Янушэва
Першыя згадкі пра Янушэва адносяцца да 1795 года. Яно ўпамінаецца ў матэрыялах рэвізіі маёнткаў як фальварак маёнтка Замошша, што належаў напачатку Зяновічам, а пазней Тадэвушу Багдановічу. Тады насельніцтва Янушэва складала ўсяго 3 чалавекі. Дзесьці паміж 1800 і 1861 гадамі Янушэва адышло да Рудамінаў. Да маёнтка адносілася сяло Слабада і вёска Жураўлёва з насельніцтвам 24 чалавекі. За чатыры кіламетры на поўдзень існаваў таксама фальварак Малая Янушэўка, які знік з твару зямлі дзесьці ў 1944-45 годзе.
Абора былога фальварку ЯнушэваФота © Кастусь Шыталь
Зрэшты, непадалёк Рудамінам належалі таксама значныя абшары зямель, які раней ўваходзілі ў склад маёнтка Глыбокае Радзівілаў. У першай палове 19 стагоддзя на гэтых абшарах паўсталі фальваркі Рудамінаў Міхнаўшчына, Гойглава і Сарокі.
Паводле ўспамінаў людзей, у 19 стагоддзі маёнтак Янушэва быў даволі багаты. Тады там быў заснаваны сажалка-паркавы комплекс, які ўключаў у сябе тры сажалкі. Меўся даволі вялікі сядзібны дом і шэраг гаспадарчых пабудоваў. Па словах старажылаў, дом згарэў дзесьці каля 1920 года. У 1929 годзе 400 дзесяцін зямлі належалі Валентыне Рудамін. У 1930 годзе ў Янушэве пражывалі 37 чалавек. Па шматлікіх успамінах старажылаў, побач з Янушэвам знаходзіўся і двор памешчыцы Соф’і Ухманскай.
СажалкаФота © Кастусь Шыталь
Звесткі пра маёнтак Янушэва можна знайсці ў “Выніках абследвання былых памешчыцкіх маёнткаў Вілейскай вобласці”, праведзенага ў 1940 годзе. Гэты дакумент паведамляе, што ў маёнтку меліся 2 кароўнікі, канюшня, свіран, некалькі жылых пабудоў. Зямлі было 400 гектараў – 200 ворнай, 100 сенакосу і 100 лесу.
У часы нямецкай акупацыі, па ўспамінах старажылаў, маёнтак стаў падсобнай гаспадаркай паравознага дэпо. Кіраваў гэтай гаспадаркай Аляксей Касцюковіч. У савецкія часы, у адрозненне ад многіх паселішчаў, Янушэву, так бы мовіць, пашанцавала. У 1950 годзе савецкія ўлады стварылі на базе маёнтка МТС, а праз восем гадоў на яе базе быў утвораны саўгас “Докшыцкі”. Гэта разам з непасрэднай блізкасцю чыгуначнай станцыі Крулеўшчына і абумовіла развіццё паселішча. У 1970-я гады Янушэва ўключана ў склад Крулеўшчыны. Аднак да нашага часу шмат дзе нават ў афіцыйных дакументах пішацца назоў “Янушэва”, ім карыстаюцца мясцовыя жыхары, а на ўездзе з боку Валодзек на дарожным знаку захаваны стары назоў. Аднак маёнтак страчаны, сажалкава-паркавы комплекс дайшоў да жахлівага стану.
Кастусь Шыталь, краязнаўца
e-mail: ksz@tut.by