Касцёл Святога Мікалая | Мір

Больш фотаздымкаў (58) >>

Апошняй мураванай святыняй са шматлікай фундаванай Радзівілам Сіроткай спадчыны з’яўляецца фарны касцёл у мястэчку Мір, якое рэгіянальна і гістарычна звязана з нясвіжскай ардынацыяй. Лёс гэтага выдатнага помніка гісторыі і культуры стаў добра вядомым пасля грунтоўнай працы А.Сняжко «Фарны касцёл у Міры», выдадзенай у Лідзе ў 1937 г. на польскай мове.

Першы акт фундацыі на карысць касцёла ў Міры зроблены князем М.-К.Радзівілам Сіроткам у 1587 г. Будынак святыні, асвечанай у гонар яго нябеснага патрона св. Мікалая братам Сіроткі віленскім біскупам Юрыем Радзівілам, спачатку быў драўляны. У 1599 г. яго разабралі і на тым жа месцы заклалі мураваны храм, будаўніцтва якога завяршылася ў 1604 г. Касцёл быў паўторна асвечаны 21 жніўня 1605 г. Бенедыктам Войнам, які на той час стаў біскупам віленскім. Гэтыя даты адзначаны на мемарыяльнай дошцы, што ўмуравана ўнутры ўваходнай вежы-званіцы. Побач з касцёлам у 1609 г. змуравалі двухпавярховую плябанію (будынак разабраны ў 1880 г.).

Па фундацыі Сіроткі пры касцёле заснавалі таксама шпіталь брацтва Св. Шкаплера і школу для дзяцей (1610 г.). Шпіталь быў разбураны падчас ваенных дзеянняў у сярэдзіне ХVІІ ст. Астатнія будынкі моцна пацярпелі ў Паўночную вайну. У 1710 г. князь Радзівіл Рыбанька аднавіў касцёл, плябанію, гаспадарчыя пабудовы і заказаў вялізны звон у гонар перамогі над шведамі. У ХІХ ст. парафіянінам Мікалаеўскага касцёла ў Міры быў паэт Уладзіслаў Сыракомля, тут збіраліся ўдзельнікі паўстання 1863—1864 гадоў. Сацыяльная гісторыя гэтай святыні прыцягвала ўвагу многіх даследчыкаў.

Асноўная частка Мікалаеўскага касцёла ўяўляе чыстую і строгую па прапорцыях трохнававую 6-слуповую базыліку з прэзбітэрыем у выглядзе паўкруглага завяршэння цэнтральнай навы, што надае масам збудавання надзвычайную маналітнасць і выразную масіўную пластыку. Характэрна, што навы перакрыты цыліндрычнымі скляпеннямі з распалубкамі, але без папярочных падпружных арак. Адметны характар мае вырашэнне ўсёй перадалтарнай часткі. Абапал вімы прэзбітэрыя размешчаны аб’ёмы закрыстый са скругленым абрысам вонкавых вуглоў, што надае святыні ў плане выгляд трохапсіднай. Як вядома, трохапсіднасць уласцівая праваслаўнаму дойлідству папярэдняга часу, магчыма таму гэтая форма звонку замаскіравана: з дапамогай вуглавых контрфорсаў ёй нададзены прастакутныя абрысы.

Да закрыстыі па баках сіметрычна далучаны роўнавысокія з імі пяцігранныя прыбудовы, якія (у пэўнай ступені) імітуюць трансепт. Іх архаічныя гранёныя формы з’яўляюцца рэмінісцэнцыяй рамана-гатычнай архітэктуры. Цікава, што адзіны вельмі прыблізны аналаг падобнага вырашэння алтарнай часткі мы з цяжкасцю знайшлі ў саборы ХІІ ст. у Туме (Польшча).

З боку ўвахода замест плоскай сцяны барочнага фасада, насычанай ордэрнымі элементамі, як у нясвіжскім касцёле езуітаў, тарэц цэнтральнай навы мірскага касцёла завершаны амаль роўнай з ёю па шырыні магутнай чацверыковай рэнесансавай вежай, а тарцы бакавых наваў — дзвюма невялікімі круглымі гатычнымі вежачкамі. У першапачатковым выглядзе цэнтральная вежа мела чатыры ярусы аднолькавага квадратнага сячэння, з якіх самым высокім быў трэці, і завяршалася пакатым чатырохсхільным шатром-"каўпаком", традыцыйным для беларускага замкавага дойлідства. Усё гэта надавала цэнтральнай вежы надзвычайную масіўнасць і дамінантнае значэнне ў кампазіцыі нават пры даволі значных памерах самой базылікі.

Два верхнія ярусы вежы былі страчаны пры рэканструкцыі касцёла пад праваслаўную царкву ў 1865 г., завяршэнне было заменена на кубасты шацёр, а пры Польшчы, у 1920-х гадах, — на вастраверхі шацёр з заломам. Побач з цэнтральнай бакавыя вежачкі адыгрывалі другасную ролю. У іх традыцыйна мясціліся вітыя ўсходы, што вялі на званіцу і ў паддашак бакавых наваў.

Дэкор мірскага Мікалаеўскага касцёла: слаба прафіляваныя карнізы, вялікія праёмы вокнаў і нішы-табернакулы з конхавым завяршэннем маюць рысы мясцовага рэнесансу. Некалькі спрошчаныя архаізаваныя рысы архітэктуры гэтай святыні ў параўнанні з нясвіжскім касцёлам езуітаў, на наш погляд, тлумачацца тым, што ў яе будаўніцтве ўжо не прымаў удзел архітэктар Д.-М.Бернардоні, які ў 1599 г. пераехаў у Кракаў для будаўніцтва касцёла езуітаў святых Пятра і Паўла. Магчыма, будаўніцтвам Мікалаеўскага касцёла ў Міры кіраваў сам князь Радзівіл.

Літ.:
Т.В. Габрусь
Часопіс "НАША ВЕРА", 1-2000
http://media.catholic.by/nv/n11/art9.htm