Pałac Tyszkiewiczów | Wołożyn

Więcej zdjęć (14) >>

Zespół pałacowy w dawnym majątku ziemskim

Dobra wołożyńskie były w XV wieku własnością książąt wołożyńskich, a następnie Monwidów i Gasztołdów. Po bezpotomnej śmierci wojewody trockiego i nowogródzkiego Stanisława Gasztołda w 1542 roku przeszły na własność królewską. W 1567 roku, drogą zamiany, król Zygmunt August przekazał Wołożyn Radziwiłłom. Kolejnymi właścicielami byli Słuszkowie, Denhofowie i Czartoryscy. Książę Adam Czartoryski sprzedał majątek hrabiemu Józefowi Ignacemu Tyszkiewiczowi, który w latach 1782-1806 wybudował według projektu architekta A. Kosakowskiego istniejący do dziś na wysokim brzegu rzeki Wołożynki zespół pałacowy.

Dobra były skonfiskowane Tyszkiewiczom przez władze carskie za udział w Powstaniu Styczniowym ówczesnego właściciela hrabiego Jana Tyszkiewicza, który zmuszony został do udania się na emigrację. Po pewnym czasie wydano mu zgodę na powrót i zwrócono majątek, który pozostawał w ręku Tyszkiewiczów do I wojny światowej. Ostatnim właścicielem był hrabia Michał Tyszkiewicz.

Pałac i oficyny zostały zniszczone podczas I wojny światowe, bowiem przez Wołożyn w latach 1915-18 przebiegała linia frontu. Po zakończeniu I wojny światowej budynki odbudowano, w pałacu i oficynie umieszczono siedzibę Korpusu Ochrony Pogranicza, a w dawnej oranżerii – siedzibę starostwa. Obecnie mieszczą się tu instytucje wojskowe.

Zespół, utrzymany w jednolitym stylu klasycystycznym, tworzą: pałac, prostopadła do niego oranżeria oraz stojąca naprzeciwko pałacu oficyna, pomiędzy którymi rozpościera się paradny dziedziniec.

Jednokondygnacyjny pałac wzniesiony jest na planie wydłużonego prostokąta, na wysokiej podmurówce z mieszkalnymi suterenami. W dwukondygnacyjnej trójosiowej części środkowej, od frontu, znajduje się głęboki czterokolumnowy portyk w wielkim porządku, z trójkątnym naczółkiem. Ze względu na wysokie przyziemie, do wejścia wiodą schody. Pod okapem cały pałac obiega fryz tryglifowy.

Bardzo podobną architekturę ma oficyna, jednak zamiast portyku w części środkowej znajduje się jedynie ryzalit, w przyziemiu - arkadowy ganek, po bokach którego zbudowano schody wiodące na podniesioną pierwszą kondygnację.

Oranżeria, znacznie przebudowana w okresie międzywojennym, jest budynkiem dwukondygnacyjnym. W nieco wyższej pięcioosiowej części środkowej znajduje się ryzalit z sześcioma pilastrami i trójkątnym naczółkiem. Dwa znacznie węższe ryzality bez pilastrów znajdują się na obu bocznych skrzydłach fasady.

Zachowały się jedynie nieliczne fragmenty parku rozciągającego się za pałacem na zboczu doliny Wołożynki.

Grzegorz Rąkowski
„Ilustrowany przewodnik po zabytkach kultury na Białorusi”, Burchard Edition, Warszawa 1997
(A.O.)