Дунілавічы - фота і помнікі

Гісторыя Дунілавічаў

Былое мястэчка, сёння вёска, Дунілавічы, стаіць на беразе ракі Заражанка (Голбіца), за 27 км ад Паставаў, за 9 км ад чыгуначнай станцыі Варапаева. Згадваецца ў 1473 г. як уладанне князя Аляксандра Юр'евіча Гальшанскага, атрыманае ім пры падзеле з братамі спадчыны бацькі, Юрыя Сямёнавіча. Пасля смерці А.Ю. Гальшанскага (1511) Дунілавічы перайшлі да яго сына Паўла. У 1533 г. ён завяшчаў сваё ўладанне вялікаму князю, у 1551 г. пацвердзіў гэта завяшчанне, якое было выканана пасля яго смерці ў 1555 г. У 1556 г. Дунілавічы ўпамінаюцца як мястэчка; уваходзілі ў Ашмянскі павет Віленскага ваяводства. Вялікі князь ВКЛ Жыгімонт II Аўгуст падараваў іх Мікалаю Крыштофу Радзівілу, які валодаў Дунілавічамі ў 1567—1577 гг. Пазней перайшлі да Яна Дзмітрыевіча Долмат-Ісайкоўскага, уладальніка суседняга маёнтка Ваўкалаты. Потым яны належалі яго сыну Каралю Пятру Долмат-Ісайкоўскаму, а пасля яго смерці (1640) — дачцэ апошняга Альжбеце, жонцы спачатку Крыштофа Рудаміны-Дусяцкага, потым Крыштофа Белазора. Апошні разам з жонкай заснаваў у Дунілавічах мураваны касцёл (1624) і дамініканскі кляштар (1683; на іх месцы ў 1769-1773 гг. пабудаваны Троіцкі касцёл). Потым Дунілавічамі валодалі Бжаздоўскія, Янішэўскія. 7.9.1729 г. і 10.1.1765 г. Дунілавічы атрымалі прывілеі Аўгуста III і Станіслава Аўгуста.

У 1793 г. далучаны да Расейскай імперыі, увайшлі ў Вілейскі павет Мінскай губерні. З 1843 г. у Віленскай губерні. Ад Янішэўскіх Дунілавічы перайшлі да Тышкевічаў, пасля рэформы 1861 г. цэнтр воласці, у 1861 г. касцёл Святой Тройцы перароблены ў царкву. У 1866 г. у Дунілавічах 106 двароў, 691 жыхар. У 1886 г. цэнтр Дунілавіцкай воласці Вілейскага павета, мястэчка, праваслаўная царква, касцёл, 2 малітоўныя яўрэйскія дамы, народнае вучылішча, 8 крам, 4 карчмы, вадзяны млын з сукнавальняй, кірмашы 6 студзеня і 1 кастрычніка, кірмашы ў нядзелю. У 1905 г. Дунілавічы складаліся з маёнтка (74 жыхары), мястэчка (1400 жыхароў), касцёльнай сядзібы (10 жыхароў). Мелася камера судовага следчага, урачэбны ўчастак, з 1892 г. працаваў прыёмны пакой на 2 ложкі. Таксама тут знаходзіўся старшы ўраднік, валасное і мяшчанскае праўленні, крама. У 1909 г. 29 двароў, 57 сямей, 230 жыхароў. З 25 сакавіка 1918 г. мястэчка Камаі ўваходзіць ў склад абвешчанай БНР.

З 1921 г. у складзе Польшчы, цэнтр Дунілавіцкага павета ў Навагрудскім, з 1922 г. у Віленскім ваяводствах. У сувязі з пераносам павятовага цэнтра перайменаваны ў Пастаўскі павет. У 1927 г. зноў цэнтр Дунілавіцкага павета. У 1920-я гады ў мястэчку працавалі лесапільны і цагельны заводы, млын, кузня, піларама. Былі наладжаны вытворчасць дываноў, пашыў жаночага адзення, шапак, выраб скур, дзейнічалі ткацкі цэх, фарбавальня, гадзіннікавая майстэрня. Меліся вышэйшая яўрэйская і агульнаадукацыйная школы, касцёл, 3 сінагогі, кнігарня, пераплётная, банкі, амбулаторыя, аптэка, ламбард, гасцініца і інш. Практыкаваў адвакат, натарыус, судовы выканаўца, дантыст, ветэрынар. Былі рэстаран, кулінарыя, чарачная, піўная, кааператыўны гандаль коньмі, спажывецкімі таварамі, абутковая і швейная майстэрні. Працавалі землямеры, шаўцы, сталяры, бляхары, слесары, муляры. Буйнейшым зямельным уладальнікам быў граф Юзаф Тышкевіч (1064 дзесяціны зямлі).

З 1939 г. у складзе БССР. З 12.10.1940 г. цэнтр сельсавета. З 15.1.1941 г. гарадскі пасёлак, цэнтр Дунілавіцкага раёна Вілейскай вобласці. У 2-ю сусветную вайну з 4.7.1941 г. па 4.7.1944 г. акупаваны нямецка-фашысцкімі захопнікамі. Пасля пераносу ў 1950 г. цэнтра Дунілавіцкага раёна ў Варапаева, Дунілавічы — цэнтр сельсавета. З 16.7.1954 г. вёска. З 8.1.1954 г. у складзе Маладзечанскай вобласці, з 20.1.1960 г. у Глыбоцкім, з 25.12.1962 г. у Пастаўскім раёнах. У 1963 г. існавала бальніца. У 1971 г. 246 двароў, 781 жыхар, цэнтр калгаса «XXV партз'езд», сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, паліклініка, аптэка, ветэрынарны пункт, аддзяленне сувязі, лясніцтва, сталовая, 3 магазіны, камбінат бытавога абслугоўвання. У 2001 г. 322 двары, 785 жыхароў, праўленне калгаса, сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, участковая бальніца, лясніцтва, пошта, магазіны, дзіцячы сад.
Помнік архітэктуры — Троіцкі касцёл.

Крыніца:
В.У. Мальцоў
Памяць. Пастаўскі раён
Мінск, БЕЛТА, 2001