Сінагога харальная | Гродна

Больш фотаздымкаў (23) >>

На гэтым месцы раней стаяла сярэдневечная сінагога, права на збудаванне якой гарадзенскія яўрэі атрымалі разам з зямлёй для могілак у 1503 годзе. Першая мураваная сінагога ў Гродна пабудавана ў 1576-1580 гадах. Аўтар праекту італьянскі архітэктар Санці Гуччы, які шмат будаваў для караля Стэфана Баторыя. Па традыцыі яго запрасіў для будаўніцтва галоўнай сінагогі ў Гродна вядомы па ўсёй Еўропе гродзенскі равін Іоффэ, па прозвішчу “Левуш”. Пазнаёміліся яны хутчэй за ўсё ў Італіі, дзе “Левуш” вучыўся ва ўніверсітэце. Па сведчанню прафесара Гаркаві, на ўнутранай сцяне гродзенскай сінагогі да пажара 1899 года знаходзіўся надпіс, што архітэктар запрошаны для будаўніцтва сінагогі так спадабаўся каралю Стэфану Баторыю, што ён яго наняў для будаўніцтва замка і Фары "Вітаўта". Па некторых звестках яна была знішчана пажарам у 1617 годзе разам з усім яўрэйскім кварталам. Тут Жыгамонт III дазволіў узвесці мураваную сінагогу, папярэдніцу сённяшняй. Вядомы беларускі мастак Напалеон Орда тройчы зафіксаваў на сваіх малюнках “дапажарны” від Галоўнай гродзенскай сінагогі.

Пасля пажару 1899 года будынак адрамантаваны і набыў рысы стылю мадэрн, прычым, у некаторых даведніках год рамонту ідэнтыфікуюць з годам пабудовы. Відавочна, рамантаваў сінагогу той самы архітэктар, які будаваў дом для купца Мураўёва – “Будынак бібліятэкі імя Карскага на Савецкай плошчы”. У архітэктуры гарадзенскай сінагогі, што наогул характэрна для беларускіх іўдзейскіх храмаў, увасоблены стылізаваны вобраз жытла каўчэга. У сувязі з гэтым яна прадстаўляе сабой цэласны, не члянёны аб’ём. Трохпавярховы будынак, які ў плане мае форму квадрата, вянчае дзьвухсхільны дах. Галоўны фасад упрыгожваюць размешчаныя па баках вежы. Паміж імі над паршым паверхам праходзіць галерэя. Для ўпрыгожання інтэр’ера выкарыстоўваліся крыжовыя скляпенні з нервюрнымі перапляценнямі, якія апіраюцца на чатыры слупы. Пралёты трактаваны ў выглядзе гатычных стрэльчатых арак.