Выбраныя здымкі
Палац Трэмбіцкіх у Лінове Фота © К. Шастоўскі | Дата: 2023-03-29
Порцік галоўнага фасаду Фота © К. Шастоўскі | Дата: 26/03/2003
Паркавы фасад. Фрагмент Фота © К. Шастоўскі | Дата: 26/03/2003
Першае ўпамінанне аб вёсцы Лінова адносіцца да 1563 г., калі яна ўваходзіла ў склад Кобрынскай эканоміі. У 1567 г. уладальнікамі Лінова называюцца Ізбіцкія: “..на имънье свое, лежачее в Линовъ, привильевъ и не которыхъ листовъ не покладали, только давность. А входовъ тежъ съ того имънья у пусчу его милости господарскую нигде не мають”. Пасля таго, як ўладальнікі Лінова не здолелі паказаць прывілей на валоданне маёнткам, ён быў канфіскаваны ў дзяржаўны скарб і стаў каралеўскім уладаннем у складзе Пружанскага ключа.
У канцы XVIII ст. маёнтак Лінова меў 4 тыс. дзесяцін зямлі і знаходзіўся ў складзе Пружанскай эканоміі. Пасля падзелаў Рэчы Паспалітай Лінова разам з іншымі пружанскімі ўладаннямі аказалася ва ўласнасці Румянцава-Задунайскага, нашчадкі якога распрадалі мясцовыя маёнткі. Так Лінова купіў былы прэзідэнт судоў Пружанскага павету, галоўны кобрынскі лоўчы і камергер караля Станіслава Аўгуста Панятоўскага (1764–1795) Вінцэнт Трэмбіцкі (1762–1842). Ён быў жанаты з Ізабэлай Пашкоўскай. Ад іх маёнтак пераўшоў да сына Багуслава (1804–1896), паручніка войска ВКЛ. Трэмбіцкія не мелі сямейнага склепу, таму былі пахаваны на каталіцкіх могілках у Пружанах. На надмагіллі з пяшчаніку зроблена эпітафія “Гонар іх памяці”. Апошнім уладальнікам Лінова быў Казімір Трэмбіцкі.
Ліноўскі палац быў узведзены У. Трэмбіцкім на мяжы XVIII–XIX стст. Гэта быў цагляны аднапавярховы будынак накрыты чатырохсхільным дахам. Хоць час рэрулярных планіровак палацавых комплексаў адыйшоў, кампазіцыя мясцовага комплесу была вырашана менавіта так. На адной кароткай восі размяшчалася пад’язная алея, партэр, палац. Вось з паўночнага боку заканчвалася невялікай сажалкай, а з паўднёвай – садам.
Цэнтрам кампазіцыі быў палац. Ён быў перабудаваны ў пачатку ХХ ст. пры сыне Багуслава Уладзіславе Трэмбіцкім (1845–1907), жанатым на Людвіцы Скірмунт-Ажэшка. Для ажыццяўлення вялікіх пераўтварэнняў ён запрасіў архітэктара Луба. Але недахоп сродкаў і пачатак І сусветнай вайны не дазволілі выканаць ўсе планы, аднак асноўная частка палаца стала выглядаць па-іншаму.
Цэнтральны ўваход цяпер меў масіўны порцік, пешы паверх якога складалі 5 аркад, над якімі ўзвышаліся 4 калоны з трохвугольным франтонам. Вокны другога паверха мелі квадратную і прамавугольную форму. Левае крыло паркавага фасаду мела 2 паверхі, багатае аздабленне і невялікі балкон з калонамі. Правае крыло палаца недабудавалі, таму яно адрознівалася ад астатняй часткі палаца. Аднапавярховую асноўную частку палаца пакрываў двухсхільны дах, двухпавярховая частка порціка і левага крыла мела чатырохсхільны дах.
Палац меў багатую ўнутраную аздобу. У пярэднім пакоі, дзе была разная драўляная столь, стаялі мармуровыя скульптуры Нерона і Агрыпіны. У Цэнтральнай зале (плошча 50 кв. м) праводзіліся балі і святы, мелася галерэя для аркестра, аформленая калонамі. У астатнія часы тут быў сталовы пакой. На сценах віселі партрэты продкаў Трэмбіцкіх і Ажэшкаў, Марты Трэмбіцкай-Радзівіл, Уладзіслава і Багуслава Трэмбіцкіх, сабранне карцін Калікста Ажэшкі. Астатнія пакоі падзяляліся на “цёмныя”, “светлыя”, “ясныя” – у залежнасці ад колеру шпалер і мэблі.
