Выбраныя здымкі
Фота © Алена Паўлоўская | Дата: 2014-06-29
Капліца-пахавальня Ваньковічаў Фота © Віктар Валынец | Дата: 26.05.2012
Капліца-пахавальня Ваньковічаў Фота © Віктар Валынец | Дата: 26.05.2012
У другой палове 15 ст. маёнтак належаў віленскаму старасце Войцэху Манівіду. З 1563 г. гэта ўладанне Альбрэхта Гаштальда, затым Радзівілаў, з 17 ст. - Валадковічаў, Філіповічаў. Сядзіба вядома па Інвентары 1651 г. Прыкладна ў пачатку 19 ст. адышла да Ваньковічаў. Апошнім уладальнікам быў Лявон Ваньковіч (1874-1949), якому належылі таксама Смілавічы, Шыпяны, Алесіна і інш.
Сядзіба, якая захавалася па наш час, фарміравалася Ваньковічамі прыкладна ў пачатку 19 ст. у стылі класіцызму. Яна займае тэрасу і пойму невялікай рэчкі Ваўмянка. Геамарфалагічнымі ўмовамі мясцовасці вызначаецца планіроўка сядзібы, якая ўключае парадны двор, парк і сад, ахопленыя складанымі ахоўнымі пасадкамі, вялікі вадаём і гаспадарчы двор. Парадная частка сфарміравана на найбольш прыпаднятым, са значным перападам вышыні ў адносінах да поймы, участку тэрасы, што забяспечвала далёкія перспектывы.
Комплекс уключае сядзібны дом, размешчаны насупраць яго флігель, службовы корпус, капліцу. Кампазіцыйнае ядро архітэктурна-паркавага комплексу - невялікі мураваны сядзібны дом. Гэта двухпавярховы, прамавугольны ў плане будынак на высокім цокалі пад вальмавым дахам. Дом мае магутнае канструктыўнае вырашэнне - яго сцены дасягаюць метровай таўшчыні. Яны рытмічна расчлянёныя прамавугольнымі аконнымі праёмамі ў простых налічніках з руставанымі перамычкамі і сандрыкамі. Па вертыкалі сцены расчлянёныя міжпаверхавай цягай, завяршаюцца прафіляваным карнізам. Вось сіметрыі галоўнага фасада вылучалася класічным чатырохкалонным порцікам (не захаваўся). У цэнтры будынка вестыбюль з міжпаверхавай трохмаршавай лесвіцай на двух магутных слупах і квадратная ў плане парадная зала на тры акны. Калідорная планіроўка дома ідэнтычная па паверхах. Пад будынкам - скляпенчатыя сутарэнні. Дом размешчаны ў глыбіні парку, парадным фасадам павёрнуты да ўязной алеі і паркавага масіва. Пазней уздоўж грэбеня тэрасы быў пабудаваны другі аднапавярховы мураваны дом з мансардай, які ў апошні час выкарыстоўваўся як асноўны. Першы быў прыстасаваны пад жыллё для батракоў. На першым паверсе працаваў маслазавод, у сувязі з чым у паўднёвым фасадзе былі прабітыя дадатковыя дзверы.
Парадны партэр сядзібы мае ў плане форму выцягнутага прамавугольніка з традыцыйным кругам. У яго афармленні выкарыстоўваліся рабаткі з разнастайным складам кветкавых раслін, якія традыцыйна разводзіліся да апошняга часу: піёны, флоксы, календула, белыя астры, ільвіны зеў, маціёла і інш. На газоне салітэрам расце ліпа, пасаджаная, мабыць, яшчэ Філіповічамі. Яе ўзрост - 200 гадоў, вышыня 24 м., дыяметр ствала - 114 см. Дрэва велічна ўзвышаецца на штучна насыпаным пагорачку, дамінуючы на прасторным партэры.
