Парк пры былой сядзібе Святаполк-Завадскіх | Крошын

Больш фотаздымкаў (10) >>

Сядзіба Святаполкаў-Завадскіх у Крошыне

Сядзіба Крошын належала ў XVIII—XIX ст. роду Прушынскіх, затым Валовічаў і, нарэшце, Радзівілаў з Паланэчкі. Па спадчыне двор перайшоў да дачкі знакамітага драматурга, кампазітара і грамадскага дзеяча Мацея Радзівіла Антаніны, замужняй за Казімерам Станіславам Гедройцам-Юрагам. У 1842 г. яе дачка выйшла замуж за Яўгена Роберта Святаполка-Завадскага, і з тых часоў да 1939 г. маёнтак знаходзіўся ва ўласнасці роду Святаполкаў-Завадзкіх.

Да 1-й сусветнай вайны ў Крошыне існаваў драўляны двухпавярховы палац з вежкай, які нагадваў сваёй архітэктурай хутчэй вілу, чым тыповую правінцыяльную сядзібу. Палац быў узведзены ў сярэдзіне XIX ст. на ўзвышэнні левага берага Шчары. Перад Крошынскім палацам існаваў шырокі двор, на якім збоку стаяў флігель.

Як сцвярджаюць пісьмовыя крыніцы, у Крошыне быў старадаўні абарончы палац-замак, аб чьм яшчэ ў сярэдзіне XIX ст. напаміналі рэшткі валоў, равоў і воднай сістэмы.

Крошынская рэзідэнцыя Святаполкаў-Завадскіх, якія з гонарам лічылі сябе нашчадкамі Рурыкавічаў і ўжывалі княжацкі тытул, размяшчалася ў вялікім пейзажным парку, дзе раслі старадаўнія дубы, таполі, ліпы, грабы, вольхі, клёны, ясені і вербы. На фоне векавых дрэў асабліва прывабны выгляд мела раскідзістая вярба, якая атрымала назву «Залатая». Парк з прагулачнымі алеямі і сцежкамі меў плошчу каля 7 га. У паўночна-ўсходнім кутку парку размяшчаўся фамільны склеп Юрагаў—Завадскіх. Палац меў 24 залы і пакоі, мастацкую майстэрню, бібліятэку і архіў. У майстэрні часта працаваў сын Яўгена Пётр (нарадзіўся ў 1847 г.). які быў жанаты з Марыяй Радзівіл. Ён быў адукаваны і выдатны майстар, намаляваў для Крошынскага і Юшкевіцкага касцёлаў некалькі абразоў, зрабіў праект хрысцільні (купелі), пакінуў шмат іншых прац, сабраў для бібліятэкі каля 2000 тамоў кніг, у т.л. рукапісных.

Да 1-й сусветнай вайны ў маёнтку акрамя работ Пятра захоўвалася таксама шмат іншых мастацкіх палотнаў, слуцкіх паясоў, калекцыя старадаўняй зброі, у т.л. шабля караля Яна Казіміра, фарфор з мясцовых фабрык.

У 1915 г. праз тэрыторыю сядзібы пралягала лінія фронту, у выніку чаго палац і двор былі спалены. У міжваенны перыяд гаспадары сядзібы пражывалі ў уцалелым флігелі.

У Крошын разам з паэтам Антонам Эдуардам Адынцом у 2-й палове XIX ст. прыязджаў, каб пакланіцца праху сваіх блізкіх, нацыянальны герой Чылі, прафесар мінералогіі, рэктар Чылійскага універсітэта ў Сант'яга Ігнат Дамейка, стрыечны брат Марылі Верашчакі, сябар Адама Міцкевіча, Яна Чачота, Тамаша Зана.

Вядома таксама, што дачка Мацея Радзівіла Антаніна была шчырай сяброўкай Марылі Верашчакі, вяла з ёю вялікую перапіску.

3 Крошынам звязаны імёны народнага майстра, паэта Паўлюка Багрыма, фалькларыста і этнографа М. Федароўскага і беларускага асветніка ксяндза Магнушэўскага.

На сённяшні дзень часткова захаваўся толькі парк. Фамільны склеп Завадскіх у пасляваенныя гады быў разрабаваны. У пачатку 1990-х гадоў каля дуба, нібыта пасаджанага А.Адынцом і I. Дамейкам, устаноўлена памятная дошка.

Крыніца:
Л.М. Несцярчук
Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны Х-ХХ стагоддзяў
Мінск, "БЕЛТА", 2002