Выбраныя здымкі
Воўчынскі касцёл закладзены па фундацыі кашталяна кракаўскага, падскарбія ВКЛ Станіслава Панятоўскага ў 1729 г. і завершаны ў 1733 г. Храм кансекраваны ў 1743 г., а ў 1770-я гг. істотна рэканструяваны архітэктарам Якубам Хемпелем. У 1798 г. ён стаў пахавальняй апошняга караля Рэчы Паспалітай Станіслава Аўгуста Панятоўскага, які нарадзіўся ў Воўчыне ў 1732 г., а ў 1733 г. быў хрышчоны ў гэтай святыні.
Звонку воўчынскі касцёл уяўляе кампактны нероўнабаковы васьмігранны аб'ём (у плане квадрат са скошанымі вугламі), завершаны невысокім шатровым дахам з чацверыковай скразной вежачкай, увянчанай барочным купалком (у ёй да 1939 г. знаходзіўся гадзіннік з курантамі). Падоўжныя фасадныя грані, размешчаныя дыяганальна па баках свету, завершаны сегментнымі франтонамі, якія ўвенчвалі фігуры чатырох евангелістаў Марка, Яна, Лукі, Матфея (3 з іх знішчаны ўжо ў наш час), што ўзмацняла сімвалічнае гучанне цэнтрычнай кампазіцыі. Усе гэтыя аднолькавыя фасады пабудаваны па прынцыпе білатэральнай сіметрыі: іх вось падкрэслсна ярусным размяшчэннем аконных праёмаў і сіметрычнай групоўкай пілястраў вялікага карынфскага ордэра, прапорцыі якіх вызначаюцца вытанчанасцю, уласцівай віленскаму барока. Цяга антаблемента па ўсяму перыметру збудавання рытмічна прарэзана авальнымі і круглымі люнетамі.
Цэнтрычнасць кампазіцыі абумовіла ў далейшым незвычайную мадыфікацыю храма. Беларускімі рэстаўратарамі ўстаноўлена, што першапачаткова ўваход у касцёл быў з паўднёва-ўсходняга боку (г.зн. алтаром арыентаваны на паўночны захад). Пры перабудове касцёла пад праваслаўную царкву ў 1866 г. уваход быў перанесены на паўднёва-заходні фасад і адпаведна зменена арыентацыя алтара на паўночны ўсход.
Унутраная прастора святыні арганізавана ў выглядзе роўнаканцовага крыжа вакол васьміграннага ядра з дапамогай авальных у плане вуглавых памяшканняў, укампанаваных у гранёныя аб'ёмы. У іх размешчаны вітыя ўсходы, якія вядуць у лоджыі на другім ярусе, адкрытыя ўнутр кафалікона. У рамёнах крыжа, акрамя уваходнага, размешчаны тры алтары. Кампактны інтэр'ер перакрыты плоскай столлю. Сцены хвалістым антаблементам падзелены на два ярусы ў прапорцыях залатога сячэння. Карынфскія пілястры ніжняга яруса пераходзяць у фантазійныя стукавыя матывы верхняга яруса: гірлянды, картушы, галоукі пуцці, раслінныя арнаменты і г.д. (у аздабленні інтэр'ера прымаў удзел мастак Пташынскі). Тут неўтаймаванасць фантазіі спалучаецца з тонкім разлікам, віртуозным будаўнічым майстэрствам, што сведчыць аб высокім прафесіяналізме стваральнікаў храма.
У гэтым касцёле ў ноч з 14 на 15 ліпеня 1938 г. быў патаемна перапахаваны апошні кароль Рэчы Паспалітай Станіслаў Аўгуст Панятоўскі, астанкі якога былі перавезены з Ленінграда. Патаемнасць перапахавання тлумачыцца невысокай павагай польскіх улад да асобы караля, які ў свой час паставіў асабісты подпіс у дакументах падзелу Рэчы Паспалітай. У 1924 г. архітэктарам Янам Краўзе быў адноўлены будынак касцельнай плябаніі (зараз у ёй месціцца кантора мясцовага калгаса). У пасляваенны час касцёл быў зачынены, абрабаваны і зруйнаваны, а склеп-пахавальня апошняга караля апаганена. У 1992 г. рэшткі праху караля былі перавезены ў Варшаву і перапахаваны ў кафедральным касцёле Святога Яна.
