Палацава-паркавы ансамбль Лашкевічаў | Стайкі

Больш фотаздымкаў (20) >>

Сядзіба Пушкіных і Лашкевічаў у Стайках

У 1563 г. Гусэйн Малікбаш, прадстаўнік татарскага княжаскага роду, аседлага на Літве, "... в немалые и долги попал и не маючи чым тых долговъ платити, спустил и на вечность есми продал пану Богушу Олекъсеевичу Овъсянику двурец мой Стайский... з селидбою дворною, с огороды овощовыми, з навозы, полми, сеножатми, з болоты, з гаи, з лесы... и со... дворными, з бояры путными и усими людми тягълыми и з их детьми...". У 1571 г. стайкаўскі двор стаў уласнасцю Яўстафія Валовіча, падканцлера ВКЛ, старосты берасьцейскага й кобрынскага. У 18 ст. Стайкі - уладанне Лопацей. У 1787 г. маёнтак Зарас ці Стайкі ў Міхала Лопаця набыў староста карпецкі Тамаш Здань Пушкін. Першае згадванне аб Пушкіных на тэрыторыі сучаснай Беларусі адносіцца да 1514 г.: "Пушкин Тимофей Михайлович. Москвичь вязень, въ Слонимъ въ княтствъ...". Верагодна, палонены ў знакамітую Аршанскую бітву Цімафей Пушкін вырашыў застацца на Літве. Гэтыя Пушкіны з адной галін роду, да якога належыў і расейскі паэт А.С. Пушкін.

У пачатку Пушкіных роду Ястрабец, адпаведна запісу у кнізе канцэлярыі ВКЛ за 1641 г., быў баярын Здань Пушкін, шляхціч Амсціслаўскага ваяводства. Ад Тамаша Зданя, сына Паўла Пушкіна, маёнтак Стайкі пераходзіў да наступных пераемнікаў па мужчынскай лініі: Язэпа, сына Тамаша Зданя; унукаў Рафала (н. 1786) і Януарыя (н. 1789); Тамаша Калікста (н. 1823), сына Рафала. Яны ўвесь час жылі ў Стайках, хрышчэнне бралі ў Крошынскім касцёле.

Уласнасцю рода Пушкіных з часам сталі маёнтак Мярулін, як пасаг Ганны з Чалкевічаў, жонкі Рафала і маёнтак Цыневічы, выдзелены па суду з маёнтка Каросна Дамейкаў (Данейкаў?). Тамаш Калікст Рафалавіч Пушкін, атрымаўшы пасведчанне на валоданне Стайкамі, быў апошнім гаспадаром сядзібы. У 1876 г. маёнтку належала 654 дзесяціны зямлі.

Пасля 1876 г. Стайкі перайшлі да Лашкевічаў. Род Лашкевічаў паходзіць ад Івана Ляшко, які атрымаў па прывілею Жыгімонта Аўгуста зямлю ў Чачэрскім старостве. Адгалінаванні роду Лашкевічаў валодалі маёнткамі на Барысаўшчыне, Аршаншчыне, Бабруйшчыне. У апошнюю чвэрць 19 ст. Лашкевічы з'явіліся ў Навагрудзкім павеце. У 1911 г. маёнтак Стайкі належыў Адольфу Іосіфавічу, у 1914 г. - Наталле Грацыанаўне.

На пачатку 20 ст. Лашкевічы перабудавалі старую сядзібу Пушкіных. Ад старых пабудоў засталіся толькі некаторыя гаспадарчыя пабудовы. Новы двор уключаў сядзібны дом, стары парк, сад, сыраварню, ляднік, жылыя флігелі, цагельны завод, гаспадарчы двор.

Сядзіба займае маляўнічую тэрыторыю над р. Мейкай. Да нашага часу збярогся маляўнічы парк, закладзены яшчэ Пушкінымі. Мураваны палац быў закладзены ў мяжы 19 і 20 стст. Будынак замкавай формы, мае элементы эклектыкі. Асацыяцыі са старажытным замкам выклікае даволі высокая псеўдагатычная вежка, размешчаная на правым баку палаца. Палац двухпавярховы, у плане прамавугольны. Цэнтральная частка галоўнага фасада акцэнтавана неглыбокім рызалітам, завершаным дэкарыраваным шчытком. Цэнтральны ўваход вылучаны парадным ганкам з тэрасай. Пасля другой сусветнай вайны тут была размешчана школа.

Акрамя сядзібнага дома часткова збярогся будынак былой афіцыны, які стаіць побач. Каля дарогі ў даволі добрым стане захаваўся склеп, арачныя скляпенні якога (каля 6 м) выкладзены з цэглы. На поўдзень ад парка за р. Мейкай стаіць мураваны флігель. Водная сістэма каналаў абмялела і страціла колішні выгляд.

Пасля перасялення школы ў новы будынак палац знаходзіцца ў занядбаным стане. Некалькі гадоў таму камісія з Берасьця не знайшла палац вартым уключэння ў спіс архітэктурных помнікаў, і пакінула яго на руйнаванне часам.

Крыніца:
А.Т. Федорук
Старинные усадьбы Берестейщины
Мінск, "Беларуская энцыклапедыя", 2004

Л.М. Несцярчук
Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны Х-ХХ стагоддзяў
Мінск, "БЕЛТА", 2002