы Воўчын. Праз некалькі дзесяткаў гадоў усе фальваркі апынуліся зноў у адных руках.

У 1708 г. Тэрэза Гасеўская выйшла замуж за Казімера Сапегу, гетмана Вялікага княства Літоўскага і тастаментам запісала Воўчын разам з фальваркамі Шчытнікі, Грымяча, Люта і інш. на мужа. У 1710 г. Казімер Сапега прадаў Воўчын і Радванічы Якубу Генрыху Флемінгу, маршалку і міністру, канюшаму войска ВКЛ і яго першай жонцы Францішцы Ізабеле з Сапегаў. Кошт гэтых маёнткаў складаў на той час 382,5 тысячы злотых. 3 атрыманай сумы Казімер Сапега выдзеліў 30 тысяч тынфаў (старадаўняя сярэбраная манета) на ўзвядзенне ў Воўчыне палаца і на адбудову знішчаных шведамі фальваркаў, сядзіб і гаспадарак для мясцовых сялян.

Наступным гаспадаром Воўчынскіх маёнткаў стаў князь Казімер Чартарыйскі, кашталян віленскі (1674—1741), жанаты з Ізабелай Марціноўскай. Іх дачка Канстанцыя выйшла замуж за Станіслава Панятоўскага, кашталяна кракаўскага, і з гэтага часу Воўчынская сядзіба стала маёмасцю роду Панятоўскіх — бацькоў апошняга караля Рэчы Паспалітай Станіслава Аўгуста Панятоўскага.

Як сведчаць дакументальныя крыніцы, бацька караля, Станіслаў Панятоўскі, быў дбайным і руплівым гаспадаром, меў 18 фальваркаў, выкупіў яшчэ некалькі фальваркаў і вёсак у князя Шуйскага, адбудаваў на рэках Пульве і Лясной 7 млыноў, гандляваў з Гданьскам збожжам, а прыгонным сялянам зменшыў паншчыну. Каля 1738 г. ад Станіслава Панятоўскага (1676—1762), а, магчыма, ад яго швагра, Воўчынскі маёнтак выкупіў Фрыдэрык Міхал Чартарыйскі (1696—1775), сын Казімера і Ізабелы, канцлер ВКЛ. Палац Панятоўскіх быў разабраны на пабудову новай рэзідэнцыі, больш пышнай і прывабнай, якую Чартарыйскія ўзвялі ў 1750-я гады. Пасля смерці князя Міхала сядзіба перайшла да Адама Чартарыйскага (1733—1823), вайсковага генерала, у 1812 г. — ягонаму сыну Канстанціну Чартарыйскаму. У 1828 г. ён прадаў Воўчын на аплату даўгоў Караліне Пуслоўскай-Нарбут, ад яе маёнтак (само мястэчка Воўчын з фальваркамі Павукі, Паніквы і Катэры) перайшоў ва ўласнасць Браніслава і Канстанцыі Нарбут-Марашэўскай і, нарэшце, да Тадэвуша Нарбута. Фальварак Грымяча набыў род Пузынаў, якія заклалі тут уласны палац. У 1890 г. Воўчын з фальваркам Павукі і хутарам Плянта належаў Люцыяну Марашэўскаму.

Вядома, што ў 1733—1734 гг. Станіслаў Панятоўскі адбудаваў у Воўчыне Троіцкі касцёл, які пасля падаўлення нацыянальна-вызваленчага паўстання 1863 г. быў перароблены царскімі ўладамі пад праваслаўную царкву, пазней зноў стаў касцёлам, а ў цяперашні час знаходзіцца ў паўразбураным стане і патрабуе хутчэйшай кансэрвацыі і аднаўлення.

У пачатку XX ст. Воўчынскі маёнтак быў раздзелены на дробныя часткі паміж сялянамі, пасля чаго спыніў сваё існаванне.

У 1880-я гады 102 двары, 804 жыхары, касцёл, царква, габрэйскі малітоўны дом, народная школа, 24 крамы, вадзяны млын, праводзіліся 3 кірмашы на год. 3 1921 г. у складзе Польскай дзяржавы. У Троіцкім касцёле ў ноч з 14 на 15 ліпеня 1938 г. быў патаемна перапахаваны апошні кароль Рэчы Паспалітай Станіслаў Аўгуст Панятоўскі, астанкі якога былі перавезены з Ленінграда. Патаемнасць перапахавання тлумачыцца невысокай павагай польскіх улад да асобы караля, які ў свой час паставіў асабісты подпіс у дакументах падзелу Рэчы Паспалітай. З 1939 г. вёска ў складзе БССР, касцёл быў зачынены і абрабаваны, а склеп-пахавальня апошняга караля апаганена. У 1992 г. рэшткі праху караля былі перавезены ў Варшаву і перапахаваны ў кафедральным касцёле Святога Яна. У 2-ю сусветную вайну Воўчын акупаваны ням.-фашыскімі захопнікамі з чэрвеня 1941 г. па ліпень 1944 г. 3 17.4.1962 г. вёска у Камянецкім раёне. У 1970 г. у Воўчыне 162 двары, 460 жыхароў.

Крыніца:
Л.М. Несцярчук
Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны Х-ХХ стагоддзяў
Мінск, "БЕЛТА", 2002
В.А.Міронаў, В.У.Шаблюк
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. Т.3.
Мінск, "Беларуская Энцыклапедыя", 1996


Воўчын. : Адметнасці | фота выбраных помнікаў

Воўчын.  Касцёл Святой Тройцы Касцёл Святой Тройцы

Траецкі касцёл у Воўчыне

Воўчын.  Царква Святога Мікалая Царква Святога Мікалая

Агульны выгляд (07.2005)

Воўчын.  Могілкі старыя хрысціянскія Могілкі старыя хрысціянскія

Каталіцкая капліца (XX ст.)

Воўчын.  Краявіды Краявіды

р. Катэрка

Воўчын.  Каплічка прыдарожная Каплічка прыдарожная

Выгляд ад дарогі

Воўчын.   Будынак адміністрацыі гміны Будынак адміністрацыі гміны

Будынак былой гміннай адміністрацыі ў Воўчыне

Воўчын.  Сінагога Сінагога

Сынагога ў Воўчыне

Воўчын. : Страчаная спадчына | фотаздымкі

Воўчын.  Палацава-паркавы ансамбль Чартарыйскіх

Воўчын. Палацава-паркавы ансамбль Чартарыйскіх (1750-x) Воўчын. Будынак архіву. Фота © Bohdan Nielubowicz | 1908

Воўчын.  Млын вадзяны

Воўчын. Млын вадзяны (XIX-XX) Агульны выгляд (08.2003) Фота © К. Шастоўскі

Воўчын.  Капліца Святога Уладзіміра

Воўчын. Капліца Святога Уладзіміра (XIX) Бакавы фасад (08.2003) Фота © К. Шастоўскі