Вялікі Двор (Гародзяй) - фота і помнікі

Гісторыя Вялікага Двора

Апісваю маёнтак Вялікі Двор на падставе расповедаў маіх дзеда і бацькі і адной старой, па прозьвішчы Кучар, якая сьцьвярджала, што мае сто гадоў. Дзед і бацька чулі гэтыя расповеды ад старых людзей, якія памяталі яшчэ Адама Брахоцкага і ягоных дачок Эмілію і Марыю, тыя часы, калі Вялікі Двор называлі яшчэ Гародзяям.

У сваіх успамінах я ня буду спасылацца на розных аўтараў, розныя апавяданьні, ня буду ані цытаваць іх расповеды, ані палемізаваць зь імі. Мае зьвесткі паходзяць з другіх, трэціх, а можа, нават і чацьвёртых рук і маёй памяці. Веку мне 80 гадоў і памяць мая ўжо слабая. Але калі добрыя людзі просяць распавесьці аб старадаўніх часах маёнтка, дык паспрабую.

Спачатку раскажу аб Новай Вёсцы. Належала яна да ўласнасьці Брахоцкіх і стаіць у адным кілямэтры ад іхняга маёнтка Гародзяй. Калі вёска мае азначэньне Новая, дык, верагодна, некалі побач была і старая? Так, вёска з няведамай мне назвай ляжала пры тракце Мір–Гародзяй–Нясьвіж, там, дзе цяпер стаіць цэркаўка каля лесу, які ў мой час называўся Ўрвант. Пры вёсцы былі карчма і царква, якая стаіць і дагэтуль, толькі што перабудаваная.

У вайну Наполеона з Расеяй, летам 1812 г., пад Мірам адбылася вялікая бойка паміж францускімі і расейскімі войскамі. Поле бітвы расьцягнулася ад Міра аж да лесу Пісараўшчына каля цяперашняй Новай Вёскі.

Расейцы адступалі на Нясьвіж–Слуцак, французы наступалі і занялі тую нязнаную вёску пры тракце, абрабавалі жыхароў, а саму вёску спалілі, ці яна была спалена пад час той бойкі. Па французах засталася памятка — хвароба званая пранцы — сыфіліс (ад “пранцуз”, ці “француз”, як цяпер кажуць). Я яшчэ бачыў дзяўчыну з Новай Вёскі, якая хварэла, як і ўсе яе родзічы, на пранцы. Мянушка яе была Волька Бязносая.

Вёску вырашылі адбудаваць на новым месцы і назвалі Новай для адрозьніваньня ад той, што была пры тракце.

Альгерд Станкевіч