Выбраныя здымкі
Выдатным натхнёным майстрам неаготыкі з'яўляўся наш суайчыннік вядомы архітэктар Канстанцін Вайцэхоўскі, які спраектаваў у 1897 г. (у час вымушанай талерантнай зычлівасці расейскага царызму) магутны і манументальны Петра-Паўлаўскі касцёл у в. Старыя Васілішкі. Але ўзводзіцца ён і асвячаецца толькі ў 1903 г. на добраахвотныя сродкі парафіян, імёны якіх выбіты на вапнавых блоках цокаля. У савецкі час на загад мясцовага начальства імёны ахвярадаўцаў былі замазаныя цэментам.
Велічны храм стаіць асобна, недалёка ад асноўнай забудовы вёскі, але пануе ў наваколлі. Вялізны архітэктурны манумент выкладзены з высакаякаснай чырвонай цэглы паводле старажытнага хрысціянскага канона трохнефавай двухвежавай базілікі з трансептам. Узлёту ўверх падпарадкавана ўся вертыкальна накіраваная архітэктурная кампазіцыя святыні: ад трох нізкіх гранёных апсід яна пераходзіць у працяглы манументальны карабель храма, накрыты высокім двухсхільным агніста-чырвоным чарапічным дахам. Апафеозам магутнага вертыкальнага руху франтальнай фасаднай плоскасці з'яўляецца дуплет высокіх трох'ярусных вежаў, завершаных востраканцовымі шатровымі шпілямі з крыжамі. Галоўны фасад вылучае выразны рытм шматлікіх праёмаў і дэкаратыўных элементаў. Гранёныя шпілі вежаў, ступеньчатыя контрфорсы, вімпергі, стральчатыя, запоўненыя арнаментальнымі мудрагелістымі пераплётамі праёмы і вітражнае акно-ружа па цэнтры, а таксама рытмічна ўкладзеная цэгла — усё падпарадкавана адзінай ідэі — ушанаванню Бога. Над галоўным уваходам размешчана керамічнае скульптурна-барэльефнае пано на біблейскі сюжэт (Хрыстос, які дабраслаўляе наведвальнікаў храма), над бакавымі — сюжэтныя вітражы.
Пранікнутае адзіным гатычным мастацка-стылявым зместам архітэктурнае асяроддзе створана і ў інтэр'еры храма, насычаным усімі атрыбутамі ўбрання і літургічнага начыння: ад алтара да падсвечніка, ад амбона да аргана. Афармленне інтэр'ера храма, прастора якога расчлянёна магутнымі слупамі на тры нефы і накрыта высокімі стральчатымі нервюрнымі на падпружных арках скляпеннямі, вычэрпвае ўсе магчымасці і жанры выяўленчага мастацтва: цалкам стварае ілюзію знаходжання ў сярэдневяковым гатычным саборы (гатычныя пучкі калон і нервюр асацыіруюцца з непраходным лясным гушчаром, з густым "скляпеннем" крон дрэў). 3 гэтых асацыяцый узнікае "лясная" тэорыя паходжання стылю, паэтычную інтэрпрэтацыю якой даў у свой час Гогаль. Эффект лёгкасці "ланцугоў" гатычнага інтэр'ера дасягаецца точанай і насычанай прафіліроўкай архітэктурных форм і дэталей дэкору. Уражальнае мастацкае афармленне суправаджае паломніка ад увахода да алтара і далей — да гукаў аргана на хорах. Усё гэта ў мастацтвазнаўстве называецца сінкрэтычнасцю — нерасчлянёнасцю жанраў мастацтва, іх непарыўным сінтэзам. І гэты архітэктурны манумент, напэўна, адзін з нешматлікіх, у якім эмацыянальны патэнцыял многіх жанраў мастацтва выкарыстоўваецца для дасягнення агульнай мэты і адзінага мастацка-эмацыянальнага эфекту, для максімальнага ўзмацнення боскасакральнай выразнасці збудавання. Тут жа і ідэальнае спалучэнне, і арганічная ўзаемасувязь манументальных (скляпенні і ўстоі нефаў) і малых ("гатычныя" алтары) архітэктурных форм, што не толькі не шкодзіць агульнай гармоніі, але і ўзносіць яе да вышыні сярэдневяковага мастацтва, у якім вялізныя архітэктурныя масы працягваюць жыццё ва ўсіх элементах літургічнага насычэння.
У стройную, упарадкаваную сістэму храмавай дэкарацыі ўключаны 12 скульптурных выяў апосталаў, размешчаных на міжнефавых апорных слупах. Яны абуджаюць глыбокую пашану і адчуванне ўрачыстага цырыманіялу рытуалу, кожнай з іх уласціва сур'ёзнае і глыбіннае ўнутранае жыццё. Падобнае ажыўленне сухой архітэктурнай формы нараджае ў ёй стыхію духоўнага жыцця, эмацыянальнай напружанасці, што захапляе наведвальнікаў.
