> Мінская вобласць > Мінскі раён > горад Мінск (Менск) > Сядзіба Ваньковічаў у Вялікай Сляпянцы
Мінск (Менск). Сядзіба Ваньковічаў у Вялікай Сляпянцы
Мінск (Менск). Сядзіба Ваньковічаў у Вялікай Сляпянцы

Сядзіба Ваньковічаў у Вялікай Сляпянцы | Мінск (Менск)

Год пабудовы (перабудовы): XIX
Каардынаты:
53° 55'10.95"N, 27° 38'19.46"E

Фотагалерэі

Выбраныя здымкі

Мінск (Менск). Сядзіба Ваньковічаў у Вялікай Сляпянцы

Агульны выгляд Фота © К. Шастоўскі |

Мінск (Менск). Сядзіба Ваньковічаў у Вялікай Сляпянцы

Шлюб Юліі Ваньковіч (сястры Пятра Ваньковіча) з Мячыславам Ялавецкім у Сляпянцы. Здымак 1909 г. Фота © Michał Jałowiecki |

Мінск (Менск). Сядзіба Ваньковічаў у Вялікай Сляпянцы

Апошні ўладальнік Сляпянкі Пётар Ваньковіч з жонкай Габрыэлай з Горватаў Фота © Michał Jałowiecki |

Адпачываючы ў парку імя Чалюскінцаў ці Батанічным садзе, ведайце, што вы знаходзіцеся на тэрыторыі старой сядзібы Вялікая Сляпянка, якая некалі належала роду Ваньковічаў. У тыя часы ад Мінска да Сляпянкі было чатыры вярсты. А там, дзе сёння можна пакатацца на “Супер-8”, яшчэ сто гадоў таму Ваньковічы палявалі на мядзведзяў...

Калі быць больш дакладнымі, Батанічны сад і парк імя Чалюскінцаў – гэта тое, што сёння засталося ад вялікага Камароўскага лесу. Гэты лес з’яўляўся часткай Камароўскага прадмесця, якое належала Ваньковічам з Вялікай Сляпянкі. Аднак гэта толькі пытанне тапанімікі. Фактычна ж азначаную намі тэрыторыю можна лічыць часткай Вялікай Сляпянкі.

На карце Мінскага павета Сляпянка з’явілася ў ХVI стагоддзі. Яна размяшчалася на тым месцы, дзе сыходзіліся два старыя гасцінцы, што вялі ў Мінск, — Гарадзішчанскі і Старабарысаўскі. Сама назва Сляпянкі пайшла ад назвы рэчкі Слепні, што працякала па яе тэрыторыі (сёння гэтую раку можна ўбачыць у раёне станцыі метро “Усход”). За сваю багатую гісторыю Вялікая Сляпянка абрасла мноствам міфаў, якія мы паспрабуем развеяць.

Міф першы: Вялікая Сляпянка належала вядомаму мастаку Валенцію Ваньковічу. Да сярэдзіны ХVIII стагоддзя Сляпянка была вялікім маёнткам, які належаў князям Радзівіллам. Пазней гэтыя землі перайшлі да старажытнага дваранскага роду Ваньковічаў. Ужо ў другой палове ХVIII стагоддзя Аляксандр Ваньковіч падзяліў свае вялікія ўладанні паміж двума сынамі — Станіславам і Мельхіёрам. Так на карце Мінскага павета з’явіліся адразу дзве Сляпянкі — Вялікая і Малая. А вядомы мастак-партрэтыст Валенцій Ваньковіч быў уладальнікам Малой Сляпянкі, якая перайшла яму ў спадчыну ад бацькі Мельхіёра.

Міф другі: Вялікая Сляпянка была канфіскавана як уласнасць паўстанца. Пасля смерці Станіслава Ваньковіча Вялікая Сляпянка дасталася яго сыну Эдварду. Ёсць меркаванне, што Ян Ваньковіч, адзін з сыноў Эдварда, пасля бацькі стаў гаспадаром маёнтка і страціў Вялікую Сляпянку за ўдзел у паўстанні 1863-1864 гадоў.

У польскай пісьменніцы Соф’і Кавалеўскай ёсць гісторыя пра тое, як ў 1854 годзе Ян скончыў курс навук у Мінску і яго бацька Эдвард Ваньковіч запрасіў у сляпянскі маёнтак выкладчыкаў сына на вячэру ў знак падзякі, якая зацягнулася да поўначы (Zofja Kowalewska, “Obrazki mińskie”). Такім чынам пацвярджаецца існаванне ў Эдварда сына Яна. Але Ян ніколі не быў гаспадаром Вялікай Сляпянкі. Пасля смерці ў 1872 годзе Эдварда Ваньковіча, жанатага на Міхаліне Манюшцы, Вялікая Сляпянка дасталася яго малодшаму сыну Уладзіславу, а праз 16 гадоў (у 1888 годзе Станіслаў загінуў) Вялікая Сляпянка, якая займала ў тыя часы тэрыторыю ў 1200 валок, перайшла да другога сына Эдварда — Зігмунда.

Гісторыя пра Яна і канфіскацыю маёнтка была ўзята з гісторыі Малой Сляпянкі. Пасля смерці вядомага нам мастака Валенція Ваньковіча Малая Сляпянка перайшла ў спадчыну да яго сына Яна, які ўдзельнічаў у паўстанні 1863-1864 гадоў і праз гэта страціў свой маёнтак. Два Яны, дзве Сляпянкі — адсюль і блытаніна.

