Царква Праабражэння Гасподняга | Шумакі

Спаса-Праабражэнская царква каля вёскі Шумакі

Спаса-Праабражэнская царква каля вёскі Шумакі пабудавана як уніяцкая ў 1609 г. падкаморыем брэсцкім князем Янам Шуйскім. У энцыклапедычным даведніку "Праваслаўныя храмы на Беларусі" Анатоль Кулагін спасылаецца на паданне, паводле якога царква пабудавана Я. Шуйскім як прысядзібная, з цэглы раскіданага палаца Радзівіла, які прайграў яго ў карты. 

Агульны выгляд царквыФота © К. Шастоўскі | Дата фота здымкі: 2002/06/30

Царква стаіць у баку ад вёскі Шумакі, на процілеглым заходнім беразе ракі Лясная. З гэтым звязана пэўная блытаніна з лакалізацыяй храма. У энцыклапедычных даведніках царква адносіцца да вёскі Шумакі. У той жа час храм стаіць на ўсходнім ускрайку вёскі Кацельня-Баярская. А сам прыход храма заўжды лічыўся (як і цяпер) Церабунскім. На мяжы XIX і ХХ стст. налічвалася 1774 прыхажан у 7 населеных пунктах - Церабуні, Калоднай, Кастычах, Нэплях, Песках, Чыжэве і Шумаках.

Праабражэнская царква 1609 г. Знаходзіцца паміж вёскамі Шумакі і Кацельня-Баярская, бліжэй да апошняй на заходнім беразе рэчкі ЛяснаяФота © Кузіч Мікола | Дата фота здымкі: 2006/09/16

У архітэктуры царквы прасочваецца спалучэнне форм готыкі і рэнесансу. Невялікі кампактны мураваны храм складаецца з прамавугольнага аб'ёму, які спалучаецца з масіўнай паўкруглай апсідай, агульны 2-схільны дах над якой пры дапамозе застрэшкаў пераходзіць у канічнае пакрыццё. Па цэнтры даху да пачатку XXI ст. узвышаўся традыцыйны для нашых зямель купалок на драўляным 8-гранным барабане. У 1990-я гады падчас рамонту купалок быў заменены на маскоўскай царкоўнай архітэктуры макаўку.

Царква на здымку 1970-х гг. На даху на барабане ўзвышаецца традыцыйны купалокДата фота здымкі: ca. 1970

Вытанчаную пластыку фасадам надаюць шырокія лапаткі ў прасценках стральчатых аконных праёмаў, прафіляваны і крапаваны паддахавы карніз, што сведчыць аб уплыве ранняга барока. Аконны праём апсіды запоўнены каляровым вітражом у выглядзе крыжа. Уваход арганізаваны праз прыбудаваны каля 1774 года нізкі прытвор пад 2-схільным дахам. Прастора малітоўнай залы перакрыта цыліндрычным з распалубкамі скляпеннем, сцены крапаваны лапаткамі, адпаведнымі вонкавым. Інтэр'ер упрыгожаны іканастасам 18 ст. з разной ў стылі барока царскай брамай. 

Бакавы фасадФота © К. Шастоўскі | Дата фота здымкі: 2002/06/30

Званіца першапачаткова ўзвышалася над прытворам і па форме нагадвала гранёны барабан. Пазней разабрана, замест яе на царкоўным двары была пабудавана простая і зграбная драўляная званіца, вырашаная ў традыцыях народнага дойлідства. У 1990-я драўляная званіца была адсунутая ў бок, і замест яе пабудавана новая з сілікатнай цэглы.

Старая званіцаФота © К. Шастоўскі | Дата фота здымкі: 2002/06/30

Літаратура:
1. Праваслаўныя храмы на Беларусі
Энцыклапедычны даведнік
Кулагін А.М.
Беларуская энцыклапедыя, 2001
2. Гродненский православный календарь. 
Православие в Брестско-Гродненской земле в конце ХІХ века, Том 1. 
Воронеж, 1899