Планіроўка партэра зменена сучаснай лінейнай двухраднай пасадкай ліпы, рады якой разыходзяцца ад цэнтра і закрываюць фасад сядзібных дамоў. Пасля пабудовы новага будынку школы планіроўка парку была парушана.
Парадная частка сядзібы крыху прыпаднятая ў параўнанні з прылягаючым наваколлем, што запяспечвала добрую панараму агляду. Гэтаму спрыяла вялікая паляна ўнізе, у пойме ракі, за якой цягнуліся палі. Паўднёва-заходнюю перспектыву састаўляў вялікі вадаём падпруднага паходжання. Акцэнтам перспектывы з'яўлялася пабудаваная ў эклектычных формах капліца з чырвонай цэглы (захаваліся руіны). Уздоўж ракі раслі адзіночныя дрэвы з падрэзанай кронай. Краявіднымі пляцоўкамі парка служылі альтанкі, сіметрычна размешчаныя ля схіла тэрасы з двух бакоў новага сядзібнага дома, а таксама дамба на рацэ.
З усходняга боку да параднага двара прымыкалі сады. На месцы сада зараз вялікая паляна. Вакал сада праходзіў прагулачны маршрут. Ясені, клёны, ліпы, што вызначаюць ягоны напрамак, адрозніваюцца магутнасцю і высокай дэкаратыўнасцю. З заходняга боку дрэвы растуць не строга ўздоўж прамога напрамку, а трохі раскінута, што павышае маляўнічасць маршрута. Магутныя ствалы экзатычна схіленыя ў розныя бакі, кроны звісаюць, вышыня асобных ясеняў дасягае 30 м. З паўночнага боку добра захавалася шырокая алея клёнаў, на асобных участках - ясеняў і ялін. Да яе далучаецца невялікі лясны масіў. Гэта найбольш аддалённая, ціхая частка парка.
За садамі, пачынаючы з гаспадарчай зоны, цягнуцца ў выглядзе шырокай паласы паркавыя насаджэнні, якія займаюць ўсходнюю і паўночную часткі сядзібы. Парк радыяльна рассякаецца дзвума алеямі. Першая з іх - злегку хвалістая, шырокая (10м.) - служыла парадным уездам. Была абсаджана ў асноўным ялінамі, клёнамі і ясенямі (захаваліся два буйныя дуплаватыя дрэвы, з дыяметрамі ствалоў 1,1 і 1,27 м.). З адпадам большасці дрэў дарога страціла былую выразнасць. Уезд фіксіраваўся магутнымі ліпамі (захаваліся пні), паміж якімі стаяла брама з трох пілонаў. Дарога, маляўніча абсаджаная ліпамі і клёнамі, выводзіла на партэр.
Другая алея была аформлена трыма радамі ялін. Шырына паміж радамі - 10 і 15 метраў. На месцы выпаўшых дрэў у апошні час пасаджаны новыя.
У паркавым масіве паміж алеямі і на прылягаючых участках пераважалі яліны. З ялінамі спалучаліся ясені, клёны, ліпы. З вонкавага боку масіў ахопліваўся лінейнай пасадкай ялін. Маляўнічасць паркавых пейзажаў абумоўлівалася рэдкастойнымі буйнымі дрэвамі і чыстым злакавым газонам, па якім пятлялі сцежкі. Іх малюнак страчаны. Старыя дрэвы ў большасці сваёй выпалі. Развіўся буйны падрост семяннога і вегетатыўнага паходжання ясеню, ліпы, клёну, які дасягае ў вышыню 15-20 метраў. У пойме масіў завершаны невялікімі групамі дрэў, у асноўным - з ліпы, клёну, ясеня і ялін. Замыкаюцца групы паасобнымі лістоўніцамі.
