Kolegium jezuitów | Połock

Więcej zdjęć (36) >>

Kolegium i klasztor jezuitów w Połocku

Barokowe, zbudowane około połowy XVIII wieku. Kolegium zostało założone wraz z lokacją klasztoru jezuitów przez króla Stefana Batorego w 1580 roku. Początkowo wzniesiono drewniane budynki na wyspie rzeki Dźwiny. Pierwszym rektorem kolegium był słynny kaznodzieja, Piotr Skarga (1536-1612). W latach 1618-1620 retorykę wykładał znany później poeta łaciński, Maciej Sarbiewski (151595-1640). Po pożarze w XVII wieku budynki wzniesiono w nowym miejscu, w pobliżu Górnego Zamku. Po kolejnym pożarze w XVIII wieku, na miejscu drewnianych wzniesiono kompleks murowanych budynków klasztornych w stylu barokowym.

W pierwszej połowie XVIII wieku wzniesiono wspaniały kościół pod wezwaniem Św. Stefana, z bardzo cennym wyposażeniem wnętrza, który został barbarzyńsko zburzony w 1964 roku. W podziemiach tego kościoła spoczywały niegdyś szczątki Św. Andrzeja Boboli, sprowadzone tu w 1807 roku z Pińska staraniem generała jezuitów. W 1830 roku przeniesiono je do także nieistniejącego dziś kościoła dominikanów. W 1922 roku relikwie sprofanowano i wywieziono do Moskwy dla oględzin medycznych. Staraniem papieża Piusa XI zostały wykupione i złożone w Il Gesu` w Rzymie, skąd po kanonizacji Boboli w 1938 roku zostały przewiezione do kościoła jezuitów w Warszawie.

W drugiej połowie XVIII wieku zbudowano połączony z kościołem trójkondygnacyjny budynek kolegium, wzniesiony na planie litery „E”, tworzący architektoniczną całość z zabudową głównego, paradnego placu Połocka. W 1812 roku ukazem cara Aleksandra I kolegium zostało przekształcone w akademię o randze uniwersytetu. Absolwentami kolegium byli malarz Walenty Wańkowicz i pisarz Jan Barszczewski. Uczelnia przetrwała zaledwie do 1820 roku, kiedy to kolejnym carskim ukazem wydalono jezuitów z Rosji i jednocześnie skasowano akademię oraz wszystkie szkoły jezuickie. Budynek kolegium przejęli pijarzy którzy do 1833 roku prowadzili tu rodzaj liceum. W 1833 roku liceum zniesiono, a bardzo bogate pojezuickie zbiory naukowe i biblioteka zostały przeniesione do Petersburga, Moskwy i Witebska; natomiast w budynku kolegium umieszczono korpus kadetów.

Część zabudowań klasztornych została zniszczona po II wojnie światowej. Zachowała się jedynie południowa część budynku kolegium oraz jego zachodnie skrzydło, a także przybudowany do niego budynek korpusu kadetów zbudowany w latach 1833-35 według projektu architekta A. Porty oraz część wzniesionych wówczas budynków służbowych. W latach 90 XX wieku mieścił się tu szpital wojskowy.

Grzegorz Rąkowski
„Ilustrowany przewodnik po zabytkach kultury na Białorusi”, Burchard Edition, 1997
(A.O.)