Пакроўскі сабор у Баранавічах
Пакроўскі сабор у Баранавічах пабудаваны ў 1924—31 гг. з цэглы паводле праекта архітэктара Альмінскага. Храм знаходзіцца на сучаснай вуліцы Куйбышава. Помнік архітэктуры неакласіцызму. Да кубападобнага асноўнага аб'ёму з усходняга боку далучаюцца 3 паўкруглыя апсіды, з захаду — вузкая трапезная, аб'яднаная з 4-граннай 3-яруснай званіцай, завершанай гранёным цыбулепадобным купалам са шпілем і дэкарыраванай па вуглах спаранымі калонамі.
Агульны выгляд Пакроўскага сабора ў БаранавічахФота © К. Шастоўскі | Дата: 01/07/2006
Цэнтральны аб'ём накрыты паўсферычным купалам з круглымі люкарнамі. Галоўны ўваход вылучаны паўцыркульнай аркай, паўночны і паўднёвы бакавыя ўваходы ўпрыгожаны манументальнымі 4-калоннымі порцікамі іанічнага ордэра. У насычаным дэкоры званіцы выкарыстаны вуглавыя адзінарныя і спараныя калоны, магутныя лапаткі, прафіляваныя карнізы. Прамавугольныя аконныя праёмы (дэкарыраваны каванымі кратамі) і нішы фасадаў акаймаваны прафіляванымі ліштвамі з 3-вугольнымі сандрыкамі. Паўкруглая апсіда фланкіравана чвэрцькруглымі рызніцамі са сферычным пакрыццём.
Погляд на апсіду і бакавы фасадФота © К. Шастоўскі | Дата: 01/07/2006
Архітэктура храма ўпрыгожана мазаічнымі смальтавымі пано, выкананымі ў 1902—11 гг. для Свята-Аляксандра-Неўскага сабора ў Варшаве па кардонах мастакоў В. Васняцова, М. Бруні, М. Кашалёва, В. Думітрашкі. Пасля зруйнавання варшаўскага сабора ў 1926—27 гг. мазаікі перавезены ў Баранавічы.
Фрагмент мазаічнага паноФота © Кузіч Мікола
На сценах храма размешчаны мазаічныя кампазіцыі «Сабор архістратыга Міхаіла» (у тымпане франтона паўночнага порціка) і «Маці Божая з анёламі» (у інтэр'еры над паўднёвым уваходам, па кардонах мастака Думітрашкі), «Маці Божая з дзіцем» (у консе апсіды), фрагмент аграмаднай, на 1 тыс. м кампазіцыі В. Васняцова «Аб табе радуецца» (у тымпане франтона паўднёвага порціка), «Спас з данатарам» па кардонах мастака Кашалёва (на ёй увасоблены архітэктар Л. Бенуа, які трымае ў руках мадэль Варшаўскага сабора), «Отечествіе» і партрэт Сімяона Полацкага (выява ў поўны рост з разгорнутай кнігай і скруткам — сімвалы яго асветніцкай дзейнасці) работы А. Васняцова. Высокамастацкія мазаікі В. Васняцова — жаночыя твары казачных васняцоўскіх царэўнаў, падобныя на яго станковыя працы (знакамітыя «Алёнушка» і «Асілкі»). Мазаікі выконваліся ў пецярбургскай майстэрні У. А. Фралова, ён сам падбіраў склад смальты, гатаваў раствор і кіраваў мазаічнымі работамі. У яго майстэрні было не менш як 8000 розных адценняў смальты, што дазваляла перадаваць усю каляровую гаму арыгінала.
Мазаічнае пано. ФрагментФота © К. Шастоўскі | Дата: 01/07/2006
У інтэр'еры храма 4 магутныя 8-гранныя слупы падтрымліваюць светлавы барабан, адкрыты ў перакрытую плоскай столлю малітоўную залу. 3-ярусны іканастас у неарускім стылі з разнымі царскімі варотамі і абразамі 19 — пачатку 20 ст. На паўднёвым слупе выява Іосіфа Волацкага, на паўночным — мітрапаліта Аляксія (абодва па кардонах Думітрашкі). Пад храмам размешчаны падвальныя памяшканні (саборная канцылярыя) з самастойнымі знешнімі ўваходамі, пад алтарнай часткай — рызніца.
ІканастасФота © К. Шастоўскі
Перад храмам крыніца, аформленая 3 цыліндрычнымі вежамі з цыбулепадобнымі купаламі. На саборны цвінтар вядзе 3-арачная брама. Прастольнае свята 1 кастрычніка (паводле старога стылю), якое святкуецца ў гонар перамогі Візантыі над сарацынамі ў 10 ст. пры дапамозе Божай Маці і мноства святых, якія распрасцерлі над хрысціянамі пакроў (амафор).
Літ.:
А.М. Кулагін
Праваслаўныя храмы на Беларусі
Мінск, Беларуская Энцыклапедыя, 2001