Fabryka Nowika
Zespół fabryk włókienniczych „Nowik i Synowie” sięga swoimi korzeniami lat 90-tych XIX w., kiedy to Chaim Nowik powiększył swoją fabrykę o grunta należące do Sztejnberga, Krauzego i Lenczewskiego. Fabryka powstawała w kilku etapach, pierwszymi budynkami fabrycznymi były: hala produkcyjna kapeluszy (od 1947 r. budynek szkoły) i wieża ciśnień, powstałe w latach 1900-1904. Fabryka Sukna i Kapeluszy „Nowik i Synowie” była zakładem pełnoprodukcyjnym, który na początku XIX w. zatrudniał 400 robotników. W roku 1910 z ogólnej liczby 509 zakładów włókienniczych 285 były to drobne samodzielne warsztaty tkackie. W owym czasie przemysł włókienniczy Białostocczyzny nastawiony był głównie na produkcję tkanin tzw. manipulowanych, czyli tanich, o przeciętnych walorach użytkowych (sukno, koce). Tuż przed wybuchem I wojny światowej produkowano tutaj rocznie 12 mln tkanin i 500 tys. sztuk koców użytkowych. Po zakończeniu wojny fabryka Nowika zaczęła swoją pozycję umacniać. Wielcy fabrykanci, aby poprawić konkurencyjność białostockiego przemysłu, zaczęli tworzyć związki monopolistyczne i tak w roku 1921 utworzono Związek Białostockiego Wielkiego Przemysłu (weszli do niego: Trilling, Cytron, Nowik i Behler). W roku 1922 w Białymstoku działało 119 zakładów włókienniczych. Kryzys z lat 1929-1934 spowodował zamknięcie 19 zakładów włókienniczych, pozostałe zmniejszyły produkcję o 50%. W roku 1938 pracowało w Białymstoku w branży włókienniczej 3665 robotników.W dniu 21 września 1939 r. do Białegostoku weszły wojska radzieckie, co automatycznie spowodowało upaństwowienie wszystkich fabryk włókienniczych. W lipcu 1944 r., po ucieczce Niemców przystąpiono do odbudowy zniszczonych zakładów włókienniczych, w tym i fabryki Nowika. 7 sierpnia 1944 r. powołano do życia Zjednoczenie Fabryk Włókienniczych Okręgu Białostockiego, które zajęło się odbudową i uruchomieniem fabryk włókienniczych. W październiku 1945 r. zarządzeniem Ministra Przemysłu na miejsce dotychczasowego Zjednoczenia powołano Białostockie Zjednoczenie Przemysłu Włókienniczego z siedzibą w Białymstoku. Z dniem 3 stycznia 1946 r. fabryka „Nowik i Synowie” została upaństwowiona i przekazana BZPW. W roku 1947 zlikwidowano BZPW, a na jego miejsce powstały Państwowe Zakłady Przemysłu Wełnianego nr 34 skupiające dotychczasowe fabryki zrzeszone w sześciu oddziałach terenowych.źródło
http://www.zsoit.bialystok.pl/hist_zsw.htm
(MP)
Chaim Nowik pod koniec XIX wieku był jednym z największych fabrykantów białostockich. Zaczynał w 1868 roku z zaledwie 14 robotnikami. 30 lat później w firmie "Ch. Nowik i Synowie" pracowało już ich 300. W zbudowanej pod koniec XIX w. fabryce przy ul. Augustowskiej produkowano kapelusze, sukno płaszczowe, materiały wełniane na ubrania męskie i kostiumy damskie. Do 1939 roku zbudowano tu wieżę ciśnień, tkalnię, wykańczalnię, suszarnię, kotłownię i magazyn. W 1944 roku Niemcy spalili kilka budynków. Po wojnie je odremontowano i rozbudowano. Przez wiele lat działała tu firma Polpled, ale kilka lat temu opuściła fabrykę. Pozbawiona ochrony - ulega stopniowo dewastacji. Wandale zaczęli rozkradać stalowe detale i rozbierać mury.źródło
http://miasta.gazeta.pl/bialystok/1,35233,2131765.html
(MP)