На сценах бакавых нефаў размешчаны 14 стукавых барэльефных пано-стацый на тэму "Крыжовы шлях", выкананых ў высакароднай, пазбаўленай марнасці лепцы. Іконаграфічная праграма гэтых скульптурных пано, рытмічна "расселеных" па сценах сабора, аб'яднана адзіным біблейскім сюжэтным цыклам у цэласны і стройны ансамбль. Задача гэтых твораў мастацтва не вычэрпваецца толькі выкладаннем хрысціянскага веравучэння, дыдактычных ісцін, але заключаецца ў актыўным удзеле ў стварэнні вобразнай атмасферы каталіцкага храма.
Пад вокнамі цэнтральнага нефа дзесяць фрэскавых размалёвак на біблейскія сюжэты. Гэты ж сюжэтны цыкл працягваецца і ў аконных вітражах, якія выконваюць эстэтычную функцыю і надаюць інтэр'еру вясёлкавае асвятленне. Галоўны, два кулісныя і два бакавыя драўляныя алтары, амбон, спавядальні (канфесіяналі), лавы для вернікаў таксама выкананы ў вытанчаных формах готыкі. Над уваходам — хоры з арганам, гучанне якога ў інтэр'ерным антуражы прыводзіць наведвальніка да адчування эйфарыі ўрачыстай літургіі сярэдневяковага сабора. Для стварэння высокамастацкай атмасферы храма выкарыстаны ўсе сродкі мастацкай выразнасці — вітражы, фрэскі, скульптура, чаканка, разьба па дрэве, кераміка. Талент дойліда, мастакоў-дэкаратараў прымушае схіліцца перад гэтым музеем мастацтва.
Храм — адзін з нешматлікіх архітэктурных твораў перыяду эклектыкі, у якім усё, ад архітэктуры будынка да дробязі храмавага начыння, выканана ў адзіным стылі неаготыкі. Грандыёзная прастора гэтага храма служыць для ўрачыстых відовішчаў-богаслужэнняў, месцам сапраўднага непарыўнага і ўражальнага сінтэзу мастацтваў — архітэктуры, жывапісу, скульптуры, пластыкі малых форм, вітража, музычна-драматычных сродкаў літургіі. Спірытуалістычная накіраванасць і хрысціянскі сімвалізм каталіцкага храма атрымаў у інтэр'еры найбольш завершанае ўвасабленне. Усё гэта акаймоўвае храм нейкім гранічна напружаным "сілавым полем", якое ахоплівае наведвальніка даволі моцным эстэтычным уздзеяннем.
Велічны храм стаіць асобна, недалёка ад асноўнай забудовы вёскі, але пануе ў наваколлі. Вялізны архітэктурны манумент выкладзены з высакаякаснай чырвонай цэглы паводле старажытнага хрысціянскага канона трохнефавай двухвежавай базілікі з трансептам. Узлёту ўверх падпарадкавана ўся вертыкальна накіраваная архітэктурная кампазіцыя святыні: ад трох нізкіх гранёных апсід яна пераходзіць у працяглы манументальны карабель храма, накрыты высокім двухсхільным агніста-чырвоным чарапічным дахам. Апафеозам магутнага вертыкальнага руху франтальнай фасаднай плоскасці з'яўляецца дуплет высокіх трох'ярусных вежаў, завершаных востраканцовымі шатровымі шпілямі з крыжамі. Галоўны фасад вылучае выразны рытм шматлікіх праёмаў і дэкаратыўных элементаў. Гранёныя шпілі вежаў, ступеньчатыя контрфорсы, вімпергі, стральчатыя, запоўненыя арнаментальнымі мудрагелістымі пераплётамі праёмы і вітражнае акно-ружа па цэнтры, а таксама рытмічна ўкладзеная цэгла — усё падпарадкавана адзінай ідэі — ушанаванню Бога. Над галоўным уваходам размешчана керамічнае скульптурна-барэльефнае пано на біблейскі сюжэт (Хрыстос, які дабраслаўляе наведвальнікаў храма), над бакавымі — сюжэтныя вітражы.
Пранікнутае адзіным гатычным мастацка-стылявым зместам архітэктурнае асяроддзе створана і ў інтэр'еры храма, насычаным усімі атрыбутамі ўбрання і літургічнага начыння: ад алтара да падсвечніка, ад амбона да аргана. Афармленне інтэр'ера храма, прастора якога расчлянёна магутнымі слупамі на тры нефы і накрыта высокімі стральчатымі нервюрнымі на падпружных арках скляпеннямі, вычэрпвае ўсе магчымасці і жанры выяўленчага мастацтва: цалкам стварае ілюзію знаходжання ў сярэдневяковым гатычным саборы (гатычныя пучкі калон і нервюр асацыіруюцца з непраходным лясным гушчаром, з густым "скляпеннем" крон дрэў). 3 гэтых асацыяцый узнікае "лясная" тэорыя паходжання стылю, паэтычную інтэрпрэтацыю якой даў у свой час Гогаль. Эффект лёгкасці "ланцугоў" гатычнага інтэр'ера дасягаецца точанай і насычанай прафіліроўкай архітэктурных форм і дэталей дэкору. Уражальнае мастацкае афармленне суправаджае паломніка ад увахода да алтара і далей — да гукаў аргана на хорах. Усё гэта ў мастацтвазнаўстве называецца сінкрэтычнасцю — нерасчлянёнасцю жанраў мастацтва, іх непарыўным сінтэзам. І гэты архітэктурны манумент, напэўна, адзін з нешматлікіх, у якім эмацыянальны патэнцыял многіх жанраў мастацтва выкарыстоўваецца для дасягнення агульнай мэты і адзінага мастацка-эмацыянальнага эфекту, для максімальнага ўзмацнення боскасакральнай выразнасці збудавання. Тут жа і ідэальнае спалучэнне, і арганічная ўзаемасувязь манументальных (скляпенні і ўстоі нефаў) і малых ("гатычныя" алтары) архітэктурных форм, што не толькі не шкодзіць агульнай гармоніі, але і ўзносіць яе да вышыні сярэдневяковага мастацтва, у якім вялізныя архітэктурныя масы працягваюць жыццё ва ўсіх элементах літургічнага насычэння.
