Выбраныя здымкі
Галоўны фасад Фота © К. Шастоўскі |
Фрагмент галоўнага фасаду Фота © К. Шастоўскі |
Від з боку алтарнай сьцяны Фота © К. Шастоўскі |
Царква Узвышэння Святога Крыжа ў Жыровіцах
Крыжаўзвіжанская царква Успенскага манастыра ў Жыровіцах была змуравана да 1769 г. у перыяд росквіту віленскага барока, калі манастыр у Жыровічах быў уніяцкім.Крыжаўзвіжанская царква пастаўлена па-за Яўленскай царквой на самай высокай кропцы рэльефу. Абодва храмы ўяўляюць сабою сціплыя прамавугольныя аб'ёмы без алтарных апсід, накрытыя высокімі двухсхільнымі дахамі. Яны крыху ссунуты падоўжнымі восямі адносна адзін аднаго, што стварае разгорнутасць ансамбля і паслядоўнасць яго ўспрымання ў прасторы і часе. Прынамсі гэтая глыбінна-прасторавая кампазіцыя разам з вырашэннем галоўных фасадаў храмаў у выглядзе шматпланавых тэатралізаваных куліс раскрывае глыбокую семантычную ідэю ансамбля і надае яму мастацкую выразнасць.
Неаднаразова адзначалася, што Крыжаўзвіжанская царква з'яўляецца храмам-кальварыяй, які імітуе шлях Ісуса Хрыста на Галгофу. На Страсным тыдні гэты шлях паўтараюць укленчаныя вернікі. Відавочна, што ў дадзеным выпадку пачатак гэтага містычнага паратэатральнага дзеяння (як адсунутая ў бок куліса) адкрывае «брамкавы» фасад Яўленскай царквы. Значнае павышэнне рэльефу зрокава ўзмацняе дынаміку развіцця кампазіцыі ансамбля ў глыбіню. Нарастаючы прасторавы рытм знаходзіць выйсце ў магутным кульмінацыйным акордзе — надзвычай вытанчаным і ўзнёслым завяршэнні фасада Крыжаўзвіжанскай царквы ў выглядзе цэнтральна-восевай сплошчанай вежачкі над трохвугольным франтонам. У меншым маштабе падобная вежачка паўторана над алтарнай сцяной храма, што дадаткова акцэнтуе дамінанту ансамбля ў цэлым.
У інтэр'еры Крыжаўзвіжанскай царквы напружаная экспрэсія кальварыі перададзена рытмам прыступак шырокай цэнтральнай лесвіцы, па якой на каленях падымаліся паломнікі да фрэскавай выявы Укрыжавання Хрыста на алтарнай сцяне. Фрэскавы роспіс, выкананы мясцовым манахам Шашалевічам у 1772 г., ілюзорна працягваў лесвіцу і зрокава ствараў уражанне бясконцасці і адкрытасці прасторы. Магутныя барочныя хвалі поручняў аддзяляюць цэнтральную лесвіцу ад вузкіх бакавых маршаў, па якіх сыходзілі паломнікі. Значную частку ўнутранай прасторы займаюць хоры, агароджаныя хвалістым познебарочным парапетам з ордэрнымі раскрапоўкамі. Фасад-куліса (як і Богаяўленскай царквы) не адпавядае шырыні прамавугольнага нефа, выступаючы за межы аб'ёму. Відавочна, што гэтыя храмы аб'ядноўвае тэалагічна-семантычнае і мастацка-стылістычнае адзінства, якое абумоўлена ансамблевасцю і адначасовасцю іх будаўніцтва.
Літ.:
Т.В. Габрусь
Мураваныя харалы
Мінск, "Ураджай", 2001