Гара Сьвятая (Дзяржынскага) | Скірмантава

Больш фотаздымкаў (4) >>

Памятаю, нехта казаў, што ўсё самае значнае й цікавае звычайна канцэнтруецца ў сталіцах. Напэўна, той нехта быў не беларус. Бо беларус, нават самы савецкі, ведае, што госьця свайго ці то з Арбату, ці то з Манмартру трэба везьці ў Мір, Нясьвіж ці Белавескую пушчу. Адным словам, далей ад Менскай кальцавой дарогі. Туды, дзе яшчэ нешта захавалася. I мне таксама з надыходам лета карціць часьцей прарываць тое кола.

А куды накіравацца вандроўніку, як не на самую высокую кропку краіны. У Беларусі гэта Сьвятая гара. Зь літаратуры я даведаўся, што вышыня яе 345 мэтраў над узроўнем мора. Што ў 1958-м яе перайменавалі ў гару Дзяржынскую. I што ўвогуле знайсьці яе даволі няпроста, нягледзячы на тое, што знаходзіцца яна ўсяго за 30 кілямэтраў ад сталіцы. Сябры яшчэ болей напусьцілі туману. Ад адных я чуў, што гэта амаль беларускі Эвэрэст, вяршыня якога патанае ў шэрым крывіцкім небе. Іншыя ж казалі, што вышэйшая кропка не абавязкова павінна мець выразныя схілы й крутыя ўздымы. Але ўсё гэта толькі распальвала маю цікавасьць.

Была й яшчэ адна абставіна не без інтрыгі, пра якую даведнікі маўчалі. Паміж Балтыйскім і Чорным морам ёсьць толькі адна кропка, адкуль яны абодва могуць быць патэнцыйна бачныя — гара Сьвятая.

I я яе ўбачыў. Праўда, ня так хутка, як думалася. Гара гуляла са мною ў хованкі. Нягледзячы на тое, што я быў узброены мапаю й дакладна даехаў да месца. Я стаяў пасярод панылага й бязьлюднага краявіду вёскі Скірмунтава й мала што разумеў. Праваруч ад мяне быў калгасны ток, а леваруч — альбо разваленая, альбо недабудаваная МТС. Неўзабаве з машына-трактарнае станцыі паказаліся людзі — два пахмурныя калгасьнікі. У якіх я й запытаўся пра славутасьць іхнай мясьцінкі. Пару хвілінаў калгасьнікі дзівіліся: "Дык Вы аж з самога Менску прыехалі?" Нарэшце да іх дайшло, навошта мяне занесла сюды "аж з самога Менску". "А, дык Вам гара тая трэба? Ды вунь яна, за плотам", — махнулі ў бок МТС калгасьнікі ды пашыбавалі па сваіх калгасных справах.

Перабраўшыся цераз плот, я ўбачыў даволі алегарычную карціну. Пасярод двара, заваленага праржавелымі трактарнымі карданамі ды згнілымі шынамі камбайнаў, узвышаўся пагорачак зь пясочку вышынёй з чалавечы рост. На пагорачак быў зацягнуты гранітны камень, надпіс на якім абвяшчаў, што гэта й ёсьць "Гара Дзяржынская. Найвышэйшая кропка Беларусі". Гэткая "магіла невядомага калгасьніка", палеглага ў бітве за ўраджай.

Я залез на вяршыню, стаў на камень, азірнуўся навокал... I ўсё зразумеў. Надпіс на камені хлусіў толькі часткова. Пада мною сапраўды была гара Дзяржынская. Толькі лічба хлусіла. Гару Дзяржынскую насыпалі пад свой рост і маштаб тыя, хто не знайшоў, ды ніколі й не шукаў гары Сьвятой. Якая нарэшце адкрылася. Цікава, я ледзь не гадзіну калясіў па яе спакойных схілах. Яе паўночны, балтыйскі бок быў накрыты шчыльным непраглядным лесам. Затое з паўднёвага, чарнаморскага, мне адкрываўся, можа, самы бясконцы далягляд з бачаных мною ў жыцьці. Чым не беларускі цэнтар сусьвету? Месца для храма ці статуі Збавіцеля... Прастаяўшы над беларускім бяздоньнем колькі хвілін, я лёгка саскочыў зь пясочнай дзяржынскай гары на беларускую зямлю. Наўрад ці я буду стаяць на ёй больш цьвёрда пасьля гэтага паломніцтва. Але, зрэшты, хто ведае. Калі верыць старым назвам. Цікава яшчэ тое, што, вяртаючыся ў сталіцу, я так і не заўважыў, дзе тая гара сканчаецца.

Чэрвень 1998

Зьміцер Бартосік
Чорны пісталет
Vostraja Brama
Наша Ніва
Вільня — Менск, 2002