Ставы - фота і помнікі

Вёска Ставы

Ставы — вёска ў Воўчынскім сельсавеце, за 56 км на паўднёвы захад ад Камянца, 36 км ад Брэста. Паводле пісьмовых крыніц маёнтак Ставы вядомы з сярэдзіны XV ст. Уваходзіў у склад Берасцейскага павета Берасцейскага ваяводства ВКЛ. У 1460 г. Ян і Юры Стаўскія фундавалі ў маёнтку касцёл. У 1461 г. маёнтак перададзены рымска- каталіцкай царкве. У 1730 г. пабудаваны новы касцёл Спачыну Панны Марыі.

Свята-Ануфрыеўская царква (былы касцёл Спачыну Панны Марыі)Фота © Грода Надзея

У 1801 г. у Ставах узведзена драўляная ўніяцкая Міхайлаўская царква. У 1852 г. Ставы - маёнтак у Брэсцкім павеце Гродзенскай губерні Расійскай імперыі, ўласнасць графіні Красінскай. У 1857 г. — 447 рэвізскіх душ. У 1860-х г. маёнтак і сяло ў Воўчынскай воласці Брэсцкага павета Гродзенскай губерні. У 1865 г. касцёл зачынены, а ў 1868 г. асвячоны як праваслаўная царква Святога Ануфрыя. У 1885 г. ў сяле 80 двароў, 527 жыхароў, 2 царквы, капліца на могілках, школа граматы, 2 вадзяныя млыны на р. Пульва. Паводле перапісу 1897 г. сяло, 111 двароў, 679 жыхароў, 2 царквы, народнае вучылішча, хлебазапасны магазін, карчма; царкоўны прыход налічваў 2185 прыхаджан з 9 навакольных вёсак. На 1905 г. ў сяле 736 жыхароў, у маёнтку — 7 жыхароў, у народным вучылішчы — 89 вучняў. У 1906 г. ў маёнтку адбыліся хваляванні. Сяляне адмаўляліся выконваць павіннасці, былі пашкоджаны памешчыцкія сельска-гаспадарчыя машыны.

Гаспадарчы будынак кан. ХІХ ст. былога фальварку ў СтавахФота © Грода Надзея

У 1919 г. будынак касцёла вернуты каталікам. У 1921—39 гг. у складзе Польшчы, вёска ў Воўчынскай гміне Брэсцкага павета Палескага ваяводства. У 1923 г. — 71 двор, 323 жыхары. 1.5.1927 г. адбылася першамайская дэманстрацыя, арганізаваная мясцовай ячэйкай КПЗБ, у якой удзельнічалі каля 800 чалавек, у т.л. жыхары навакольных вёсак. У выніку падаўлення выступлення паліцыяй загінуў 1 чалавек, 2 былі паранены, 26 чалавек арыштаваны. У міжваенны час была страчана Міхалаўская царква. У 1938 г. ўзведзены будынак новай школы.

Школа ў Ставах, пабудаваная ў 1938 г.Фота © К. Шастоўскі | Дата: 04/09/2002

З 12.10.1940 г. вёска Ставы (199 двароў, 959 жыхароў) — цэнтр Стаўскага сельсавета Высокаўскага раёна Брэсцкай вобласці. У склад сельсавета ўваходзілі 6 вёсак, навакольныя хутары, дзейнічалі 4 пачатковыя школы, паравы млын. У Другую сусветную вайну з 22.6.1941 г. да канца ліпеня 1944 г. знаходзілася пад нямецкай акупацыяй. У 1948 г. ў стаўскай 7-гадовай школе 220 вучняў. З 16.7.1954 г. ў Воўчынскім сельсавеце. З 17.4.1962 г. ў Камянецкім раёне. У Ставах паводле перапісаў 1960 г. - 494, 1970 г. - 378, 2005 г. - 511 жыхароў.

Крынічка каля вёскіФота © Грода Надзея

У вёсцы захаваліся арыгінальны будынак школы 1938 г., гаспадарчы будынак былога маёнтка Ставы. Побач з вёскай б'е крыніца, асвячоная як Свята-Міхалаўская, месца паломніцтва для жыхароў навакольных вёсак. У суседніх Агародніках знаходзіцца помнік драўлянай архітэктуры - Ануфрыеўская царква (прыход лічыцца стаўскім) - былы касцёл, у канцы 80-х гг. перададзены праваслаўнай царкве.

Літ.:
Гарады і вёскі Беларусі, Энцыклапедыя, Том 4 
БРЭСЦКАЯ ВОБЛАСЦЬ, кніга ІI 
Мінск, «БЕЛАРУСКАЯ ЭНЦЫКЛАПЕДЫЯ», 2007