Выбраныя здымкі
Руіны пабудовы 19 ст. на замчышчы Фота © К. Шастоўскі |
Сьвіслацкі замак у 17 ст. Рэканструкцыя С.А. Сергачова Фота © К. Шастоўскі |
Ліпень 2009 года Фота © Андрэй Кузьмін |
Свіслацкі замак існаваў у 12—17 ст. Гарадзішча «Замак», звязанае з гісторыяй Свіслачы, размешчана на мысе правага берага р. Бярэзіна, у якую справа ўпадае р. Свіслач. Старажытныя матэрыялы сведчаць пра існаванне тут яшчэ ў раннім жалезным веку паселішча культуры штрыхаванай керамікі. На мяжы 11—12 ст. на яго месцы ўзнік феадальны замак, што стаў цэнтрам Свіслацкага княства (з 15 ст. — цэнтрам воласці), якое спачатку ўваходзіла ў склад Менскага княства, а з 14 ст. — у ВКЛ. У сярэдзіне 17 ст. замкавая пляцоўка мела форму прамавугольніка, была аддзелена ад астатняга плато шырокім (каля 15 м) і дугападобным ровам і ўмацавана па краі земляным валам. Над узроўнем вады ў Свіслачы замчышча ўзвышалася на 12 м. Яго пляцоўка ў сярэдзіне 17 ст. мела памеры каля 72,8 х 63,5 м. Пазней, калі вал быў знівеліраваны, замкавая пляцоўка павялічылася, дасягнуўшы памераў 77 х 67 м (паводле П.А. Рапапорта) ці 70 х 70 м (паводле Э.М. Загарульскага). Л.Д. Побаль падае лічбу 80 х 75 м. У выніку праведзеных у 1962 Загарульскім археалагічных раскопак выяўлена, што ў 1-й палове 13 ст. замак быў спалены. Потым яго разам з горадам разбурылі ў 1506 крымскія татары і ў 1535 маскоўскія войскі.
Ужо ў 1501 Свіслацкі замак меў агнястрэльную зброю, у т.л. гарматы. Паводле плана 1647, зробленага ўладальнікам Свіслачы князям Багуславам Радзівілам, у драўляным замку меліся 3 вежы, у т.л. ўязная брама, і 2 участкі сцен-гародняў даўжынёй 39 м і 35,8 м. План і ўсе пабудовы на ім вычарчаны ў маштабе. 2 вежы (7 х 7 м кожная) стаялі з боку р. Свіслач, цераз якую быў наведзены мост. Прыблізна такія памеры мела і ўязная замкавая брама. На самым мысе свіслацкага замка размешчана пабудова ў форме прамавугольніка, да якой прымыкалі праслы замкавых сцен. Памеры будынка (каля 12,7 х 11,7 м) не дазваляюць лічыць яго 4-й вежай (відаць, гэта дом адміністратара). На другім плане Радзівіла, акрамя замка, пазначаны і ўчастак тэрыторыі паміж Бярэзінай і Свіслаччу. У месцы найбольш блізкага працякання рэк адна каля адной знаходзіліся земляны вал з брамай і абарончы роў, які запаўняўся водамі рэк. Верагодна, гэта была адна з гарадскіх брам. Другая размяшчалася з боку моста цераз р. Свіслач. У час вайны 1648—51 паўстанцкі атрад палкоўніка Г. Бута колькасцю каля 1 тыс. чалавек заняў у 1648 Свіслач. Паколькі Бут пасылаў частку людзей у Ігумен за порахам, можна меркаваць, што захоплены цэйхгауз замка быў невялікі. У вайну Маскоўшчыны з Рэччу Паспалітай 1654—67 без вялікіх намаганняў «Иван Золоторенко город Свислочь взял... в сентябре 1654 г.». З таго часу ў дакументах звесткі пра Свіслацкі замак больш не сустракаюцца.
У 19 ст. на замчышчы быў пабудаваны мураваны будынак, руіны якога захаваліся дагэтуль. Верагодна пабудова мела гаспадарчае прызначэнне, і адносілася да сядзібнага двара, які знаходзіўся за межамі пляцоўкі замчышча. Уладальнік сядзібы пакуль не вядомы.
Ужо ў 1501 Свіслацкі замак меў агнястрэльную зброю, у т.л. гарматы. Паводле плана 1647, зробленага ўладальнікам Свіслачы князям Багуславам Радзівілам, у драўляным замку меліся 3 вежы, у т.л. ўязная брама, і 2 участкі сцен-гародняў даўжынёй 39 м і 35,8 м. План і ўсе пабудовы на ім вычарчаны ў маштабе. 2 вежы (7 х 7 м кожная) стаялі з боку р. Свіслач, цераз якую быў наведзены мост. Прыблізна такія памеры мела і ўязная замкавая брама. На самым мысе свіслацкага замка размешчана пабудова ў форме прамавугольніка, да якой прымыкалі праслы замкавых сцен. Памеры будынка (каля 12,7 х 11,7 м) не дазваляюць лічыць яго 4-й вежай (відаць, гэта дом адміністратара). На другім плане Радзівіла, акрамя замка, пазначаны і ўчастак тэрыторыі паміж Бярэзінай і Свіслаччу. У месцы найбольш блізкага працякання рэк адна каля адной знаходзіліся земляны вал з брамай і абарончы роў, які запаўняўся водамі рэк. Верагодна, гэта была адна з гарадскіх брам. Другая размяшчалася з боку моста цераз р. Свіслач. У час вайны 1648—51 паўстанцкі атрад палкоўніка Г. Бута колькасцю каля 1 тыс. чалавек заняў у 1648 Свіслач. Паколькі Бут пасылаў частку людзей у Ігумен за порахам, можна меркаваць, што захоплены цэйхгауз замка быў невялікі. У вайну Маскоўшчыны з Рэччу Паспалітай 1654—67 без вялікіх намаганняў «Иван Золоторенко город Свислочь взял... в сентябре 1654 г.». З таго часу ў дакументах звесткі пра Свіслацкі замак больш не сустракаюцца.
У 19 ст. на замчышчы быў пабудаваны мураваны будынак, руіны якога захаваліся дагэтуль. Верагодна пабудова мела гаспадарчае прызначэнне, і адносілася да сядзібнага двара, які знаходзіўся за межамі пляцоўкі замчышча. Уладальнік сядзібы пакуль не вядомы.
Крыніца:
Міхась Ткачоў
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. Т.6.
Мінск, "Беларуская Энцыклапедыя", 2004