Рубяжэвічы

Гісторыя Рубяжэвічаў

Былое мястэчка Рубяжэвічы — цяпер вёска, цэнтр сельсавета Стаўбцоўскага раёна, на р. Сула. За 38 км на ПнУ ад Стоўбцаў, 20 км ад чыгуначнай станцыі Койданава; на скрыжаванні аўтадарог на Стоўбцы, Івянец, Дзяржынск. 323 жыхароў, 145 двароў (1999).

Рубяжэвічы з 1483 г. уладанне князя В.М. Вярэйскага. У 1550 г. вялікі князь Жыгамонт Аўгуст перадаў Рубяжэвічы Мікалаю Радзівілу. У 16-17 стст. Радзівілы фундавалі тут Мікалаеўскую царкву, надалі царкве вёску Марозавічы і 60 дзесяцін зямлі. У 17 ст. мястэчка налічвала да 2000 жыхароў. Рубяжэвічы - цэнтр Няўборскіх уладанняў Радзівілаў. У 1652 г. Багуслаў Радзівіл перадаў Рубяжэвічы ў арэнду Покусам і Аборскім. У 1769 г. Рубяжэвічы пераходзяць ва ўладанне Рутынскіх і Лопацяў. З 1793 г. Рубяжэвічы ў складзе Расейскай імперыі, мястэчка, цэнтр воласці Мінскага павета.

У 1811 г. Рубяжэвічы пераданы ў адміністрацыю Казакевіча, пазней вярнуліся Радзівілам, у 1853 г., як і шматлікія іншыя ўладанні Радзівілаў мястэчка перайшло Вітгенштэйнам.

У 17 — 1-й палове 18 ст. ў Рубяжэвічах існавала уніяцкая царква (згарэла), касцёл, пабудаваны з дрэва ў 1799 г. (у 1866—1917 гэта праваслаўная царква, у 1972 разбурана). У 18-19 стагоддзях Рубяжэвічы — тыповае гандлёва-рамеснае мястэчка. Меліся тут рознага роду майстры: кавалі, ткачы, гарбары, шаўцы, стальмахі, цясляры і інш. У цэнтры, на пляцы ў прызначаныя дні збіраліся вялікія кірмашы. Сюды прыязджалі купцы і гандляры з Вільні, Ліды, Менску. Аднак нягледзячы на сваё старажытнае паходжанне, Рубяжэвічы, не ператварыліся ў горад. Новыя дарогі ў Вільню і Брэст абмінулі мястэчка. Чыгунка прайшла праз Стоўпцы. Такім чынам у пачатку 20 ст. Рубяжэвічы, як мястэчка вядомае раней кірмашамі, канчаткова губляе сваё гандлёвае значэнне.

У 1897 у мястэчку 1482 жыхароў, у 1909 — 1102 жыхароў, 144 двары, царкоўна-прыходская школа; царква, 2 сінагогі, будуецца касцёл. З сакавіка 1918 г. уваходзіць у склад абвешчанай БНР. Пасля заключэння Рыжскай дамовы 18.3.1921 г. побач з Рубяжэвічамі прайшла дзяржаўная мяжа паміж Польшчай і БССР. У 1921—39 Рубяжэвічы ў складзе Польшчы, вёска Стаўбцоўскага павета Навагрудскага ваяводства. У 1921—22 тут на барацьбу з бальшавікамі фармаваліся беларускія вайсковыя атрады генерала С. Булак-Балаховіча. З верасня 1939 вёска ў БССР, з 12.10.1940 цэнтр сельсавета Івянецкага, з 17.4.1962 — Стаўбцоўскага раёнаў. З 1969 цэнтр калгаса імя Я. Купалы.

У вёсцы дзейнічаюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, Дом культуры, бібліятэка, бальніца, аптэка, аддзяленне сувязі, магазіны. Захаваўся помнік архітэктуры — касцёл св. Язэпа (1907-11).

Літ.:
Анатоль Валахановіч
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. Т.6. кн. 1
Мінск, "Беларуская Энцыклапедыя", 2001