> Брэсцкая вобласць > Івацэвіцкі раён > мястэчка Косава
Косава. Царква Святога Георгія

Косава - фота і помнікі

Першая пісьмовая згадка: 1494

Магчымыя варыянты:
Косава Коссово Kosów Kosava Косаў Kosava Kossów Kossovo Kosow Kossov Мерачоўшчына Меречёвщина Kosau Меречевщина Мерачевщина Марачоўшчына Mereczowszczyzna

Каардынаты:
52° 45'31.52"N, 25° 9'24.75"E

Што паглядзець у Косаве

Страчаная спадчына

Гісторыя Косава

Ад ажыўленай чыгуначнай каляіны Менск–Берасьце–Заходняя Эўропа гэтае месца ўсяго за 15 кілямэтраў. Тым ня менш, патрапіць сюды без уласнага аўто ня надта лёгка, бо з райцэнтру Івацэвічы ў горад Косава аўтобус ходзіць толькі зранку ды ўвечары.

Перад уездам у горад у 1994 годзе, калі сьвяткавалі 500-годзьдзе Косава ўлады пакінулі помнік з чорнага мармуру, які, аднак, вельмі падобны на надмагільны. А вось каб умацаваць крыж на магіле паўстанцаў Кастуся Каліноўскага на старых могілках, чыноўнікі не парупіліся. Вялікі каменны крыж ад часу асеў і нахіліўся, а каб ня ўпаў зусім, месьцічы падперлі яго драўлянай цырубалкай. Ніяк не пазначанае й месца, дзе Мураўёў-вешальнік распраўляўся зь беларускімі патрыётамі. Гэта сасоньнік на вялікім узгорку, што побач з Косавам. З часу паўстаньня тутэйшы люд не забыўся й назвы гэтай гары — “шыбельная”.

Спакваля заўважаеш, што ўсё Косава разам з навакольлем дыхаюць старажытнай гісторыяй: мінуўшчына захавалася тут у даваенных, некалі дыхтоўных цагляных дамах, у векавых прысадах і вузкіх вулках.

Але сапраўднай візытоўкай Косава ёсьць, безумоўна, урочышча Марачоўшчына, што за паўкілямэтра ад гораду. Тут у 1746 годзе ў сядзібным маёнтку сям’і Касьцюшкаў нарадзіўся хлопчык, якога назвалі Андрэем-Тадэвушам. Пазьней гэты беларускі шляхцюк стаў нацыянальным героем ЗША й Францыі ў змаганьні за свабоду й незалежнасьць гэтых краінаў, узначаліў магутнае антырасейскае паўстаньне на тэрыторыі Літвы, Польшчы й Беларусі. Цяпер у цэнтры Вашынгтону, насупраць Белага Дому, стаіць вялікі й прыгожы помнік Касьцюшку, а на радзіме ўлады пасьпяхова хавалі памяць пра гэтага выбітнага чалавека. Нават месьцічы выпадкова даведаліся пра свайго слыннага земляка. Як гэта было, узгадвае краязнаўца Вікторыя Савосьціна:

(Савосьціна: ) “У касьцёле нашым, шукаючы дакумэнты, каб вярнуць ад уладаў дом ксяндза: у 1947 годзе дом адабралі, а ксяндза выкінулі на вуліцу. Мы знайшлі гэтыя квітанцыі. І раптам Ірына Ганчарук падымае папку й кажа: паглядзіце — тут Касьцюшка напісаны. Мы шануем, мы дзякуем Богу, што ён даў нам такога чалавека, такога слаўнага чалавека, якога шануе ўвесь сьвет”.

Вікторыя Савосьціна мае цяпер больш за 70 гадоў і ёсьць патомнай жыхаркай Косава. Паважная спадарыня добра памятае, як у 1943 годзе партызаны спалілі маёнтак Касьцюшкаў. На ягоным месцы, намаганьнямі мясцовых актывістаў цяпер усталяваны крыж. Невялічкую мэмарыяльную дошку пазьней пакінулі ўлады. Але пад расейскім надпісам пра “польскага дзеяча” невядомыя наведнікі сыстэматычна выдрэпвалі альбо “маскоўскія халуі”, альбо “Жыве Беларусь”. І толькі ў 1996 годзе палякі падаравалі Косаву прыгожы барэльеф Касьцюшкі з выявамі мэтрыкі аб хрышчэньні й годным беларускамоўным надпісам пра змагара за свабоду.

