Палац Радзівілаў | Паланэчка

Палац Радзівілаў у Паланэчцы

У Паланэчцы над невялікай р. Дзвеяй (Змейкай), прытокам р. Ушы захаваўся ўнікальны палацава-паркавы ансамбль. Землі маёнтка Паланэчка належалі ў 1428 г. Ульяне Гальшанскай, жонцы вялікага князя ВКЛ Вітаўта, затым — роду Рудамінаў-Душацкіх, а з 2-й паловы XVIII ст. да 1939 г. Паланэчка была ва ўласнасці Радзівілаў.

Палац у Паланэчцы на малюнку Напалеона Орды. Выгляд з боку пад'ездаГод: 1876

Першым уладальнікам яе стаў князь Мацей Радзівіл (1749—1800), кашталян віленскі, знакаміты паэт, публіцыст, грамадскі дзеяч ВКЛ, павенчаны з Альжбетай з заможнага роду Хадкевічаў. Затым Паланэчкай валодалі сын Мацея Канстанцый (надзвычай адукаваны чалавек, узначальваў антыпрыгонніцкае Патрыятычнае таварыства на Літве, шмат зрабіў для развіцця беларускай культуры), потым яго ўнук, таксама Мацей, і сын Мацея Альберт Станіслаў (1858—1927), які выехаў у Амерыку, перапісаўшы сядзібу брату Уладзіславу Радзівілу (1909), павенчанаму з князёўнай Ганнай Марыяй Чартарыйскай. Яны былі апошнімі гаспадарамі Паланэчкі. Ансамбль уключаў палац, аранжарэю, уязную браму, млын, парк, капліцу-пахавальню. Пабудаваны ў канцы XVIII — пачатку XIX ст. у стылі ампір, палац быў вядомы раскошай і ўбранствам, вельмі багатай бібліятэкай, архівам і калекцыямі мастацкіх твораў і манет.

Палац Радзівілаў у ПаланэчцыФота © Кузіч Мікола | Дата: 08/08/2009

Мураваны палац мае сіметрычна-восевую кампазіцыю, у цэнтры дамінуе двухпавярховы амаль квадратны будынак, да якога праз галерэі далучаны квадратныя ў плане аднапавярховыя флігелі. Пазней тут была пабудавана аранжарэя ў стылі неаготыкі (не захавалася). Цэнтральная частка галоўнага фасада палаца вылучана плоскімі пілястрамі, дэкарыравана гермамі і завершана трохвугольным франтонам (адноўлены з сілікатнай цэглы на мяжы ХХ і ХХІ стст.), на тымпане якога быў ляпны герб Радзівілаў, завершаны вянком. У пасляваенны час першапачатковая планіроўка палаца была значна зменена, да мінімуму спрошчана.

Цэнтральная частка галоўнага фасада з гермаміФота © Арцём Аблажэй | Дата: 17/11/2011

У бібліятэцы змяшчалася каля 4000 тамоў унікальнага кнігазбору. У капліцы меўся абразок Божай Маці, падараваны Янам III, і драўляны крыжык, прывезены з іерусалімскіх храмаў у 1584 г. У палацы вісеў партрэт маладога Мікалая Каперніка і 38 партрэтаў прадстаўнікоў роду Радзівілаў, шмат работ вядомых мастакоў: Бацарэлы, Лампегі, Пешкі і Рустэма, а таксама шэраг габеленаў.

Палац і тэрасы перад ім на здымку пач. 20 ст.Дата: ca. 1910

Палац ахінаў вялікі парк пейзажна-рэгулярнай планіроўкі, які складаўся з дзвюх частак. Пейзажная частка з сажалкай размешчана перад палацам на чатырох тэрасах, якія спускаліся да ракі. Верхняя тэраса па перыметры была абсаджана чорнай таполяй. На газоне перад палацам існаваў сонечны гадзіннік. Алея па падоўжнай восі палаца ішла праз парк да капліцы-пахавальні, у якой навечна спачыў заснавальнік палаца.

Погляд на палац ад захадуФота © Арцём Аблажэй | Дата: 17/11/2011

Перад палацам былі ўязныя вароты з вазамі ў стылі ампір. Палац — характэрны ўзор забудовы сядзібна-паркавага ансамбля з рысамі архітэктуры позняга класіцызму. Унесены ў спіс гісторыка-культурнай спадчыны Рэспублікі Беларусь. Тройчы ваенныя ліхалецці (канец XIX ст., 1917, 1943 гг.) наносілі вялікую шкоду і разбурэнні Паланэцкаму палацу, але ён пастаянна аднаўляўся. Пасля вайны 1939-45 гг. у ім была размешчана сярэдняя школа. З 1990-х гг. стаіць у занядбаным стане.

Крыніца:
Л.М. Несцярчук
Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны Х-ХХ стагоддзяў
Мінск, "БЕЛТА", 2002