Szarkowszczyzna - zabytki | zdjęcia

Historia Szarkowszczyzny

Szarkowszczyzna, położona nad rzeką Dzisną, jest typową stolicą regionu; w przeszłości nigdy nie odgrywała poważniejszej roli. Ciekawa o tyle, że niegdyś stanowiła jeden z ośrodków dóbr znacznego rodu Łopacińskich, silnie rozrodzonego na Brasławszczyźnie i Dziśnieńszczyźnie.

Szarkowszczyzna była w przeszłości centrum rozległych dóbr, które król Aleksander Jagiellończyk nadał w 1503 roku rodowi Despot-Zenowiczów. Od nich w roku 1604 przeszły do Sapiehów, którzy z kolei w 1753 roku sprzedali je Łopacińskim.

Pierwszym z tego rodu właścicielem Szarkowszczyzny był wojewoda brzeski Mikołaj Tadeusz Łopaciński, po którym w 1770 roku odziedziczył ją syn, Jan Nikodem, starosta mścisławski i łoździejski.

Wybudował on tu wspaniałą rezydencję, jedną z najokazalszych w powiecie brasławskim, na którą składał się piętrowy pałac, kaplica, oranżerie i cieplarnie. W 1802 roku nastąpiła parcelacja majątku, który podzielono na szereg niedużych dworów i folwarków. Przy Janie Nikodemie pozostał tylko główny ośrodek w Szarkowszczyźnie, który odziedziczył po nim syn Tomasz, wicemarszałek dzisneński. Ten zaś w 1814 roku sprzedał majątek Boguckim.

W XIX wieku Szarkowszczyzna przekształciła się w dwa leżące obok siebie, ale oddzielne miasteczka: Szarkowszczyznę Starą należącą do Boguckich oraz znacznie większą od niej Nową, własność Fiedorowiczów, która rozwinęła się na obu brzegach Dzisny na terenie innych pobliskich folwarków. Taki stan przetrwał do okresu międzywojennego, kiedy z połączenia obu części powstało jedno nieduże miasteczko gminne Szarkowszczyzna, a nazwę Stara Szarkowszczyzna zachował tylko jeden niewielki folwark.

Po II wojnie światowej w Szarkowszczyźnie, która zyskała status osiedla miejskiego, umieszczono stolicę rejonu. Miasteczko „rozdęło się” dzięki powstaniu bloków mieszkalnych o koszmarnej architekturze. Dzisiejsza Szarkowszczyzna, położona po obu stronach Dzisny, odstrasza chaotyczną zabudową i obdrapanymi, sypiącymi się tynkami powojennych osiedli.

Zabytków zachowało się niewiele. Murowaną cerkiew ufundował jeszcze w 1639 roku Lew Sapieha, a w 1839 roku została gruntownie odnowiona staraniem Bernarda Fiedorowicza.

Nad brzegiem rzeki stoi druga, drewniana cerkiew, ufundowana w 1912 roku przez Mikołaja Łopacińskiego – ładna, kolorowo malowana, o modernistycznej architekturze.

Nie zachował się natomiast kościół z początku XX wieku; obecnie staraniem miejscowej społeczności polskiej buduje się nową świątynię.

Nie pozostał też ślad po dawnej rezydencji Łopacińskich. Na skraju miasteczka stoi tylko skromny dwór z początku XX wieku, należący do jednego z dawnych folwarków; obecnie mieści się w nim ośrodek zdrowia.

Grzegorz Rąkowski
”Wśród jezior mszarów Wileńszczyzny”, Rewasz, Warszawa 2000
(A.O.)