Частка сядзібы за домам вырашана ў выглядзе заніжанага газона з адзіночнымі дрэвамі клёну. З усходняга боку прастора абмяжоўваецца флігелем-кухняй. Гэта прамавугольны ў плане аднапавярховы будынак пад двухсхільным дахам. Яго архітэктурным упрыгожваннем з'яўляецца вуглавы руст сцен і буйны прафіляваны карніз у іх завяршэнні. Уваход на парадным фасадзе вылучаецца двума пілястрамі. За флігелем, бліжэй да вадаёму, размешчаны стары драўляны жылы дом.
Сядзіба, якая захавалася па наш час, фарміравалася Ваньковічамі прыкладна ў пачатку 19 ст. у стылі класіцызму. Яна займае тэрасу і пойму невялікай рэчкі Ваўмянка. Геамарфалагічнымі ўмовамі мясцовасці вызначаецца планіроўка сядзібы, якая ўключае парадны двор, парк і сад, ахопленыя складанымі ахоўнымі пасадкамі, вялікі вадаём і гаспадарчы двор. Парадная частка сфарміравана на найбольш прыпаднятым, са значным перападам вышыні ў адносінах да поймы, участку тэрасы, што забяспечвала далёкія перспектывы.
Комплекс уключае сядзібны дом, размешчаны насупраць яго флігель, службовы корпус, капліцу. Кампазіцыйнае ядро архітэктурна-паркавага комплексу - невялікі мураваны сядзібны дом. Гэта двухпавярховы, прамавугольны ў плане будынак на высокім цокалі пад вальмавым дахам. Дом мае магутнае канструктыўнае вырашэнне - яго сцены дасягаюць метровай таўшчыні. Яны рытмічна расчлянёныя прамавугольнымі аконнымі праёмамі ў простых налічніках з руставанымі перамычкамі і сандрыкамі. Па вертыкалі сцены расчлянёныя міжпаверхавай цягай, завяршаюцца прафіляваным карнізам. Вось сіметрыі галоўнага фасада вылучалася класічным чатырохкалонным порцікам (не захаваўся). У цэнтры будынка вестыбюль з міжпаверхавай трохмаршавай лесвіцай на двух магутных слупах і квадратная ў плане парадная зала на тры акны. Калідорная планіроўка дома ідэнтычная па паверхах. Пад будынкам - скляпенчатыя сутарэнні. Дом размешчаны ў глыбіні парку, парадным фасадам павёрнуты да ўязной алеі і паркавага масіва. Пазней уздоўж грэбеня тэрасы быў пабудаваны другі аднапавярховы мураваны дом з мансардай, які ў апошні час выкарыстоўваўся як асноўны. Першы быў прыстасаваны пад жыллё для батракоў. На першым паверсе працаваў маслазавод, у сувязі з чым у паўднёвым фасадзе былі прабітыя дадатковыя дзверы.
Парадны партэр сядзібы мае ў плане форму выцягнутага прамавугольніка з традыцыйным кругам. У яго афармленні выкарыстоўваліся рабаткі з разнастайным складам кветкавых раслін, якія традыцыйна разводзіліся да апошняга часу: піёны, флоксы, календула, белыя астры, ільвіны зеў, маціёла і інш. На газоне салітэрам расце ліпа, пасаджаная, мабыць, яшчэ Філіповічамі. Яе ўзрост - 200 гадоў, вышыня 24 м., дыяметр ствала - 114 см. Дрэва велічна ўзвышаецца на штучна насыпаным пагорачку, дамінуючы на прасторным партэры.
Планіроўка партэра зменена сучаснай лінейнай двухраднай пасадкай ліпы, рады якой разыходзяцца ад цэнтра і закрываюць фасад сядзібных дамоў. Пасля пабудовы новага будынку школы планіроўка парку была парушана.
Парадная частка сядзібы крыху прыпаднятая ў параўнанні з прылягаючым наваколлем, што запяспечвала добрую панараму агляду. Гэтаму спрыяла вялікая паляна ўнізе, у пойме ракі, за якой цягнуліся палі. Паўднёва-заходнюю перспектыву састаўляў вялікі вадаём падпруднага паходжання. Акцэнтам перспектывы з'яўлялася пабудаваная ў эклектычных формах капліца з чырвонай цэглы (захаваліся руіны). Уздоўж ракі раслі адзіночныя дрэвы з падрэзанай кронай. Краявіднымі пляцоўкамі парка служылі альтанкі, сіметрычна размешчаныя ля схіла тэрасы з двух бакоў новага сядзібнага дома, а таксама дамба на рацэ.