Уладальнікі Лінова асабліва ганарыліся сваёй багатай бібліятэкай. Кнігазбор меў каштоўныя стардаўнія рукапісы, некалькі тысяч тамоў польскіх і французскіх кніг і літаратуры іншых краін свету. У 1847 г. Уладзіслаў Трэмбіцкі набыў бібліятэку і рукапісы прафесара Віленскага універсітэа Міхаіла Баброўскага. Пасля смерці У. Трэмбіцкага большую частку збору набыў граф Замойскі і вывез ў Варшаву (каштоўныя рэчы загінулі ў час пажару 1944 г.), астатняя частка была разрабавана і вывезена немцамі пад час І сусветнай вайны.
Цікавасць уяўляў невялікі пейзажны парк, закладзены ў пачатку ХІХ ст. Парк меў выцягнутую планіроўку. Уязная алея да палаца была кароткая, але шырокая – 20 м. Арыгінальнасць ёй надавала каштоўнае экзатычнае дрэва – ліпа крымская. Алея, абсаджаная бэзам, вяла да параднай паляны з традыцыйным кругам перад палацам. З усходу ад уязной алеі месцілася стайня, а з захаду – спіртавы (цяпер крухмальны) завод. З боку заводу уздоўж парку і саду праходзіў вузкі канал, які адводзіў лішкі вады ў р. Мухавец. Праз увесь парк ішла прагулачная алея, абсаджаная пладова-ягаднымі кустамі. Уздоўж алеі летам выстаўляліся аранжэрэйныя расліны ў кадках. Каля парку меўся вялікі сад і лес. У парку раслі клёны, грабы, ясені, дубы, ліпы, каштаны, арэхі грэцкія, сосны крымскія (у сярэдзіне 80-х г.г. ХХ ст. іх было 52). Многія з дрэваў зараз маюць ўзрост больш за 150 год. Асаблівай велічнасцю вылучаюцца 9 лістаўніц польскіх вышынёй больш за 30 м. Рэшткі палацу і парку захаваліся да нашых дзён.
Палацава-паркавы ансамбль у Лінова ўзяты пад ахову дзяржавы.
Літаратура:
Какушкіна Н. “Боль старога парка” // Зара камунізму. 1986. 13 лістапада.
Несцярчук Л.М. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны Х – ХХ ст.ст. – Мн., 2002. – 336 с.
Федорук А.Т. Старинные усадьбы Берестейщины. – Мн., 2004. – 576 с.
У канцы XVIII ст. маёнтак Лінова меў 4 тыс. дзесяцін зямлі і знаходзіўся ў складзе Пружанскай эканоміі. Пасля падзелаў Рэчы Паспалітай Лінова разам з іншымі пружанскімі ўладаннямі аказалася ва ўласнасці Румянцава-Задунайскага, нашчадкі якога распрадалі мясцовыя маёнткі. Так Лінова купіў былы прэзідэнт судоў Пружанскага павету, галоўны кобрынскі лоўчы і камергер караля Станіслава Аўгуста Панятоўскага (1764–1795) Вінцэнт Трэмбіцкі (1762–1842). Ён быў жанаты з Ізабэлай Пашкоўскай. Ад іх маёнтак пераўшоў да сына Багуслава (1804–1896), паручніка войска ВКЛ. Трэмбіцкія не мелі сямейнага склепу, таму былі пахаваны на каталіцкіх могілках у Пружанах. На надмагіллі з пяшчаніку зроблена эпітафія “Гонар іх памяці”. Апошнім уладальнікам Лінова быў Казімір Трэмбіцкі.
Ліноўскі палац быў узведзены У. Трэмбіцкім на мяжы XVIII–XIX стст. Гэта быў цагляны аднапавярховы будынак накрыты чатырохсхільным дахам. Хоць час рэрулярных планіровак палацавых комплексаў адыйшоў, кампазіцыя мясцовага комплесу была вырашана менавіта так. На адной кароткай восі размяшчалася пад’язная алея, партэр, палац. Вось з паўночнага боку заканчвалася невялікай сажалкай, а з паўднёвай – садам.