У стройную, упарадкаваную сістэму храмавай дэкарацыі ўключаны 12 скульптурных выяў апосталаў, размешчаных на міжнефавых апорных слупах. Яны абуджаюць глыбокую пашану і адчуванне ўрачыстага цырыманіялу рытуалу, кожнай з іх уласціва сур'ёзнае і глыбіннае ўнутранае жыццё. Падобнае ажыўленне сухой архітэктурнай формы нараджае ў ёй стыхію духоўнага жыцця, эмацыянальнай напружанасці, што захапляе наведвальнікаў.
На сценах бакавых нефаў размешчаны 14 стукавых барэльефных пано-стацый на тэму "Крыжовы шлях", выкананых ў высакароднай, пазбаўленай марнасці лепцы. Іконаграфічная праграма гэтых скульптурных пано, рытмічна "расселеных" па сценах сабора, аб'яднана адзіным біблейскім сюжэтным цыклам у цэласны і стройны ансамбль. Задача гэтых твораў мастацтва не вычэрпваецца толькі выкладаннем хрысціянскага веравучэння, дыдактычных ісцін, але заключаецца ў актыўным удзеле ў стварэнні вобразнай атмасферы каталіцкага храма.
Пад вокнамі цэнтральнага нефа дзесяць фрэскавых размалёвак на біблейскія сюжэты. Гэты ж сюжэтны цыкл працягваецца і ў аконных вітражах, якія выконваюць эстэтычную функцыю і надаюць інтэр'еру вясёлкавае асвятленне. Галоўны, два кулісныя і два бакавыя драўляныя алтары, амбон, спавядальні (канфесіяналі), лавы для вернікаў таксама выкананы ў вытанчаных формах готыкі. Над уваходам — хоры з арганам, гучанне якога ў інтэр'ерным антуражы прыводзіць наведвальніка да адчування эйфарыі ўрачыстай літургіі сярэдневяковага сабора. Для стварэння высокамастацкай атмасферы храма выкарыстаны ўсе сродкі мастацкай выразнасці — вітражы, фрэскі, скульптура, чаканка, разьба па дрэве, кераміка. Талент дойліда, мастакоў-дэкаратараў прымушае схіліцца перад гэтым музеем мастацтва.
Храм — адзін з нешматлікіх архітэктурных твораў перыяду эклектыкі, у якім усё, ад архітэктуры будынка да дробязі храмавага начыння, выканана ў адзіным стылі неаготыкі. Грандыёзная прастора гэтага храма служыць для ўрачыстых відовішчаў-богаслужэнняў, месцам сапраўднага непарыўнага і ўражальнага сінтэзу мастацтваў — архітэктуры, жывапісу, скульптуры, пластыкі малых форм, вітража, музычна-драматычных сродкаў літургіі. Спірытуалістычная накіраванасць і хрысціянскі сімвалізм каталіцкага храма атрымаў у інтэр'еры найбольш завершанае ўвасабленне. Усё гэта акаймоўвае храм нейкім гранічна напружаным "сілавым полем", якое ахоплівае наведвальніка даволі моцным эстэтычным уздзеяннем.
Крыніца:
А.М. Кулагін
Эклектыка
Мінск, Ураджай, 2000
Паведамленні
ks Józef Tyniec CSMA - proboszcz w latach 1989-1999
ks Zbigniew Draguła CSMA od 6 sierpnia 1999 ...
Ks.Franciszek Sokołowski jest moim krewnym.Był stryjem mojego
ojca Kazimierza Sokołowskiego,bratem mojego dziadka też Kazimierza Sokołowskiego.Mam 2 zdjęcia księd...
Witam! według spisu parafi Stare Wasiliszki w 1926 r proboszczem parafii był ksiądz Jan Matulewicz...
Wasiliszki Stare (Васілішкі) – parafia p.w. Św. Apostołów Piotra i Pawła
XV-XIX – drewniana świątynia
1485 – fundacja parafii
1673-1674 – ks. Symon Rodz...