З усходняга боку да параднага двара прымыкалі сады. На месцы сада зараз вялікая паляна. Вакал сада праходзіў прагулачны маршрут. Ясені, клёны, ліпы, што вызначаюць ягоны напрамак, адрозніваюцца магутнасцю і высокай дэкаратыўнасцю. З заходняга боку дрэвы растуць не строга ўздоўж прамога напрамку, а трохі раскінута, што павышае маляўнічасць маршрута. Магутныя ствалы экзатычна схіленыя ў розныя бакі, кроны звісаюць, вышыня асобных ясеняў дасягае 30 м. З паўночнага боку добра захавалася шырокая алея клёнаў, на асобных участках - ясеняў і ялін. Да яе далучаецца невялікі лясны масіў. Гэта найбольш аддалённая, ціхая частка парка.
За садамі, пачынаючы з гаспадарчай зоны, цягнуцца ў выглядзе шырокай паласы паркавыя насаджэнні, якія займаюць ўсходнюю і паўночную часткі сядзібы. Парк радыяльна рассякаецца дзвума алеямі. Першая з іх - злегку хвалістая, шырокая (10м.) - служыла парадным уездам. Была абсаджана ў асноўным ялінамі, клёнамі і ясенямі (захаваліся два буйныя дуплаватыя дрэвы, з дыяметрамі ствалоў 1,1 і 1,27 м.). З адпадам большасці дрэў дарога страціла былую выразнасць. Уезд фіксіраваўся магутнымі ліпамі (захаваліся пні), паміж якімі стаяла брама з трох пілонаў. Дарога, маляўніча абсаджаная ліпамі і клёнамі, выводзіла на партэр.
Другая алея была аформлена трыма радамі ялін. Шырына паміж радамі - 10 і 15 метраў. На месцы выпаўшых дрэў у апошні час пасаджаны новыя.
У паркавым масіве паміж алеямі і на прылягаючых участках пераважалі яліны. З ялінамі спалучаліся ясені, клёны, ліпы. З вонкавага боку масіў ахопліваўся лінейнай пасадкай ялін. Маляўнічасць паркавых пейзажаў абумоўлівалася рэдкастойнымі буйнымі дрэвамі і чыстым злакавым газонам, па якім пятлялі сцежкі. Іх малюнак страчаны. Старыя дрэвы ў большасці сваёй выпалі. Развіўся буйны падрост семяннога і вегетатыўнага паходжання ясеню, ліпы, клёну, які дасягае ў вышыню 15-20 метраў. У пойме масіў завершаны невялікімі групамі дрэў, у асноўным - з ліпы, клёну, ясеня і ялін. Замыкаюцца групы паасобнымі лістоўніцамі.
Частка сядзібы за домам вырашана ў выглядзе заніжанага газона з адзіночнымі дрэвамі клёну. З усходняга боку прастора абмяжоўваецца флігелем-кухняй. Гэта прамавугольны ў плане аднапавярховы будынак пад двухсхільным дахам. Яго архітэктурным упрыгожваннем з'яўляецца вуглавы руст сцен і буйны прафіляваны карніз у іх завяршэнні. Уваход на парадным фасадзе вылучаецца двума пілястрамі. За флігелем, бліжэй да вадаёму, размешчаны стары драўляны жылы дом.
Крыніца:
А.Т. Федорук
Старинные усадьбы Минского края
Полифакт, Минск, 2000
А.И. Валаханович, А.Н. Кулагин
Дзержинщина
Минск, Наука и техника, 1986
Пераклад:
Грода Надзея