Выбраныя здымкі
Фота © К. Шастоўскі |
Фота © К. Шастоўскі |
Фота © К. Шастоўскі |
Валожын. Горад з адзінаццацітысячным насельніцтвам, былое мястэчка Вялікага Княства Літоўскага, былы цэнтр еўрапейскай іудзейскай адукацыі... Амаль усё ў гісторыі гэтага горада звязана з яўрэямі, якія ў асобныя моманты складалі пераважную большасць насельніцтва гарадка. Сёння ў Валожыне засталося чатыры-пяць яўрэйскіх сем'яў. Большасць з якіх - прыезджыя. Але ў кожным камені брукаванак Валожына, у старых дамах жыве памяць аб тым, калі на скрыжаваннях вуліц, у шматлікіх крамках гучаў разам з беларускай і польскай мовамі - ідзіш. На жаль, памяць часта суседнічае з бяспамяцтвам.
Амаль у цэнтры горада месцяцца яўрэйскія могілкі, апошняе пахаванне на якіх было зроблена ў 1957 годзе, калі памерла Сара Беркаўна Гафштэйн, пражыўшы на свеце 71 год. Яна была апошнім, хто знайшоў тут свой прытулак. Ёй яшчэ пашчасціла. Пашчасціла, што сучасныя вандалы не вывернулі з коранем помнік, адправіўшы на падмурак. Пашчасціла, што перажыла тысячы тых валожынскіх яўрэяў, якія былі спаленыя і расстраляныя ў Валожыне ў саракавыя гады немцамі. Пашчасціла, што за яе пахаваннем цяпер штогод даглядае яўрэйская моладзь, якая часам прыязджае з Мінска. Але што могуць зрабіць яўрэйскія дзеткі, прыехаўшы на колькі гадзін у Валожын дзеля догляду магіл? Што можа зрабіць адзін з апошніх носьбітаў ідзішу не толькі ў Валожыне, а магчыма і ў Беларусі, васьмідзесяцігадовы даглядчык могілак Міхаіл Эльтэрман, з тымі вандаламі, якія і сёння перакульваюць надмагільныя камяні, выпасваюць коз на людскіх касцях?
Міхаіл Эльтэрман прыехаў у Валожын у пяцідзесятых з Гарадка пад Маладзечнам. Сёння Міхаіл Нотавіч даглядае могілкі, дзе пахаваныя разам з простымі гараджанамі і заснавальнікі Валожынскага ешыбота, чые імёны святыя для іудзеяў ва ўсім свеце. Ці думаў хто, што такой застанецца памяць тым валожынцам, што хадзілі тут, па гэтых вуліцах, дыхалі гэтым паветрам, працавалі, нараджалі дзяцей і марылі аб зямлі абяцанай? Відаць, заставаліся б гэтыя могілкі увогуле без увагі, калі б тут не былі пахаванымі продкі Шымона Перэса - выхадца з суседняга Вішнева і які тут быў падчас свайго візіту на Беларусь.
Амаль у цэнтры горада месцяцца яўрэйскія могілкі, апошняе пахаванне на якіх было зроблена ў 1957 годзе, калі памерла Сара Беркаўна Гафштэйн, пражыўшы на свеце 71 год. Яна была апошнім, хто знайшоў тут свой прытулак. Ёй яшчэ пашчасціла. Пашчасціла, што сучасныя вандалы не вывернулі з коранем помнік, адправіўшы на падмурак. Пашчасціла, што перажыла тысячы тых валожынскіх яўрэяў, якія былі спаленыя і расстраляныя ў Валожыне ў саракавыя гады немцамі. Пашчасціла, што за яе пахаваннем цяпер штогод даглядае яўрэйская моладзь, якая часам прыязджае з Мінска. Але што могуць зрабіць яўрэйскія дзеткі, прыехаўшы на колькі гадзін у Валожын дзеля догляду магіл? Што можа зрабіць адзін з апошніх носьбітаў ідзішу не толькі ў Валожыне, а магчыма і ў Беларусі, васьмідзесяцігадовы даглядчык могілак Міхаіл Эльтэрман, з тымі вандаламі, якія і сёння перакульваюць надмагільныя камяні, выпасваюць коз на людскіх касцях?
Міхаіл Эльтэрман прыехаў у Валожын у пяцідзесятых з Гарадка пад Маладзечнам. Сёння Міхаіл Нотавіч даглядае могілкі, дзе пахаваныя разам з простымі гараджанамі і заснавальнікі Валожынскага ешыбота, чые імёны святыя для іудзеяў ва ўсім свеце. Ці думаў хто, што такой застанецца памяць тым валожынцам, што хадзілі тут, па гэтых вуліцах, дыхалі гэтым паветрам, працавалі, нараджалі дзяцей і марылі аб зямлі абяцанай? Відаць, заставаліся б гэтыя могілкі увогуле без увагі, калі б тут не былі пахаванымі продкі Шымона Перэса - выхадца з суседняга Вішнева і які тут быў падчас свайго візіту на Беларусь.
Аляксандр МАНЦЭВІЧ
Рэгіянальная газета