Цэнтрам кампазіцыі быў палац. Ён быў перабудаваны ў пачатку ХХ ст. пры сыне Багуслава Уладзіславе Трэмбіцкім (1845–1907), жанатым на Людвіцы Скірмунт-Ажэшка. Для ажыццяўлення вялікіх пераўтварэнняў ён запрасіў архітэктара Луба. Але недахоп сродкаў і пачатак І сусветнай вайны не дазволілі выканаць ўсе планы, аднак асноўная частка палаца стала выглядаць па-іншаму.
Цэнтральны ўваход цяпер меў масіўны порцік, пешы паверх якога складалі 5 аркад, над якімі ўзвышаліся 4 калоны з трохвугольным франтонам. Вокны другога паверха мелі квадратную і прамавугольную форму. Левае крыло паркавага фасаду мела 2 паверхі, багатае аздабленне і невялікі балкон з калонамі. Правае крыло палаца недабудавалі, таму яно адрознівалася ад астатняй часткі палаца. Аднапавярховую асноўную частку палаца пакрываў двухсхільны дах, двухпавярховая частка порціка і левага крыла мела чатырохсхільны дах.
Палац меў багатую ўнутраную аздобу. У пярэднім пакоі, дзе была разная драўляная столь, стаялі мармуровыя скульптуры Нерона і Агрыпіны. У Цэнтральнай зале (плошча 50 кв. м) праводзіліся балі і святы, мелася галерэя для аркестра, аформленая калонамі. У астатнія часы тут быў сталовы пакой. На сценах віселі партрэты продкаў Трэмбіцкіх і Ажэшкаў, Марты Трэмбіцкай-Радзівіл, Уладзіслава і Багуслава Трэмбіцкіх, сабранне карцін Калікста Ажэшкі. Астатнія пакоі падзяляліся на “цёмныя”, “светлыя”, “ясныя” – у залежнасці ад колеру шпалер і мэблі.
Уладальнікі Лінова асабліва ганарыліся сваёй багатай бібліятэкай. Кнігазбор меў каштоўныя стардаўнія рукапісы, некалькі тысяч тамоў польскіх і французскіх кніг і літаратуры іншых краін свету. У 1847 г. Уладзіслаў Трэмбіцкі набыў бібліятэку і рукапісы прафесара Віленскага універсітэа Міхаіла Баброўскага. Пасля смерці У. Трэмбіцкага большую частку збору набыў граф Замойскі і вывез ў Варшаву (каштоўныя рэчы загінулі ў час пажару 1944 г.), астатняя частка была разрабавана і вывезена немцамі пад час І сусветнай вайны.
Цікавасць уяўляў невялікі пейзажны парк, закладзены ў пачатку ХІХ ст. Парк меў выцягнутую планіроўку. Уязная алея да палаца была кароткая, але шырокая – 20 м. Арыгінальнасць ёй надавала каштоўнае экзатычнае дрэва – ліпа крымская. Алея, абсаджаная бэзам, вяла да параднай паляны з традыцыйным кругам перад палацам. З усходу ад уязной алеі месцілася стайня, а з захаду – спіртавы (цяпер крухмальны) завод. З боку заводу уздоўж парку і саду праходзіў вузкі канал, які адводзіў лішкі вады ў р. Мухавец. Праз увесь парк ішла прагулачная алея, абсаджаная пладова-ягаднымі кустамі. Уздоўж алеі летам выстаўляліся аранжэрэйныя расліны ў кадках. Каля парку меўся вялікі сад і лес. У парку раслі клёны, грабы, ясені, дубы, ліпы, каштаны, арэхі грэцкія, сосны крымскія (у сярэдзіне 80-х г.г. ХХ ст. іх было 52). Многія з дрэваў зараз маюць ўзрост больш за 150 год. Асаблівай велічнасцю вылучаюцца 9 лістаўніц польскіх вышынёй больш за 30 м. Рэшткі палацу і парку захаваліся да нашых дзён.
Палацава-паркавы ансамбль у Лінова ўзяты пад ахову дзяржавы.
Літаратура:
Какушкіна Н. “Боль старога парка” // Зара камунізму. 1986. 13 лістапада.
Несцярчук Л.М. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны Х – ХХ ст.ст. – Мн., 2002. – 336 с.
Федорук А.Т. Старинные усадьбы Берестейщины. – Мн., 2004. – 576 с.
Крыніца:
http://pruzhany.brest.by