Выбраныя здымкі
Сабор Успення Прасвятой Багародзіцы ў Жыровіцах
Успенскі сабор у Жыровіцах заснаваны ў 1613 г. як галоўны храм жыровіцкага манастыра базыліян. Спачатку пабудаваны ў стылі барока (будаўніцтва закончана ў 1650 г.). Мураваная трохнефавая крыжова-купальная базіліка даўжынёй больш 55 м і вышынёй каля 40 м мае паўкруглую алтарную апсіду ступеньчатага контуру. З паўночнага і паўднёвага бакоў да сабора прымыкаюць малыя цэрквы Пакрова Прасвятой Багародзіцы і Раства Іаана Прадцечы.У галоўнай частцы сабора першапачаткова меліся дзве вуглавыя вежы, характэрныя для віленскага барока. Пры рэканструкцыі ў 1828 г. вежы разабралі. У межах асноўнага аб'ёму захаваліся толькі іх ніжнія ярусы. Пасля рэканструкцыі Успенскі сабор набыў рысы класіцызму. Былі зменены дэкор, форма светлавога барабана і купала; фасады аздоблены падвойнымі калонамі і пілястрамі і завершаны трохвугольнымі франтонамі. У партале галоўнага фасада выкарыстаны матывы візантыйскай архітэктуры.
Інтэр'ер сабора захаваў барочны характар. Прастора трансепта павялічана цэнтральным купалам. Паўночны неф перакрыты кесаніраваным скляпеннем, паўднёвы — скляпеннем на ветразях. Вялікі прафіляваны карніз антаблементам ахоплівае прастору інтэр'ера зверху, сцены расчленены пілястрамі. Нефы аддзелены высокімі аркадамі і перакрыты цыліндрычнымі скляпеннямі з распалубкамі. Яны ўпрыгожаны стукавым арнаментам, падпружныя аркі маюць фрэскавыя філёнгі.
Манументальная конха цэнтральнага двухсветавага нефа прарэзана люнетамі і запоўнена фрэскай «Спас Пантакратар». Магутны цэнтральны купал пры дапамозе ветразяў падтрымліваюць масіўныя слупы крыжовага сячэння. Архітэктурна-канструкцыйнае і дэкаратыўнае вырашэнне накіравана на падкрэсліванне лёгкасці, паветранасці, бязважкасці гэтай часткі інтэр'ера: шырокая падкупальная прастора багата асветлена праёмамі светлавога барабана і ліхтара. Скляпенне купала імітуе нябесную сферу.
З разнастайнасці арнаментальных матываў выдзяляецца стукавы арнамент геаметрычнага характару на скляпеннях паўднёвай сакрысціі. У паўночна-заходняй частцы храма на манументальнай трохпралётнай аркадзе размешчаны шырокія хоры, парапет якіх дэкарыраваны дарычным фрызам. Пад апсідай знаходзіцца крыпта.
З дэкаратыўных элементаў інтэр'ера галоўным з'яўляецца драўляны разны трох'ярусны іканастас. Яго канструкцыйную аснову складаюць паярусныя каланады карынфскага ордэра з крапаванымі антаблементамі і фігурнымі «разарванымі» і лучковымі франтонамі. Высокае майстэрства разьбяроў выявілася ў апрацоўцы іканастаса вызалачанай разьбой у стылі барока (ракавіны, гірлянды, херувімы, арнамент у выглядзе вінаграднай лазы і лісцяў аканта). Жывапіс іканастаса адносіцца да таго ж часу (XVIII ст.). Такой жа трактоўкай вызначаецца і галоўная алтарная ікона «Маці боская Жыровіцкая», узятая ў чаканны сярэбраны аклад. Бакавыя двух'ярусныя алтары выкананы ў XIX ст. Іх кампазіцыя будуецца на аснове карынфскага ордэра з абмежаваннем дэкаратыўнай арнаментыкі.
Ва Успенскім саборы знаходзіцца цудатворная ікона «Маці боскай Жыровіцкай» (разьба па каменю, XIV—XV стст.), з якой звязана паданне аб узнікненні манастыра ў 1470 г.
Да сярэдзіны XIX ст. у жыровіцкім манастыры захоўвалася «Жыровіцкае евангелле» — беларускі рукапісны помнік XV ст. Пісанае ўставам на 404 аркушах, багата аздобленае застаўкамі, мініяцюрамі з выявамі евангелістаў, шматлікімі ініцыяламі, яно з'яўляецца выдатным помнікам кніжнай мініяцюры Беларусі. На 376—377-м аркушах па-беларуску зроблены фундушавы запіс канцлера Вялікага княства Літоўскага Льва Сапегі (адсюль другая назва рукапісу — «Евангелле Сапегі»). Цяпер «Жыровіцкае евангелле» зберагаецца ў Навуковай бібліятэцы Акадэміі навук Літвы.
Крыніца:
В. Б. Караткевіч, А. М. Кулагін
Помнікі Слоніма
Мінск, Навука і тэхніка, 1983
В. Б. Караткевіч, А. М. Кулагін
Помнікі Слоніма
Мінск, Навука і тэхніка, 1983