Міф трэці: да канца ХІХ стагоддзя сляпянская галіна роду Ваньковічаў згасае. Лёс маёнтка істотна адрозніваецца ад таго міфа, які вакол яго лунае. І нягледзячы на тое, што версія са згасаннем сляпянскай галіны роду Ваньковічаў вельмі распаўсюджаная, я магу даказаць адваротнае. Дык вось, выкрываем трэці міф...

Фотаздымак, які вы бачыце ніжэй, зроблены ў 1910 годзе. Так сядзібны дом у Вялікай Сляпянцы выглядаў падчас вяселля дачкі Зігмунда Ваньковіча Юліі і Мечыслава Ялавецкага. Мне ўдалося знайсці апісанне гэтай падзеі ва ўспамінах самога Мечыслава, апублікаваных ужо пасля яго смерці: “Госці былі ў святочных уборах: мужчыны ў фраках, жанчыны ў вячэрніх сукенках. Брыльянты, ізумруды і рубіны, якія ўпрыгожвалі жанчын з сямейства Ваньковічаў, асляплялі вочы... Нават вялізная зала Сляпянкі не магла змясціць усіх гасцей. А было больш за сто чалавек... Пасля абеду мы фатаграфаваліся, прычым у фатографа шмат часу пайшло на расстаноўку такой шматлікай групы людзей”. (Goście byli w strojach galowych, a więc panowie we frakach, a panie w sukniach wieczorowych. W oczach migało od ozdabiających kobiety Wańkowiczowskich brylantów, szmaragdów, rubinów... Nawet wielka sala Ślepianki nie mogła pomieścić wszystkich zebranych gości. Było grubo ponad sto osób... Po skończonym obiedzie robiono fotografie, przy czym niemało czasu zajęło fotografowi ustawienie tak licznej grupy osób. Mieczysław Jałowiecki, “Na skraju Imperium”).

Атрымліваецца, што ў канцы ХІХ стагоддзя род згас, а ў 1910 годзе Ваньковічы прымаюць гасцей у палацы Вялікай Сляпянкі на вяселлі дачкі. Дзіўна, ці не так? Калі звярнуцца да “Слоўніка геаграфічнага Каралеўства Польскага і іншых краёў славянскіх” за 1899 год, то высвятляецца, што багацці Зігмунда Ваньковіча ў землях Сляпянкі, Заазер’я, Слабодкі, Князеўкі і Гарадзішча перайшлі да яго сыноў Яна і Пятра. Менавіта Пётр Ваньковіч стаў апошнім гаспадаром Вялікай Сляпянкі.

Пётр Ваньковіч быў вядомы на ўсёй Белай Русі як чалавек, які любіць гаварыць загадкамі. Звычайна адбывалася так: Пётр расказваў якую-небудзь гісторыю, яго ўважліва слухалі, але рэдка каму ўдавалася зразумець яго думку. Калі ж Пётр выходзіў з пакоя, дамы пачыналі перашэптвацца, каб даведацца, што ж ён меў на ўвазе.

Што ж здарылася з Ваньковічамі і Сляпянкай далей? З метрычнага запісу ў Чэмпіне даведваемся, што ў 1894 годзе Пётр Павел Уладзімір Ваньковіч (яго поўнае імя — заўв.аўт.) са Сляпянкі на Літве жэніцца на Габрыэле Ганне Горватт, дачцэ Артура Горватта з Нароўлі і графіні Караліны Патвароўскай. Яму 28 гадоў, ёй — 26. Праз год сляпянская галіна Ваньковічаў папаўняецца новай прадстаўніцай роду Марыяй (1895-1987), якая ў 1916 годзе выходзіць замуж за чатырохюраднага брата свайго бацькі Вітольда Ваньковіча (1881-1944), дзякуючы чаму захоўвае сваё прозвішча. Яшчэ больш: сёння ў Польшчы жывуць нашчадкі Марыі і Вітольда Ваньковічаў. А значыць, сляпянская галіна роду не згасла да гэтага часу!

Мечыслаў Ялавецкі ў сваіх успамінах піша, як у 1914 годзе наведваўся да Пятра Ваньковіча ў сляпянскую сядзібу. Але калі Ваньковічы пакінулі Вялікую Сляпянку? Паводле Станіслава Раствароўскага, дастаткова блізкага сваяка Ваньковічаў, гэта адбылося ў 1915 годзе, калі палац занялі расійскія войскі. Таксама вядома, што Марыя Ваньковіч (дачка апошніх гаспадароў Вялікай Сляпянкі) з таго ж 1915 года працуе ў ваенным шпіталі ў Мінску. Праз год адбываецца яе шлюб з Вітольдам Ваньковічам. Пасля вянчання ў касцёле святых Сымона і Алены госці напраўляюцца не ў сляпянскую сядзібу, а ў гасцініцу “Еўрапейскую”. А ў 1917 годзе Мечыслаў Ялавецкі сустракае былых гаспадароў Вялікай Сляпянкі ў Вільні.

Пасля Ваньковічаў у Вялікай Сляпянцы застаўся дом. У савецкі час тут месцілася саўгасная кантора, потым - школа НКУС, інтэрнат, пошта... Цяпер тут офісы камерцыйных устаноў.

Андрэй Горват
Andrzej Horwat

Паведамленні