Wybrane zdjęcia
Widok ogólny Foto © Ãëîáóñ Áåëàðóñè (http://globus.tut.by) |
Przejęcie lasów berdowskich w 1933 – przed leśniczówką stoją od lewej: leśniczy, Jan Zachwatowicz, przed nim Witold Zachwatowicz (syn Mieczysława), dalej Mieczysław Zachwatowicz (brat Jana), Stanisław Zachwatowicz, 2 leśników (ostatni z prawej to prawdopodobnie leśniczy Konrad Zieleniecki) siedzą: Bronisława Zachwatowicz (żona Mieczysława) i adwokaci Zachwatowiczów (prawdopodobnie Jundziłł i Rodziewicz) Foto © Andrzej Żmigrodzki |
Szkoła Rolnicza w Berdówce w dawnym pałacu Zachwatowiczów Foto © Andrzej Żmigrodzki |
Berdówka
Berdówka prawdopodobnie była gniazdem rodowym Berdowskich herbu Mądorski już w XVI wieku. Nie wiadomo czy oni nadali nazwę miejscowości od swojego nazwiska, czy też odwrotnie, przyjęli je od nazwy miejscowości. W herbarzu Bonieckiego jest wymieniony Stanisław Berdowski, chorąży lidzki w roku 1550. Nie ma natomiast żadnej wzmianki o posiadanych przez niego dobrach. W kolejnych herbarzach Berdowscy pojawiają się dopiero w XIX wieku i przy nich także nie figuruje nazwa Berdówki. W Słowniku Geograficznym możemy przeczytać, że w 1865 roku dobra te były własnością Zachwatowiczów, ale nie wiadomo w jaki sposób weszli oni w ich posiadanie.Pierwszym właścicielem majątku z rodziny Zachwatowiczów został na początku XIX w. Edward Zachwatowicz który majątek ten albo kupił, albo ożenił się z panną Berdowską (co jest bardziej prawdopodobne). Po nim Berdówkę odziedziczył jego syn Wincenty Zachwatowicz (1809 – 1883). W 1863 roku Wincenty za udział starszego syna Włodzimierza (1845 – 1918) w powstaniu styczniowym został zesłany wraz z młodszym synem Stanisławem (1853 – 1944) do Woronieża w głębi Rosji.
Majątek Berdówka na mocy carskich ukazów z 1865 i 1867 r. został sprzedany 23 stycznia 1868 r. na przymusowej licytacji radcy kolegialnemu Aleksandrowi Dembowieckiemu Sekretarzowi klasy V. przy generał-adiutancie hr. Senwałowie za cenę 1576 rubli, stanowiącą mniej niż 1/10 wartości tych dóbr (wycenionych na 17.500 rubli).
Do I wojny światowej Berdówka pozostawała w rękach Dębowieckich, a jej ostatnim właścicielem był Aleksander Dębowiecki. W czasie wojny ślad po Dębowieckich zaginął, a po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Berdówkę przejął Skarb Państwa. W majątku została założona stacja ogierów i szkoła rolnicza należąca do Sejmiku Lidzkiego.
Zachwatowiczowie wytoczyli proces Skarbowi Państwa o zwrot skonfiskowanego przez cara imienia. Proces wygrali i została zawarta polubowna umowa. Dawni właściciele otrzymali z powrotem swoje lasy, a ziemię rolną, pałac z budynkami gospodarczymi zatrzymało Państwo.
Pałac w Berdówce został wybudowany w stylu neogotyckim na planie prostokąta. Posiadał dwie kondygnacje z trójosiowym ryzalitem w środkowej części dziesięcioosiowej elewacji głównej. Kondygnacja najwyższa ryzalitu miała kształt kwadratowej wieży zakończonej krenelażem i pinaklami. Ryzalit poprzedzał arkadowy portyk nakryty balkonem i otoczony żeliwna balustradą. Elewacje pałacu, przebite wysokimi oknami, rozczłonkowane były pilastrami. Wszystkie otwory okienne miały kształt prostokątny. Jedynie w osi środkowej, w obu skrajnych oknach górnej kondygnacji elewacji głównej oraz w wieży, miały zwieńczenie w postaci ostrołukowych płycin. Podobne płyciny znajdowały się też na osiach skrajnych górnej kondygnacji elewacji ogrodowej i na osiach środkowych elewacji bocznych. Budynek nakrywał gładki dwuspadowy dach.
Na podstawie Romana Aftanazego "Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej"
Przygotował Kazimierz Niechwiadowicz
Andrzej Żmigrodzki (Informacja o Zachwatowiczach w Berdówce – XIX – XX w.)