Але мэмарыяльную дошку хутка скралі. Ходзяць чуткі, што гэта зрабілі самі ўлады і што гэтую рэліквію хаваюць у чыноўніцкіх кабінэтах. Ускосным пацьверджаньнем таму ёсьць і тое, што копію пліты з таннага мэтала ўлады ўсталёўваюць толькі падчас прыезду сюды замежных дыпляматаў, калі адзначаюцца ўгодкі нараджэньня Касьцюшкі. Гаворыць Вікторыя Савосьціна:

(Савосьціна: ) “Тыя, хто гэта рабіў, іх можна параўнаць толькі з тымі людзьмі, якія расьпіналі Хрыста. Яны такую сьвятыню скралі! Але, што людзі шануюць — гэта відаць. Прыяжджаюць, фатаграфуюцца на гэтым месцы. Вельмі прыемна, як адзін чалавек прыехаў з Аўстраліі. Як гэты чалавек стаў на калені, узяў жменьку зямлі з таго месца, дзе стаяў домік, і сказаў, што гэтую зямельку павязу ў Аўстралію. Ён на другім краі сьвету памятае й дбае, а мы стаім і маўчым. Калі Касьцюшка ваяваў за незалежнасьць той жа Амэрыкі, то нэгры школы называюць імем Касьцюшкі, а мы, да сораму нашага, нават табліцы добрай ня можам пакінуць, бо баімся, што яе абрабуюць. Пра аднаўленьне шмат гадоў ідзе толькі гаворка, але ўсё стаіць на месцы”.

Другая слыннасьць месца — Косаўскі палац, збудаваны ў 18 стагодзьдзі за справай беларускіх князёў Пуслоўскіх. Ён таксама спалены партызанамі пры канцы апошняй вайны. Але й па сёньня, напаўразбураны, ён уражвае магутнасьцю й веліччу. За часам незалежнай Беларусі існавала нямала спробаў аднавіць палац, але гэтаму заміналі й працягваюць перашкаджаць цяперашнія ўлады, якія аддаць будынак прадпрымальнікам шкадуць, але й самі нічога ня робяць. Распавядае мясцовая жыхарка Софія Бялевіч:

(Бялевіч: ) “Гэтае месца сапраўды сьвятое для ўсіх тутэйшых людзей. Ён стаіць пасьля вайны больш за 50 гадоў бяз даху, а ўдарце, дык жа зьвініць сьцяна, як струна. Мой яшчэ дзед пакойнік расказваў, а яму ягоны дзед, што о-о-о-о, як будавалі палац, то зьбіралі яйкі ад сялянаў, каб зьмешваць раствор зь бялкамі, таму й сьцены гэткія моцныя...”.

Было б несправядлівым не згадаць яшчэ адну косаўскую сьвятыню — Троіцкі касьцёл. У 1746 годзе тут хрысьцілі згаданага Касьцюшку. У адрозьненьні ад іншых храмаў Беларусі, якія саветы ператваралі ў зернясховішчы й стайні, косаўскі касьцёл стаяў пустым. 22 гады месьцічы зьбіралі грошы й плацілі ўладам падатак — нібыта бажніца працавала. А дзесяць гадоў таму, ізноў жа на ўласныя складкі, месьцічы пачалі аднаўляць будынак. Высьветлілася, што тут у працоўным стане захаваўся ці не адзіны ў Беларуі мэханічны арган.

Радыё СВАБОДА, (27 сакавіка 2003 г.)

Косава. : Адметнасці | фота выбраных помнікаў

Косава.  Касцёл Святой Тройцы Касцёл Святой Тройцы

Від з боку апсіды

Косава.  Краявіды Краявіды

Cтарая прысада

Косава.  Царква Святога Георгія Царква Святога Георгія

Могілкавая Георгіеўская царква

Косава. : Страчаная спадчына | фотаздымкі

Косава.  Сядзіба Сапегаў

Косава. Сядзіба Сапегаў (XVIII-XIX) Сядзіба Сапегаў у Косаве Палескім на паштоўцы 1930-х гг.

Каментарыі