Звонку воўчынскі касцёл уяўляе кампактны нероўнабаковы васьмігранны аб'ём (у плане квадрат са скошанымі вугламі), завершаны невысокім шатровым дахам з чацверыковай скразной вежачкай, увянчанай барочным купалком (у ёй да 1939 г. знаходзіўся гадзіннік з курантамі). Падоўжныя фасадныя грані, размешчаныя дыяганальна па баках свету, завершаны сегментнымі франтонамі, якія ўвенчвалі фігуры чатырох евангелістаў Марка, Яна, Лукі, Матфея (3 з іх знішчаны ўжо ў наш час), што ўзмацняла сімвалічнае гучанне цэнтрычнай кампазіцыі. Усе гэтыя аднолькавыя фасады пабудаваны па прынцыпе білатэральнай сіметрыі: іх вось падкрэслсна ярусным размяшчэннем аконных праёмаў і сіметрычнай групоўкай пілястраў вялікага карынфскага ордэра, прапорцыі якіх вызначаюцца вытанчанасцю, уласцівай віленскаму барока. Цяга антаблемента па ўсяму перыметру збудавання рытмічна прарэзана авальнымі і круглымі люнетамі.
Цэнтрычнасць кампазіцыі абумовіла ў далейшым незвычайную мадыфікацыю храма. Беларускімі рэстаўратарамі ўстаноўлена, што першапачаткова ўваход у касцёл быў з паўднёва-ўсходняга боку (г.зн. алтаром арыентаваны на паўночны захад). Пры перабудове касцёла пад праваслаўную царкву ў 1866 г. уваход быў перанесены на паўднёва-заходні фасад і адпаведна зменена арыентацыя алтара на паўночны ўсход.
Унутраная прастора святыні арганізавана ў выглядзе роўнаканцовага крыжа вакол васьміграннага ядра з дапамогай авальных у плане вуглавых памяшканняў, укампанаваных у гранёныя аб'ёмы. У іх размешчаны вітыя ўсходы, якія вядуць у лоджыі на другім ярусе, адкрытыя ўнутр кафалікона. У рамёнах крыжа, акрамя уваходнага, размешчаны тры алтары. Кампактны інтэр'ер перакрыты плоскай столлю. Сцены хвалістым антаблементам падзелены на два ярусы ў прапорцыях залатога сячэння. Карынфскія пілястры ніжняга яруса пераходзяць у фантазійныя стукавыя матывы верхняга яруса: гірлянды, картушы, галоукі пуцці, раслінныя арнаменты і г.д. (у аздабленні інтэр'ера прымаў удзел мастак Пташынскі). Тут неўтаймаванасць фантазіі спалучаецца з тонкім разлікам, віртуозным будаўнічым майстэрствам, што сведчыць аб высокім прафесіяналізме стваральнікаў храма.
У гэтым касцёле ў ноч з 14 на 15 ліпеня 1938 г. быў патаемна перапахаваны апошні кароль Рэчы Паспалітай Станіслаў Аўгуст Панятоўскі, астанкі якога былі перавезены з Ленінграда. Патаемнасць перапахавання тлумачыцца невысокай павагай польскіх улад да асобы караля, які ў свой час паставіў асабісты подпіс у дакументах падзелу Рэчы Паспалітай. У 1924 г. архітэктарам Янам Краўзе быў адноўлены будынак касцельнай плябаніі (зараз у ёй месціцца кантора мясцовага калгаса). У пасляваенны час касцёл быў зачынены, абрабаваны і зруйнаваны, а склеп-пахавальня апошняга караля апаганена. У 1992 г. рэшткі праху караля былі перавезены ў Варшаву і перапахаваны ў кафедральным касцёле Святога Яна.
Крыніца:
Т.В. Габрусь
Мураваныя харалы
Мінск, "Ураджай", 2001
А.М. Кулагін
Каталіцкія храмы на Беларусі
Мінск, Беларуская Энцыклапедыя, 2000
Л.М. Несцярчук
Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны Х-ХХ стагоддзяў
Мінск, "БЕЛТА", 2002